خطّابیه: تفاوت بین نسخه‌ها
از دایره المعارف فرق اسلامی
| (۵ نسخهٔ میانی توسط کاربر مشابهی که نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | از غلاة شیعه. | ||
| − | + | [[ابن اثیر]] در [[اللباب فی تهذیب الانساب]] ؛ خَطّابی را به فتح خاء و تشدید طاء ضبط کرده است. <ref> [[اللباب فی تهذیب الانساب]]، [[ابن اثیر]]، ج1، ص451</ref> | |
ایشان منسوب به [[ابوالخطّاب محمد بن ابی زینب]] می باشند. | ایشان منسوب به [[ابوالخطّاب محمد بن ابی زینب]] می باشند. | ||
او و مذهبش بسیار معروف بوده و در تمام کتب ملل و نحل مورد اشاره اند. <ref> [[اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین]]، [[فخر رازی]]، ص72 / [[البدء و التاریخ]]، [[مطهر مقدسی]]، ج5، ص124و131 / [[تبصرة العوام]]، [[مرتضی رازی]]، ص170 / [[التبصیر فی الدین]]، [[شهفور اسفراینی]]، ص23 و 126 / [[تعریفات العلوم و تحدیدات الرسوم]]، [[سیدعلی جرجانی]]، ص82 / [[التنبیه و الرد علی اهل الاهواء و البدع]]، [[محمد ملطی شافعی]]، ص162 / [[الحور العین]]، [[نشوان حمیری]]، ص166 / [[خاندان نوبختی]]، [[عباس اقبال]]، ص255 / [[الفرق بین الفرق]]، [[عبدالقاهر بغدادی]]، ص238و265 / [[فرق الشیعة]]، [[حسن بن موسی نوبختی]]، ص69 / [[الفصل فی الملل و الاهواء و النحل]]، [[ابن حزم]]، ج3، ص120 / [[اللباب فی تهذیب الانساب]]، [[ابن اثیر]]، ج1، ص452 / [[مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین]]، [[ابوالحسن اشعری]]، ج1، ص76 / [[المقالات و الفرق]]، [[سعد اشعری]]، ص50 / [[الملل و النحل]]، [[محمد شهرستانی]]، ج1، ص159 / [[المنیة و الامل فی شرح الملل و النحل]]، [[احمد بن یحیی بن مرتضی]]، ص95 / [[المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار]]، [[احمد بن علی مقریزی]]، ج2، ص352 / [[نفائس الفنون فی عرایس العیون]]، [[شمس الدین محمد آملی]]، ج2، ص279 / [[النقض]]، [[عبدالجلیل رازی]]، ص539</ref> | او و مذهبش بسیار معروف بوده و در تمام کتب ملل و نحل مورد اشاره اند. <ref> [[اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین]]، [[فخر رازی]]، ص72 / [[البدء و التاریخ]]، [[مطهر مقدسی]]، ج5، ص124و131 / [[تبصرة العوام]]، [[مرتضی رازی]]، ص170 / [[التبصیر فی الدین]]، [[شهفور اسفراینی]]، ص23 و 126 / [[تعریفات العلوم و تحدیدات الرسوم]]، [[سیدعلی جرجانی]]، ص82 / [[التنبیه و الرد علی اهل الاهواء و البدع]]، [[محمد ملطی شافعی]]، ص162 / [[الحور العین]]، [[نشوان حمیری]]، ص166 / [[خاندان نوبختی]]، [[عباس اقبال]]، ص255 / [[الفرق بین الفرق]]، [[عبدالقاهر بغدادی]]، ص238و265 / [[فرق الشیعة]]، [[حسن بن موسی نوبختی]]، ص69 / [[الفصل فی الملل و الاهواء و النحل]]، [[ابن حزم]]، ج3، ص120 / [[اللباب فی تهذیب الانساب]]، [[ابن اثیر]]، ج1، ص452 / [[مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین]]، [[ابوالحسن اشعری]]، ج1، ص76 / [[المقالات و الفرق]]، [[سعد اشعری]]، ص50 / [[الملل و النحل]]، [[محمد شهرستانی]]، ج1، ص159 / [[المنیة و الامل فی شرح الملل و النحل]]، [[احمد بن یحیی بن مرتضی]]، ص95 / [[المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار]]، [[احمد بن علی مقریزی]]، ج2، ص352 / [[نفائس الفنون فی عرایس العیون]]، [[شمس الدین محمد آملی]]، ج2، ص279 / [[النقض]]، [[عبدالجلیل رازی]]، ص539</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
[[ابوالحسن اشعری]] ایشان را پنج فرقه دانسته و می گوید: «همه آن ها می پندارند ائمه، نبی می باشند و از ایشان همیشه دو رسول نزد مردم موجودند. یکی صامت و دیگری ناطق. ناطق محمد است و صامت علی. این دو اینک بر روی زمین هستند و طاعتشان بر همه خلق واجب است. خطّابیه می پندارند ابوالخطّاب نبی است. ایشان می پندارند ابوالخطّاب خداست و [[جعفر بن محمد الصادق]] نیز خداست. ابوالخطّاب از جعفر صادق و علی نیز بزرگ تر است. » <ref> [[مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین]]، [[ابوالحسن اشعری]]، ج1، ص76</ref> | [[ابوالحسن اشعری]] ایشان را پنج فرقه دانسته و می گوید: «همه آن ها می پندارند ائمه، نبی می باشند و از ایشان همیشه دو رسول نزد مردم موجودند. یکی صامت و دیگری ناطق. ناطق محمد است و صامت علی. این دو اینک بر روی زمین هستند و طاعتشان بر همه خلق واجب است. خطّابیه می پندارند ابوالخطّاب نبی است. ایشان می پندارند ابوالخطّاب خداست و [[جعفر بن محمد الصادق]] نیز خداست. ابوالخطّاب از جعفر صادق و علی نیز بزرگ تر است. » <ref> [[مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین]]، [[ابوالحسن اشعری]]، ج1، ص76</ref> | ||
| − | خطّابیه به گفته [[دائرة المعارف تشیع]] «تأثیر عمیقی در تکوین غلوّ در میان [[شیعه]] داشته اند و بسیاری معتقدند ابوالخطّاب پایه گذار اندیشه باطنی در میان اسماعیلیان بوده است. » | + | خطّابیه به گفته [[دائرة المعارف تشیع]] «تأثیر عمیقی در تکوین غلوّ در میان [[شیعه]] داشته اند و بسیاری معتقدند ابوالخطّاب پایه گذار اندیشه باطنی در میان [[اسماعیلیان]] بوده است. » |
| − | خطّابیه پنج فرقه اند: [[خطّابیه مطلق]] که گروهی ایشان را همان [[اسماعیلیه (اسماعیلیه)|اسماعیلیه]] دانسته اند. <ref> [[المقالات و الفرق]]، [[سعد اشعری]]، ص50</ref>؛ [[معمّریه (از غلاة خطّابیه)|معمریه]] که خمر و زنا را حلال می دانند و واجبات را ترک می کنند. <ref> [[الملل و النحل]]، [[محمد شهرستانی]]، ج1، ص159</ref>؛ [[بزیغیه]] که مردگان خویش را زنده می دانند؛ [[عمیریه]] و [[مُفَضَّلیه (از غلاه خطابیه)|مفضلیه]] (که به خاطر برائت جستن امام صادق علیه السلام از ابوالخطّاب ، از ابوالخطّاب تبری جستند.)