محمد بن ادریس بن عباس شافعی

ابوعبدالله محمد بن ادریس بن عباس بن عثمان بن شافع قرشی مطلّبی، صاحب مذهب شافعیه در فقه است. وی که از بنی هاشم بوده در سال 150 هجری قمری در شهر غزه به دنیا آمده و در سنین کودکی پدر خویش را از دست می دهد. و درحالی که دوساله بود با مادر خویش به مکه رفته و در آن جا رشد و نمو می نماید. در مکه، در درس فقهای آن شهر شرکت جسته و در بیست و چند سالگی سفری به مدینه می نماید و در درس مالک بن انس شرکت جسته و تا زمان وفات وی (179هـ. ق) در مدینه اقامت می نماید. مدتی نیز به یمن رفته و در آن جا مشغول تحصیل می شود و در همان جا وارد سیاست شده و به لشگر یحیی بن عبدالله زیدی می پیوندد.

شافعی در سال 187 هجری قمری همراه سایر علوی ها اسیر می شود، ولی هارون الرشید خلیفه وقت عباسی وی را عفو می نماید. پس از آن، وی مدتی شاگردی محمد بن حسن شیبانی (م: 189هـ. ق) فقیه نامدار حنفی را نموده و سپس به شامات و در نهایت به مصر مسافرت می کند. وی در مصر مورد احترام قرار گرفته و در نهایت در شهر فسطاط در سال 204 هجری قمری وفات می یابد.

محمد ابوزهره علت عدم اقامت شافعی در بغداد را چنین بیان می کند: « شافعی در سال 199هجری قمری از مکه به بغداد آمد ولی بر خلاف انتظار، این بار اقامتش در بغداد طولانی نشد و این در حالی است که بغداد در آن روزها محل زندگی علما بود. و شاید علت این را بتوان در دو نکته یافت: نخست آن که در سال 198هجری قمری مأمون به وسیله فارس ها به قدرت رسید و در نتیجه حکومت بغداد در سیطره فارس ها قرار گرفت و لذا شافعی که یک قریشی بود نمی توانست به اقامت در سایه قدرت فارس ها راضی باشد؛ و دوم آن که مأمون از زمره متکلمین فلسفی بوده و معتزله به وی نزدیک شده بودند در حالی که شافعی از معتزله نفرت داشت. (تاریخ مذاهب اسلامی، محمد ابوزهره، ص448</ref>

زندگی علمی شافعی را به دو مرحله تقسیم کرده اند. مرحله ای که در عراق ساکن بوده و مرحله ای که وی در مصر سکونت نموده است.

مذهب شافعی در طول ادوار مختلف در مناطق مختلف جهان اسلام رایج بوده و تا پیش از پدید آمدن صفویه، اکثر مناطق ایران بر این فقه مشی می نموده اند.

از بزرگان این فرقه می توان به بزرگانی از قبیل: نسایی (م: 303هـ. ق)، اشعری (م: 324هـ. ق)، ماوردی (م: 450هـ. ق)، شیرازی (م: 476هـ. ق)، امام الحرمین (م: 478هـ. ق)، محمد غزالی (م: 505هـ. ق) و نووی (م: 676هـ. ق) اشاره کرد.