لَفظیه (از اهل حدیث)

از اهل حدیث.

ایشان کلام خدا را قدیم می دانستند ولی می گفتند الفاظی که ما قرائت می کنیم مخلوق می باشد. در شرح حال بخاری صاحب صحیح اعتقاد به این عقیده را ذکر کرده اند.

ابن جوزی از رساله احمد بن حنبل نقل می کند: «علمائی که ما آن ها را درک کردیم بالاتفاق می گفتند که جَهمیه سه فرقه اند؛ بعضی گویند قرآن کلام الله و مخلوق است و بعضی گویند قرآن کلام الله است و سکوت اختیار کنند و این ها واقفه اند و بعضی گویند الفاظ ما در قرائت قرآن مخلوق است و تمام این ها جَهمیه اند».

ابن جوزی از احمد بن حنبل نقل می کند که: وی می گفته: «ال لفظیه شرٌ من الجَهمیه. »

باید توجه داشت که ایشان واقعاً از جَهمیه نبوده اند، البته با جَهمیه در مسئله قدیم بودن کلام الله هم عقیده بودند. ضمن آن که عقیده اولین گروهی که ابن جوزی مورد اشاره قرار داده، همان عقیده رایج معتزله درباره قرآن است.

نکته حائز اهمیت آن است که کلمه جهمی در اصطلاح محدثین مانند کلمه مبتدع و زندیق است. و لذا مراد وی از عبارت فوق، آن است که این سه گروه تماماً کافر می باشند. و بزرگ ترین شاهد این مدعی آن است که ابن جوزی در همان رساله از احمد بن حنبل نقل می کند که « لفظیه بدتر از جَهمیه اند». و لذاست که می توان نسبت به قول ابن جوزی در تلبیس ابلیس که می گوید: « لفظیه از جَهمیه، می گویند الفاظ ما در قرائت قرآن مخلوق است» با دیده تردید نگریست و منشأ آن را همان کلام احمد بن حنبل دانست.

احمد بن علی مقریزی می گوید: « لفظیه از معتزله اند و می گویند الفاظ قرآن مخلوق نیست». (باید صحیح این عبارت «مخلوق است» باشد) در این باره باید توجه داشت که مانعی از اطلاق کلمه لفظیه بر معتزله وجود ندارد، چرا که معتزله اصل قرآن را هم حادث می دانند چه رسد به الفاظ آن را. ولی آن گروهی که تنها الفاظ موجود در قرائت را مخلوق می دانند، از زمره اهل حدیث بوده و نمی توانند از جمله معتزله باشند.

ابن جوزی از احمد بن حنبل نقل می کند که می گفت: « لفظیه، جَهمیه و واقفه در نزد ما یکسان هستند».