زعفرانیه

ابن اثیر در اللباب فی تهذیب الانساب؛ زَعْفَرَانی را به فتح زاء، سکون عین و فتح فاء و راء ضبط کرده است.

از نجاریه (از مجبره).

ایشان پیروان زعفرانی می باشند.

وی در ری می زیسته و پیروان او نیز بیشتر در حوالی ری بوده اند. او بر این عقیده بوده است که: کلام خـدا غیر خدا است و هر چه غیـر خداست مخلوق است. و در عین حال او می گفته که سگ بهتر از کسانی است که می گویند کلام خدا مخلوق است.

مقدسی در احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم می گوید: «چهار اسم است که معنای آن یکی است: زعفرانیه، واقفیه، شکاک و رُستاقیه » و ادامه می دهد «در ری غلبه با حنفی ون است و آن ها نجاریه هستند بجز رستاق های (دهات قصبه که زعفرانیه اند و در خلق قرآن از واقفه اند. و از بعض دعات صاحب بن عبّاد شنیدم که می گفت اهل سواد (روستائیان) رَی، در مقابل هر مسئله ای از مسائل اعتقادی، رام شدند بـه جـز در مسئله خلق قرآن. و ابـوعبدالله زعفـرانی را دیدم کـه از مذهب پدرانش عدول کرده و نجاری شد و اهل رساتیق از او تبری کردند».

از آن جا که در التبصیر فی الدین آمده است: « نجاریه اتفاق دارند که کلام خدا مخلوق است یعنی مانند معتزله اند». معلوم می شود که زعفرانیه از واقفه اند، و لذا می توان آن تناقض گویی زعفرانی رئیس این مذهب ـ که از ابتدای کلام به آن اشاره شد ـ را بر این معنی حمل نمود.

همچنین لازم است به این امر توجه داشت که زعفرانیه با این که از فرق نجاریه اند ولی چون در این مسئله مهم از ایشان جدا شده و متوقف شده اند، در عبارت محمد مقدسی، در مقابل آن ها به شمار رفته اند.

سعید نفیسی از مارگولیوث در دائرةالمعارف اسلام این نام را ذکر می کند و آن را مصحف زرینیه می داند.