وهمیه (نام معتزله)

نام معتزله.

ابن جوزی در تلبیس ابلیس قَدَریه را به دوازده فرقه تقسیم می کند که عبارتند از: احمریه (که می پندارند شرط عدالت خداوند آن است که امور ایشان را به خودشان واگذارد و بین ایشان و گناهان آن ها حائل شود)، ثنویه (که می پندارند خیر از خدا، و شر از ابلیس است)، معتزله (که به مخلوق بودن قرآن قائل بوده و رؤیت خدا را منکر می باشند)، کیسانیه (که می گویند نمی دانیم این افعال از بندگان است یا از خدا و آیا مردم بعد از مرگ عقاب خواهند شد و یا به ثواب خواهند رسید)، شیطانیه (که می گویند خدا شیطان را خلق نکرد)، شریکیه (که می گویند همه گناهان جز کفر مقدر است)، وهمیه (که می گویند افعال مردم و کلام ایشان و هم چنین حسنات و سیئات ذات ندارد)، رواندیه (که می گویند به هر کتابی که خداوند فرو فرستاده چه ناسخ باشد و چه منسوخ می توان عمل کرد)، بَتریه (که می پندارند کسی که گناه کند و سپس توبه نماید توبه اش پذیرفته نیست)، ناکثیه (که می پندارند کسی که بیعت رسول خدا را شکسته باشد گناه نکرده است)، قاسطیه (که طلب دنیا را بر زهد برتری می دهند) و نظامیه (که پیروان ابراهیم نظام هستند و می گویند هر که پندارد خدا شئ است کافر است).

ابن کمال پاشار در الفرق و المذاهب وهمیه را از قَدَریه به حساب آورده ولی آن ها را در مقابل معتزله قرار داده است.

احمد بن علی مقریزی می نویسد: «برای معتزله نام هایی است که از آن جمله است ثنویه، کیسانیه، ناکتیه، احمدیه، وهمیه، بتریه، واسطیـه، واردیه، حرقیه، مُفْنیه، واقفیه، لفظیه، ملتزقه و قبریه.» مقریزی همچنین برای بعضی از این اسامی، وجه تسمیه هایی ذکر می کند.