صالحیه (از مرجئه)

از مرجئه.

ایشان اصحاب صالح بن عبدالله معروف به قُنَّه می باشند. (لازم به ذکر است که نام صحیح وی، صالح قبّه بوده است. رک: اصحاب صاحب قبه).

گرچه محمد بن احمد خوارزمی پیروان قنّه را از زمره مرجئه به شمار آورده اما، بنابر نوشته عبدالقاهر بغدادی و شهفور اسفراینی اصحاب صالح قبه از معتزله هستند.

ابوالحسن اشعری می گوید: «فرقه دوم از مرجئه می گویند ایمان فقط معرفت به خدا است و کفر هم فقط جهل به خداست. معرفت به خدا هم محبت به او و خضوع در برابر اوست، اگر کسی بگوید: «ان الله ثالث ثلاثه» کافر است چرا که این قول تنها از کافران ظاهر می شود و همچنین اگر کسی نسبت به رسول الله صلی الله علیه و آله کافر باشد، کافر است چرا که کسی که ایمان به رسول ندارد ایمان به خدا ندارد و عبادت فقط ایمان به خدا است، ایمان قابل زیاده و نقیصه نیست و تنها یک چیز است، چنانچه کفر نیز همچنین می باشد. قـائـل بـه این قـول ابـوالحسین صـالحی است».

ابن اثیر، صالحیه را منسـوب بـه صالحـی دانستـه و می گویـد: «آن ها بـر این باورند که ممکن است جوهر بی عـرض موجود شـود و همچنین ممکن است علم و قدرت و اراده و سمع و بصر در مرده پیدا شود».

ابوالحسن اشعری در مقالات از ابوالحسین صالحی کلمات زیادی در مباحث متعدده نقل می کند.

رک: اصحاب صالح قبّه.

محمد شهرستانی نام کامل صالح را، صالح بن عمر ضبط کرده و شمس الدین محمد آملی نیز در نفائس الفنون فی عرایس العیون همین گونه از وی نام برده است.

احمد بن علی مقریزی نام وی را صالح بن عمرو بن صالح ضبط کرده است. شاید وی با «صالح قنه» متفاوت باشد. در این صورت باید قائل به وجود دو فرقه صالحیه شویم که هر دو از مرجئه بوده اند.

بر خلاف آن چه در دست نوشته های آیت الله سید مهدی روحانی موجود است، عبدالقاهر بغدادی صالح قبه را از مرجئه قَدَریه به شمار آورده و شهفور اسفراینی نیز در التبصیر فی الدین متعرض اقوال وی نشده است.

ابوالحسن اشعری از پیروان ابوالحسین صالحی یاد می کند ولی از تعبیر «صالحیه» استفاده نکرده است.