عمرویه (از معتزله)

از معتزله.

ایشان پیروان عمرو بن عبید بن باب می باشند.

عمرو بن عبید و واصل بن عطا رئیس معتزله اند و از بعضی از قرائن می توان تقدم عمرو بن عبید بر واصل بن عطا را استنباط نمود.

عمرو به اصول خمسه اعتزال پای بند بوده و در جزئیاتی با واصل بن عطا اختلاف داشته است. به عنوان مثال بنابر نقل عبدالقاهر بغدادی، عمرو هر دو گروه حاضر در جنگ جمل را فاسق می دانسته در حالی که واصل بن عطا یکی از آن دو ـ البته به صورت غیر معین و نامعلوم ـ را متهم به فسق می کرده است. البته در مقابل چنین نقل قولی از عمرو، باید به جمله حسن بن موسی نوبختی اشاره کرد که می نویسد: «عمرو بن عبید، علی علیه السلام را اولی به حق می دانست». و همچنین به کلام فخر رازی توجه نمود که می گوید: «عمریه (بدون واو) از معتزله و پیروان عمرو بن عبید هستند و معتقدند، شهادت طلحه و زبیر به هیچ وجه پذیرفته نیست».

شایان ذکر است که گویا رؤسای معتزله ـ عمرو، واصل بن عطا و حفص ـ در سالی که ولید به قتل می رسد (126هـ. ق) در مسجدالحرام اجتماع کرده و می خواسته اند از امام صادق علیه السلام برای محمد بن عبدالله نفس زکیه بیعت بگیرند، امام امتناع می فرمایند و آنان عمرو را برای بحث با امام انتخاب می نمایند. و وی در این مناظره مغلوب می گردد.

رک: معتزله.

عمرو بن عبید دو ترجمه دارد: عمرو بن عبید بن باب تیمی، رئیس فرقه معتزله است که گویا شوهر خواهر واصل بن عطا پایه گذار فرقه اعتزال بوده است. او در کتاب های رجال اهل سنت، علیرغم قدح هایی که نسبت به وی به واسطه عقیده اعتزالی او روا داشته شده، به زهد نیز ستایش شده است. وی در 143 یا 144 هجری قمری وفات یافته است.

ابوالحسن اشعری در مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، در ضمن ابواب متعددی به آرای مسلمین در باب امامت ابوبکر، امامت علی علیه السلام، امامت عثمان بن عفان، خوارج، حکمین، قتال بین صحابه، افضل مردم بعد از رسول الله صلی الله علیه و آله، طریق اثبات امامت و... اشاره می کند و در این باب عقایدی را به معتزله نسبت می دهد ولی سخنی از عمرو بن عبید به میان نمی آورد. این در حالی است که آیت الله سید مهدی روحانی در دست نویس های خود به جلد دوم مقالات ارجاع داده است.

علی بن حسین مسعودی در مروج الذهب و معادن الجوهر می نویسد: «عمرو بن عبید همانند هشام بن حکم قائل بود به این که امامت توسط خدا و رسول الله صلی الله علیه و آله، منصوص در مورد علی علیه السلام است و پس از او در حسن و حسین و فرزندان طاهرین آن ها علیهماالسلام است».