<ref> [[دائرة المعارف تشیع]]، ج7، ص166 / [[مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین]]، [[ابوالحسن اشعری]]، ج1، ص76 / [[المقالات و الفرق]]، [[سعد اشعری]]، ج81 / [[الملل و النحل]]، [[محمد شهرستانی]]، ج1، ص80 و159</ref> | + | خطّابیه پنج فرقه اند: [[خطّابیه مطلق]] که گروهی ایشان را همان [[اسماعیلیه (اسماعیلیه)|اسماعیلیه]] دانسته اند. <ref> [[المقالات و الفرق]]، [[سعد اشعری]]، ص50</ref>؛ [[معمّریه (از غلاة خطّابیه)|معمریه]] که خمر و زنا را حلال می دانند و واجبات را ترک می کنند. <ref> [[الملل و النحل]]، [[محمد شهرستانی]]، ج1، ص159</ref>؛ [[بزیغیه]] که مردگان خویش را زنده می دانند؛ [[عمیریه]] و [[مُفَضَّلیه (از غلاه خطابیه)|مفضلیه]] (که به خاطر برائت جستن امام صادق (علیه السلام) از ابوالخطّاب ، از ابوالخطّاب تبری جستند.)<ref> [[دائرة المعارف تشیع]]، ج7، ص166 / [[مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین]]، [[ابوالحسن اشعری]]، ج1، ص76 / [[المقالات و الفرق]]، [[سعد اشعری]]، ج81 / [[الملل و النحل]]، [[محمد شهرستانی]]، ج1، ص80 و159</ref> |
| − | [[شهفور اسفراینی]] نیز در [[التبصیر فی الدین]]، خطّابیه را به پنج فرقه تقسیم کرده و ایشان را معمّریه، [[ربیعیه]]، [[عمرویه]]، مفضلیه و خطّابیه مطلقه می نامد. این در حالی است که [[عبدالقاهر بغدادی]] و [[مطهر مقدسی]] و [[فخر رازی]] ذکری از پنج فرقه خطّابیه ندارد. | + | [[شهفور اسفراینی]] نیز در [[التبصیر فی الدین]]، خطّابیه را به پنج فرقه تقسیم کرده و ایشان را معمّریه، [[ربیعیه (از غلاة)|ربیعیه]]، [[عمرویه]]، مفضلیه و خطّابیه مطلقه می نامد. این در حالی است که [[عبدالقاهر بغدادی]] و [[مطهر مقدسی]] و [[فخر رازی]] ذکری از پنج فرقه خطّابیه ندارد. |
| − | + | بغدادی فرقه های زیرمجموعه خطّابیه را: معمّریه، بزیغیه، عمیریه، مفضلیه و خطّابیه مطلقه ضبط کرده است. این در حالی است که اسفراینی به جای بزیغیه و عمیریه، از ربیعیه و عمرویه یاد می کند، در حالی که نقل [[محمد شهرستانی]] بدون ذکر خطّابیه مطلقه با نقل بغدادی موافقت دارد و تنها به این نکته اشاره دارد که عمیریه را [[عِجلیه (عمیریه از غلاة شیعه)|عجلیه]] نیز می نامند. در کتاب های دیگر ملل و نحل نیز از خطّابیه مطلقه نام برده نشده است. به نقل بغدادی این گروه ضمن پذیرش افکار ابی الخطاب، امامت را بعد از او انکار کرده اند. شایان ذکر است در میان کتاب های ملل و نحل، [[فخر رازی]] اساساً خطّابیه را دارای زیرمجموعه ندانسته است. <ref> [[اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین]]، [[فخر رازی]]، ص72 / [[التبصیر فی الدین]]، [[شهفور اسفراینی]]، ص128 / [[الفرق بین الفرق]]، [[عبدالقاهر بغدادی]]، ص267 / [[فرق الشیعة]]، [[حسن بن موسی نوبختی]]، ص44 / [[الملل و النحل]]، [[محمد شهرستانی]]، ج1، ص160 / [[المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار]]، [[احمد بن علی مقریزی]]، ج2، ص352</ref> | |
