حسین بن منصور حلاج

ابوعبدالله حسین بن منصور بن مَحمِی بیضاوی فارسی عارف و صوفی مشهور قرن سوم و چهارم هجری قمری است. وی که با کنیه ابومغیث نیز شناخته می شود، در حدود سال 244 هجری قمری در شهر بیضا ـ که اینک در شهرستان سپیدان استان فارس واقع است ـ متولد شد. در کودکی به همراه پدرش به عراق سفر کرده و در 16 سالگی به حلقه شاگردان سهل بن عبدالله تستری (م: 283هـ. ق) پیوست. پس از تبعید سهل از شهر واسط به بصره، وی نیز همراه او به بصره رفت. وی هم چنین منصب شاگردی عمرو بن عثمان مکی (م: 297هـ. ق)، و جنید بغدادی (م: 297هـ. ق) را داشته است. حلاج سفرهایی به هند و کشمیر و چین داشته و بت پرستان آن نواحی را به اسلام دعوت کرده است، هم چنین سفرها و مجاورت هایی در مکه داشته است. حلاج در سال 302 هجری قمری در حالی که در اثر آشوب های بغداد که گروهی آن را به اشارت وی می دانستند به شوش فرار کرده بود، دستگیر شده و 8 سال را در زندان سپری نمود. وی پس از آزادی مجدداً در سال 309 هجری قمری دستگیر گردیده پس از محاکمه ای که در آن به کفرگویی متهم گردید، به اعدام محکوم شد. وی روز سه شنبه 24 ذی القعده 309 هجری قمری پس از تحمل هزار تازیانه و بریده شدن دست و پا به صلیب کشیده شد و فردای آن روز به فرمان خلیفه المقتدر بالله (م: 320هـ. ق) سر از بدن وی جدا گردید. در این امر نقش وزیر خلیفه «شریک» به وضوح نمایان بوده است. در مورد حلاج، در میان فقها و دانشمندان اسلامی آرای متعددی به چشم می خورد. چنانکه بزرگانی نظیر خواجه نصیر طوسی و قاضی نورالله شوشتری و... از وی دفاع کرده و بزرگانی هم چون شیخ طوسی، شیخ مفید و سید مرتضی علم الهدی وی را ساحر دانسته اند. جالب آن که برخی نیز وی را به سرقت کتاب های عمرو بن عثمان مکی متهم کرده اند، که در اثر همان، عمرو از خداوند قطع دست و پای او را خواستار شده است. سال مرگ او را برخی نیز 311 هجری قمری گفته اند.