هشامیه (از مشبّهه)

از مشبّهه.

ایشان پیروان هشام بن حکم می باشند.

مطهر مقدسی ایشان را از مشبّهه به شمار آورده است. درحالی که ابوالحسن اشعری، هشام بن حکم را از مجسّمه دانسته و آرای مفصلی را به وی نسبت داده است.

ابومحمد هشام بن حکم شیبانی کندی از فقهاء و متکلمین بزرگ شیعه و از اصحاب امام صادق علیه السلام و از خواص امام کاظم (علیه السلام) می باشد. وی در فقه و تفسیر دارای آثار فراوانی است و در مباحث کلامی از جمله متکلمین بزرگ به حساب آمده و بسیاری از مناظرات وی در متون مربوطه نقل شده است. تراجم نویسان اهل سنت وی را به طور محسوس تخفیف کرده و آرایی را مبتنی بر جبر و تجسیم به وی نسبت داده اند. وی ابتدا در کوفه می زیسته و سپس به بغداد رفته و گویا در همان جا در سال 199 هجری قمری وفات کرده است. هشام بن حکم به سبب دفاع از مبانی کلامی اهل بیت (علیهم السلام) در میان اهل سنت، قدح شده و بعضی وی را از زمره غلاة محسوب کرده اند.

به عنوان مثال عبدالقاهر بغدادی درباره اندیشه وی می نویسد: «وی معبود خود را به انسان تشبیه می کرد و می پنداشت خدا هفت وجب ـ به اندازه وجب های خودش ـ می باشد [معلوم نیست وجب هشام مراد است یا وجب خدا] و این که خدای سبحان دارای حدّ و نهایت است. بلند و عریض و عمیق است. رنگ و طعم و بو دارد. از او حکایت شده که خدا را مانند شمش نقره و یا لؤلؤ گرد می دانست.»

آیت الله سید مهدی روحانی در ضمن فرقه شیطانیه در ردّ این گونه مسائل می نویسد: «در کلمات و روایات کثیره ائمه (علیهم السلام) قول به تشبیه و تجسیم نیست و بعکس شدیداً با این توهّم مبارزه کرده اند. بنابراین ممکن نیست که مؤمن الطاق و اشباه او همانند هشام بن حکم، هشام بن سالم و یونس بن عبدالرحمن قمی که معاشرت کامل با ائمه (علیهم السلام) داشته و آنان را به امامت می شناختند قائل به تشبیه باشند».

محمد شهرستانی ضمن آن که نسبت های مذکور در کتاب های اهل سنت را طرح می کند، اشاره دارد به این که ممکن است این جملات از باب الزام بر معتزله و در ضمن مباحثه های کلامی باشد چرا که وی با ابوالهذیل علاف مناظره هایی در مباحث کلامی داشته است.