| − | [[احمد بن علی مقریزی]] فرقه های منشعب از | + | [[احمد بن علی مقریزی]] فرقه های منشعب از خطّابیه را پنجاه فرقه دانسته و این فرقه را منسوب به [[محمد بن ابی زید الاجدع]] و یا [[محمد بن ابی ثور]] معرفی کرده است. مقریزی این فرقه را از مشبّهه نیز به شمار آورده است. <ref> [[المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار]]، [[احمد بن علی مقریزی]]، ج2، ص352</ref> |
| − | [[عبدالجلیل رازی]] می نویسد: «این نام را بر مطلق | + | [[عبدالجلیل رازی]] می نویسد: «این نام را بر مطلق شیعه حمل کرده اند. » <ref> [[النقض]]، [[عبدالجلیل رازی]]، ص539</ref> |
| − | [[مدرسی طباطبایی]] در [[مکتب در فرایند تکامل]] می نویسد: «گفته شده است که بعداً گروهی از [[فطحیه]] . . . هم به آنان | + | [[مدرسی طباطبایی]] در [[مکتب در فرایند تکامل]] می نویسد: «گفته شده است که بعداً گروهی از [[فطحیه]] . . . هم به آنان خطّابیه پیوستند» وی مأخذ خویش را مقاله [[مادلونگ]] به زبان آلمانی و کتاب [[الاشهاد]] نوشته [[ابوزید علوی]] بند 15 «و [[جمهرة انساب عرب]]» نوشته [[ابن حزم]] صفحه53 معرفی می کند. <ref> [[مکتب در فرایند تکامل]]، [[مدرسی طباطبایی]]، حاشیه ص81</ref> شایان ذکر است که مرحوم مصنف در ذیل مدخل [[محمدیه (از غلاه)|محمدیه]] بر این عقیده است که خطّابیه قائل به الوهیت حضرت [[محمد صلی الله علیه و آله]] بوده اند. |
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۰۱:۵۳
از غلاة شیعه.
ابن اثیر در اللباب فی تهذیب الانساب ؛ خَطّابی را به فتح خاء و تشدید طاء ضبط کرده است. [۱]
ایشان منسوب به ابوالخطّاب محمد بن ابی زینب می باشند.
او و مذهبش بسیار معروف بوده و در تمام کتب ملل و نحل مورد اشاره اند. [۲]
ابوالحسن اشعری ایشان را پنج فرقه دانسته و می گوید: «همه آن ها می پندارند ائمه، نبی می باشند و از ایشان همیشه دو رسول نزد مردم موجودند. یکی صامت و دیگری ناطق. ناطق محمد است و صامت علی. این دو اینک بر روی زمین هستند و طاعتشان بر همه خلق واجب است. خطّابیه می پندارند ابوالخطّاب نبی است. ایشان می پندارند ابوالخطّاب خداست و جعفر بن محمد الصادق نیز خداست. ابوالخطّاب از جعفر صادق و علی نیز بزرگ تر است. » [۳]
خطّابیه به گفته دائرة المعارف تشیع «تأثیر عمیقی در تکوین غلوّ در میان شیعه داشته اند و بسیاری معتقدند ابوالخطّاب پایه گذار اندیشه باطنی در میان اسماعیلیان بوده است. »
خطّابیه پنج فرقه اند: خطّابیه مطلق که گروهی ایشان را همان اسماعیلیه دانسته اند. [۴]؛ معمریه که خمر و زنا را حلال می دانند و واجبات را ترک می کنند. [۵]؛ بزیغیه که مردگان خویش را زنده می دانند؛ عمیریه و مفضلیه (که به خاطر برائت جستن امام صادق (علیه السلام) از ابوالخطّاب ، از ابوالخطّاب تبری جستند.)[۶]
شهفور اسفراینی نیز در التبصیر فی الدین، خطّابیه را به پنج فرقه تقسیم کرده و ایشان را معمّریه، ربیعیه، عمرویه، مفضلیه و خطّابیه مطلقه می نامد. این در حالی است که عبدالقاهر بغدادی و مطهر مقدسی و فخر رازی ذکری از پنج فرقه خطّابیه ندارد.
