ابوالحسن علی بن اسماعیل بن ابی بشر اشعری

ابوالحسن علی بن اسماعیل بن اسحاق بن سالم بن اسماعیل اشعری، متکلم بزرگ و کم نظیر قرن سوم و چهارم هجری قمری است. وی که از نوادگان ابوموسی اشعری می باشد، بنیانگذار مکتبی است که عهده دار دفاع عقلانی از عقاید اهل سنت و اصحاب حدیث می باشد. اشعری در سال 260 هجری قمری (و بنا بر قولی270هـ. ق) در بصره به دنیا آمد و در همان شهر به نشو و نما پرداخت. اشعری در فقه شاگرد ابواسحاق مروزی (م: 340هـ. ق) فقیه شافعی مسلک بوده و در کلام در درس ابوعلی جبایی متکلم بزرگ معتزلی (م: 303هـ. ق) حاضر می شده است.

اشعری تا پیش از سال 300هـ. ق، بر عقیده اعتزال بود و با استادش ابوعلی پیوندی نزدیک داشت (چنان که برخی مادر اشعری را همسر ابوعلی جبایی دانسته اند) و در این سال یا سال های پس از آن، از عقیده اعتزال روی گردان شده و به مقابله سخت با آن روی می آورد. بازگشت اشعری از عقیده اعتزال بر ایشان بسیار گران تمام شد، چرا که وی علاوه بر این که در فنّ مناظره بسیار چیره دست بوده، به مبانی معتزله و شگردهای آنان، به خوبی واقف بوده است. دفاع اشعری از اندیشه اصحاب حدیث و سنت چندان نیز مورد استقبال تمام اهل حدیث واقع نشد چرا که پیروان احمد بن حنبل، اساساً هرگونه بحث درباره مباحث کلامی را مردود می دانستند و ورود اشعری به این باب را با اندیشه خود در ستیز می دیدند. اما این امر به مرور کم رنگ می شود تا جایی که بعدها اندیشه اشعری که به همت شاگردان و شاگردانِ شاگردانش گسترش وسیعی یافته بود، به عنوان اندیشه کلامی اهل ایشان، مطرح شده و پذیرفته شد. اشعری دارای کتاب های بسیاری است. وی در بغداد و در سال 324یا330 هجری قمری وفات یافت.