عبدالله بن محمد بن سعید بن کُلّاب قطّان بصری

ابومحمد، عبدالله بن سعید بن کلّاب (بر وزن طُلّاب) قطّان بصری، از متکلمین بزرگ بصره در عصر مأمون عباسی (م: 218هـ. ق)، و از بزرگان نابته حشویه است. وی علیه معتزله تلاش وسیعی را به خرج داده است.

نام وی را محمد بن احمد ذهبی در کتاب های خویش و سبکی در طبقات الشافعیة الکبری، ابومحمد عبدالله بن سعید بن کلّاب القطان بصری ذکر کرده اند، درحالی که ابن حجر عسقلانی در لسان المیزان وی را عبدالله بن سعید بن محمد بن کلاب القطان بصری و ابن ندیم در الفهرست عبدالله بن محمد بن کلاب و مؤلف در دست نوشته های خود عبدالله بن محمد بن سعید بن کلاب، نام نهاده اند. «کلّاب را برخی لقب وی نیز دانسته اند و آن را به این سبب بر او اطلاق کرده اند که وی مي‌توانسته با بیان و بلاغت خویش دشمنانش را به سوی خویش جلب نماید. وی در دوره مأمون عباسی مي‌زیسته و در مجلس وی مناظراتی با معتزله داشته است.

وی که از جمله شاگردانش می توان به داوود بن علی بن خلف ظاهری و حارث محاسبی اشاره کرد، دارای عقایدی است که بسیاری آن را برگرفته از عقاید نصرانیت دانسته اند. احمد بن حنبل (م: 241هـ. ق) با وی به مخالفت برخاسته و به شدت عقاید وی را طرد کرده است.

وی را می توان از جمله تدوین کنندگان اولیه عقاید کلامی سلفی دانست که بعد ها توسط ابوالحسن اشعری کمال یافته است، چنان که محمد بن احمد ذهبی می گوید اکثر شاگردان ابن کلّاب به ابوالحسن اشعری ملحق گردیدند.

از تاریخ مرگ وی اطلاعی در دست نیست، لکن آنچه مسلم است آن است که وی قبل از 240 هجری قمری در قید حیات بوده است. محمد بن احمد ذهبی وفات وی را پس از سال240 هجری قمری ذکر کرده است.