بغدادی فرقه های زیرمجموعه خطّابیه را: معمّریه، بزیغیه، عمیریه، مفضلیه و خطّابیه مطلقه ضبط کرده است. این در حالی است که اسفراینی به جای بزیغیه و عمیریه، از ربیعیه و عمرویه یاد می کند، در حالی که نقل محمد شهرستانی بدون ذکر خطّابیه مطلقه با نقل بغدادی موافقت دارد و تنها به این نکته اشاره دارد که عمیریه را عجلیه نیز می نامند. در کتاب های دیگر ملل و نحل نیز از خطّابیه مطلقه نام برده نشده است. به نقل بغدادی این گروه ضمن پذیرش افکار ابی الخطاب، امامت را بعد از او انکار کرده اند. شایان ذکر است در میان کتاب های ملل و نحل، فخر رازی اساساً خطّابیه را دارای زیرمجموعه ندانسته است. [۷]
احمد بن علی مقریزی فرقه های منشعب از خطّابیه را پنجاه فرقه دانسته و این فرقه را منسوب به محمد بن ابی زید الاجدع و یا محمد بن ابی ثور معرفی کرده است. مقریزی این فرقه را از مشبّهه نیز به شمار آورده است. [۸]
عبدالجلیل رازی می نویسد: «این نام را بر مطلق شیعه حمل کرده اند. » [۹]
مدرسی طباطبایی در مکتب در فرایند تکامل می نویسد: «گفته شده است که بعداً گروهی از فطحیه . . . هم به آنان خطّابیه پیوستند» وی مأخذ خویش را مقاله مادلونگ به زبان آلمانی و کتاب الاشهاد نوشته ابوزید علوی بند 15 «و جمهرة انساب عرب» نوشته ابن حزم صفحه53 معرفی می کند. [۱۰] شایان ذکر است که مرحوم مصنف در ذیل مدخل محمدیه بر این عقیده است که خطّابیه قائل به الوهیت حضرت محمد صلی الله علیه و آله بوده اند.
پانویس
- ↑ اللباب فی تهذیب الانساب، ابن اثیر، ج1، ص451
- ↑ اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین، فخر رازی، ص72 / البدء و التاریخ، مطهر مقدسی، ج5، ص124و131 / تبصرة العوام، مرتضی رازی، ص170 / التبصیر فی الدین، شهفور اسفراینی، ص23 و 126 / تعریفات العلوم و تحدیدات الرسوم، سیدعلی جرجانی، ص82 / التنبیه و الرد علی اهل الاهواء و البدع، محمد ملطی شافعی، ص162 / الحور العین، نشوان حمیری، ص166 / خاندان نوبختی، عباس اقبال، ص255 / الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بغدادی، ص238و265 / فرق الشیعة، حسن بن موسی نوبختی، ص69 / الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، ابن حزم، ج3، ص120 / اللباب فی تهذیب الانساب، ابن اثیر، ج1، ص452 / مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ابوالحسن اشعری، ج1، ص76 / المقالات و الفرق، سعد اشعری، ص50 / الملل و النحل، محمد شهرستانی، ج1، ص159 / المنیة و الامل فی شرح الملل و النحل، احمد بن یحیی بن مرتضی، ص95 / المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، احمد بن علی مقریزی، ج2، ص352 / نفائس الفنون فی عرایس العیون، شمس الدین محمد آملی، ج2، ص279 / النقض، عبدالجلیل رازی، ص539
- ↑ مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ابوالحسن اشعری، ج1، ص76
- ↑ المقالات و الفرق، سعد اشعری، ص50
- ↑ الملل و النحل، محمد شهرستانی، ج1، ص159
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ج7، ص166 / مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ابوالحسن اشعری، ج1، ص76 / المقالات و الفرق، سعد اشعری، ج81 / الملل و النحل، محمد شهرستانی، ج1، ص80 و159
- ↑ اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین، فخر رازی، ص72 / التبصیر فی الدین، شهفور اسفراینی، ص128 / الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بغدادی، ص267 / فرق الشیعة، حسن بن موسی نوبختی، ص44 / الملل و النحل، محمد شهرستانی، ج1، ص160 / المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، احمد بن علی مقریزی، ج2، ص352
- ↑ المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، احمد بن علی مقریزی، ج2، ص352
- ↑ النقض، عبدالجلیل رازی، ص539
- ↑ مکتب در فرایند تکامل، مدرسی طباطبایی، حاشیه ص81
