نجاريه (از مجبره): تفاوت بین نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۲ مهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۱۰:۰۶

از مجبّره. ^[۱]

ايشان پيروان حسين بن محمد نجار (م:289هـ.ق) مي باشند.

ابوالحسن اشعري در مقالات الاسلاميين و اختلاف المصلين، نجاريه پيروان حسين بن محمد نجار را از مرجئه به شمار آورده است. ^[۲] و ضمن بيان اقوال حسين بن محمد نجار، ايشان را حسينيه ناميده ولي از عنوان نجاريه، ذکري به ميان نياورده است. ^[۳]

محمد جواد مشکور بدون آن که از مأخذ روشني ياد کند مي نويسد: « احمد بن علي مقريزي او را حسن بن محمد بن عبدالله بن نجار خوانده است.» ^[۴] اين در حالي است که در المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار جز اشاره به اسم « نجاريه از مجبّره » اسم صاحب اين فرقه به چشم نمي خورد. ^[۵]

محمد شهرستاني مي نويسد: « نجاريه اصحاب حسين بن محمد نجار هستند و اکثر معتزله ري و حوالي آن بر مذهب وي مي باشند. ايشان اگرچه گروه هاي مختلف هستند ولي در مسائلي که ما آن ها را از زمره اصول مي دانيم اختلاف ندارند. اصناف نجاريه عبارتند از: برغوثيه، زعفرانيه و مستدرکه. نجاريه در نفي صفات با معتزله موافق مي باشند ولي در خلق اعمال با صِفاتيه هم عقيده اند. نجار مي گفت اين که مي گوييم خداوند مريد است يعني مجبور و مغلوب نيست، و خداوند خالق همه اعمال چه اعمال خير و چه اعمال شر و چه اعمال خوب و چه اعمال بد مي باشد و عبد آن را کسب مي کند. نجار قدرت آدمي را کسب مي ناميد به همان معني که ابوالحسن اشعري کسب را تعريف نموده بود. نجار همچنين معتقد بود استطاعت همراه با فعل است. وي منکر رؤيت خدا بود و رؤيت خداوند را با چشم هاي انساني محال مي دانست و مي گفت ممکن است خداوند معرفت قلبي را به چشم آورد و آدمي با آن خدا را دريابد و همين معناي رؤيت است. نجار که به حدوث کلام باور داشت در برخي مسائل با معتزله مخالفت مي نمود. فرقه هاي نجاريه يکديگر را تکفير مي نمودند.» ^[۶]

از آنچه از محمد شهرستاني نقل شد نمي توان نجاريه را در عقيده جبرگرايانه در حوزه اي متفاوت از آنچه ابوالحسن اشعري به آن باور داشته است، قرار داد.

عبدالقاهر بغدادي در الفرق بين الفرق اصول عقايد نجاريه را چنين برمي شمارد: «ايمان عبارت است از معرفت خدا و پيامبران و واجباتي که همه بر آن اجماع دارند و خضوع در برابر خدا و اقرار به زبان. و هر کس که يکي از اين امور را پس از آن که حجت برايش قائم شد، ترک کند کافر است. و ايمان مجموعه اين امور است و هر خصلتي از خصال ايمان به تنهايي طاعت است و ايمان نيست. و ايمان زيادت و نقصان نمي پذيرد. نجاريه مي پنداشتند که کلام خدا وقتي قرائت مي شود عرض است و وقتي نوشته مي شود جسم است» ^[۷]

محمد جواد مشکور مي نويسد: «ابوعبدالله حسين بن عبدالله نجار نخست از ياران بشر مريسي بود و با ابراهيم بن نظام مناظره کرد و فيروزي نيافت و در اين اندوه بمرد (در حوالي سال 230هـ.ق). وي مردي بافنده پارچه و از متکلمان مجبّره بوده است و نيز گفتند ترازوساز و اهل بم کرمان بود.» ^[۸]

ابن جوزي در تلبيس ابليس جبريّه را به دوازده فرقه تقسيم مي کند که عبارتند از: مضطربه، افعاليه، مفروغيه، نجاريه، مُتَأَنِّيه، کسبيه، سابقيه، حبّيه، خوفيه، فکريه، خسّيه و معيه. ^[۹]

وي سپس به شرح هر يک از اين فرقه ها مي پردازد. ابن جوزي درباره فرقه نجاريه مي نويسد: «ايشان مي پندارند خدا انسان ها را عذاب مي کند به خاطر کاري که خودش انجام داده است و نه آنچه ايشان انجام داده اند.» ^[۱۰]

پانویس

1. ↑ احسن التقاسيم في معرفة الاقاليم، محمد مقدسي، ص303 / اعتقادات فِرَق المسلمين و المشرکين، فخر رازي، ص90 / البدء و التاريخ، مطهر مقدسي، ج5، ص147 / بيان الاديان، ابوالقاسم بلخي، ص85 / تبصرة العوام، مرتضي رازي، ص62 / التبصير في الدين، شهفور اسفرايني، ص101 / جامع الفرق و المذاهب الاسلامية، امير مهنا و علي خريس، ص201 / الفرق الاسلامية، شمس الدين محمد کرماني، ص87 / الفرق المفترقة بين اهل الزيغ و الزندقة، عثمان بن عبدالله عراقي، ص66 / الفرق بين الفرق، عبدالقاهر بغدادي، ص217 / الفرق و الجماعات و المذاهب الاسلامية، صلاح ابوسعود، ص172 / فرهنگ نامه فرقه هاي اسلامي، شريف يحيي الامين، ص272 / الفصل في الملل و الاهواء و النحل، ابن حزم، ج2، ص86 و 285 / قاموس المذاهب و الاديان، حسين علي حمد، ص207 / معجم الفرق الاسلامية، عارف تامر، ص42 / مفاتيح العلوم، محمد بن احمد خوارزمي، ص47 / الملل و النحل، عبدالقاهر بغدادي، ص142 / المنية و الامل في شرح الملل و النحل، احمد بن يحيي بن مرتضي، ص107 / موسوعة الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامية، عبدالمنعم حفني، ص647 / نفائس الفنون في عرايس العيون، شمس الدين محمد آملي، ج2، ص272 / هفتاد و سه ملت، ص57
2. ↑ مقالات الاسلاميين و اختلاف المصلين، ابوالحسن اشعري، ج1، ص216
3. ↑ همان، ج1، ص340
4. ↑ فرهنگ فِرَق اسلامي، محمد جواد مشکور، ص437
5. ↑ المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، احمد بن علي مقريزي، ج2، ص349
6. ↑ الملل و النحل، محمد شهرستاني، ج1، ص81
7. ↑ الفرق بين الفرق، عبدالقاهر بغدادي، ص217
8. ↑ فرهنگ فِرَق اسلامي، محمد جواد مشکور، ص437
9. ↑ تلبيس ابليس، ص42
10. ↑ همان