محمّره

(یا: سرخ پوشان)

ابن اثیر در اللباب فی تهذیب الانساب، مُحَمِّری را به ضم میم، فتح حاء و کسر میم مشدده ضبط کرده است.

ایشان فرقه هایی غیر مسلمان بوده اند و بر خلاف بنی عباس که شعار سیاه داشته اند، شعار خود را رنگ سرخ قرار داده بودند.

محمّره مخالف خُرَّمیه بوده و گاه نیز با ایشان متحد می شده اند.

از آن جا که محمره مخالف اسلام بوده اند، در بعضی مناطق، باطنیه را به این عنوان نامیده اند.

آیت الله سید مهدی روحانی در متن به نقل مرتضی رازی در تبصرة العوام محمّره را نام باطنیه در ماهین معرفی کرده است، در حالی که تبصرة العوام پس از آن که فرقه های شیعه را مورد شمارش قرار می دهد، می گوید: «بدان که از جمله فرق که ایشان دعوی شیعت گری کنند، در زمان ما چهار فرقت بیش نباشد: اوّل نُصیریان و بیان کفر ایشان کردیم؛ دوّم اسماعیلیان ؛ سیم زیدیان؛ چهارم امامیان. جز این ها یک آدمی نیابی که به اعتقاد آن قوم بود که از پیش یاد کردیم و جمله هلاک شدند. . . بدان که این قوم را در هر موضعی به لقبی خوانند؛ در بلاد اصفهان و نواحی آن خرمیه و در قزوین و ری مزدکی و سنبادی و در ماهین محمّره و در آذربایجان قولیه و در ماوراءالنهر مغان. »

ماهین تثنیه ماه می باشد و گویا به دینور و نهاوند گفته می شده است. علی اکبر دهخدا به نقل از تاریخ بلعمی می نویسد: « نهاوند را ماه الکوفه و دینور را ماه البصره می خوانده اند و در اشاره به آن ها « ماهین » را استعمال می نموده اند». گویا این نام گذاری به این سبب بوده که پس از فتح ایران لشگری که از اهالی بصره شکل گرفته بود در نهاوند و لشگریان کوفی در دینور مستقر می شوند. دهخدا از محمد بن احمد خوارزمی صاحب مفاتیح العلوم نقل می کند که ماه البصره بر نهاوند، قم و همدان اطلاق شده است.

محمدباقر موسوی خوانساری در روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات می نویسد: « اسماعیلیه را به سبب آن که به باطن کتاب قائل می باشند، باطنیه ؛ به سبب آن که به حمدان قرمط منسوب هستند، قرامط؛ به سبب آن که محرمات را مباح می دانند، حرمیه و به سبب آن که به هفت شریعت معتقدند ـ شرایع آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمد و مهدی ـ سبعیه نامیده می شوند. ایشان معتقدند در هر زمان هفت نفر می باشند که باید به ایشان اقتدا کرد. نام دیگر ایشان بابکیه است چرا که گروهی از ایشان از بابک خرّمی پیروی کردند. ایشان هم چنین به محمّره نیز ملقب هستند چرا که در روزگار بابک لباس سرخ می پوشیدند. »

عبدالقاهر بغدادی در الفرق بین الفرق می گوید: «صنف دوم از خرمیه، خزمدینیه (به زاء منقوطه) می باشد که در دولت اسلام ظهور کردند. ایشان دو فرقه بابکیه و مازیاریه هستند و هر دو نیز به محمّره معروف می باشند. »

وی بابکیه را به بابک خرّمی و مازیاریه را به مازیار (که در گرگان دین محمره را ظاهر ساخت) منسوب می کند. به گفته بغدادی دین بابکیه در اصل منسوب به «امیرکان» که در جاهلیت به نام شروین شناخته می شد، بوده است. هم او می گوید ایشان به ظاهر مسلمان می باشند و به فرزندانشان قرآن می آموزند درحالی که در خفا نماز نمی خوانند، روزه نمی گیرند و به جهاد نمی روند.

شهفور اسفراینی نیز مشابه همین مطالب را به ایشان نسبت می دهد و اضافه می کند که بابکیه دارای آدابی هم چون آداب لیلةالکفشه می باشند.

چنان چه خواجه نظام الملک می نویسد: «نام اسماعیلیان و باطنیان در جرجان محمّره است».

خواجه نظام الملک در سیاست نامه در تشریح اسامی باطنیه می نویسد: «و باطنیان را بدان وقت، اسم و لقبی بوده است و به هر شهری ایشان را به نامی دیگر خوانده اند. به حلب و مصر، اسماعیلی خوانند؛ و به بغداد و ماوراءالنهر و غزنین، قرمطی خوانند؛ و به کوفه، مبارکی؛ و به بصره، روندی و برقعی؛ و به ری، خَلَفی و باطنی؛ و به گرگان، محمّره ؛ و به شام، مبیضه ؛ و به مغرب، سعیدی ؛ و به لحسا و بحرین، جنابی؛ و به اصفهان، باطنی؛ و ایشان خویشتن را تعلیمی خوانند. و غرض ایشان همه آن است که چگونه مسلمانی براندازند و دشمن اهل بیت رسول علیه السلام باشند و خلق را گمراه کنند لعنهم الله. »