سمرقند

سمرقند با جمعیتی بالغ بر ۵۹۶٫۳۰۰ نفر (برآورد تخمینی سال ۲۰۰۸)، دومین شهر بزرگ ازبکستان، و مرکز استان سمرقند است. این شهر در ارتفاع ۷۰۲ متری از سطح دریا واقع است. بیشتر ساکنان این شهر فارسی‌زبان هستند و به فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند. این شهر یکی از مراکز تاریخی مردم تاجیک در آسیای میانه‌است.

در سال ۲۰۰۱، یونسکو این شهر باستانی را در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار داد.

تاریخ

الگو:اصلی الگو:جعبه اطلاعات میراث جهانی یونسکو «سمرقند، که یونانیان آن را (ماراکندا) می‌نامیده‌اند، یکی از کهن ترین شهرهای جهان شمرده می‌شود و توسط ایرانیان در آواخر سده چهارده پیش از میلاد در دشت حاصلخیز زرفشان به عنوان شهر منطقه کشاورزی پی نهاده شده و زمانی دراز در دوران هخامنشیان مهم ترین شهر منطقه بوده‌است.»

سمرقند با قرار داشتن در مرکز جاده ابریشم، پیونددهندهٔ چین به اروپا در قدیم، دارای اهمیتی چشمگیر بوده‌است.

تاریخچه

• الگو:پرچم هخامنشیان امپراتوری هخامنشیان: در روزگار هخامنشیان جزیی از سرزمین سغد باستان بود.
• در سال ۳۳۰ ق. م. در تصرف اسکندر مقدونی درآمد. بعد جزء دولت یونانی غربی گردید.
• الگو:پرچم ساسانیان امپراتوری ساسانیان: در کتیبه کعبه زرتشت شاپور یکم این شهر را جز قلمرو ایران می‌خواند.
• در سدهٔ ششم و هفتم م. ترکان و چینیان آن را به چنگ آوردند.
• الگو:پرچم دولت راشدین دولت راشدین:در سال ۷۰۵ م. مسلمانان آن را به چنگ آوردند.
• الگو:پرچم دولت اموی خلافت امویان: سمرقند در دوره خلافت یکی از شهرهای شرقی خلافت امویان به شمار می‌رفت.
• خلافت عباسیان:تا سدهٔ نهم در دست خلفای اموی و عباسی بود در سده نهم و دهم جزء شهرهای امیرنشین امیران سامانی بود. در ۱۰۰۰ م. به دست سامانیان درآمد.
• امپراتوری سلجوقیان: سمرقند در سده های یازده تا سیزده میلادی در دست غزنویان و سپس سلجوقیان درآمد. در ۱۰۲۷ سلجوقیان آن را به چنگ آوردند.
• خوارزمشاهیان:در اوایل سده های سیزدهم میلادی خاندان خوارزمشاهیان آن را به چنگ آوردند. در دوران خوارزمشاهیان پایتخت بود.
• الگو:پرچم دولت ایلخانان ایلخانان مغول:سمرقند توسط چنگیز خان در سال ۱۲۱۹ م گرفته شد. و پس از آن فرمان روایی آن به دست مغولان افتاد...
• الگو:پرچم دولت تیموریان تیموریان:در ۱۳۸۳ به چنگ تیمور لنگ درآمد و سمرقند پایتختش بود.
• در ۱۵۰۵ در دست ازبکان (شیبانیان) و سرانجام در ۱۶۰۰ م. در دست استراخان و جانشینان او - که از نژاد ازبک‌اند- درآمد و باز به دست ایران درآمد.
• الگو:Flagicon شوروی:در سال های ۱۹۲۴ میلادی سمرقند و بخارا از تاجیکستان جدا گشته و به ازبکستان پیوست. در قرن نوزدهم، این شهر تحت حکومت، حاکم روسیه قرار گرفت بعد از اینکه دژ نظامی شهر توسط کلنل Konstantinovich Petrovich Kaufman اشغال شد. در سال ۱۸۶۸ مدت کمی پس از آن قلعه روسی توسط ۵۰۰ نفر از مردانشان محصور شد. حمله ای که به رهبری Abdul Malik Tura پسر شورشی بزرگ امیر بخارا انجام شد و سرانجام، Shahrisabz شکست سنگینی با کشته های فراوان به وی تحمیل کرد. در سال ۱۸۸۶ شهر ریخت تازه ای به خودش گرفت و به خاطر رسیدن راه آهن به این شهر گسترش یافت.

این جا، به عنوان پایتخت ازبک‌ها در سال ۱۹۲۵ برگزیده شد. پیش از این که به عنوان ترکستان روسیه در سال ۱۹۳۰ جایگزین شود.

ریشه‌شناسی نام

نام سمرقند عربی‌شدهٔ واژهٔ پهلوی «سمرکند» است و معنی ترکیبی آن سنگ‌دژ می‌باشد. ریشهٔ جزء اول «سمر» از پارسی باستانی «اسمرا» بمعنی سنگ یا صخره و جزء دوم «کند» از پارسی باستانی «کنتا»، سغدی «کنت» بمعنی دژ یا شهر است. واژهٔ یونانی آن «مَرَکنده» (Maracanda) می‌باشد.

جایگاه سمرقند در فرهنگ فارسی‌زبانان

سامانیان که می‌خواستند امپراتوری ساسانی را زنده کنند در اندیشه تبدیل بخارا به تیسفونی دیگر بودند. از این رو بود که به پیشگامی اسماعیل سامانی کوشیدند تا بخارا را پایگاه زبان، هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی سازند. در همین دوران بود که سمرقند نیز رفته رفته به جایگاه باارزشی در هنر و ادبیات ایران زمین دِگَرِش یافت. به گونه ای که حافظ شیرازی در شیراز آن را چنین گرامی می دارد:

حافظ:

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را / به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

تاجیکان سمرقند

بنا بر برخی آمارها بیش از ۷۰ درصد باشندگان این شهر را تشکیل می‌دهند. دوهفته نامه آواز سمرقند نشریه فارسی زبانی است که در سمرقند چاپ می‌شود.

همچنین ببینید:

• مرکز فرهنگ تاجیک سمرقند
• حیات نعمت سمرقندی
• شهزاده سمرقندی

جغرافیا

آب و هوا

آب و هوای سمرقند نیمه خشک با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد و نسبتاً مرطوب است. درجه حرارت هوا در گرمترین موقع سال (در ماه‌های مرداد و شهریور-اسد و سنبله) تا ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رسد و بارش باران بصورت پراکنده از ماه اردیبهشت(ثور) تا دی ماه(جدی) است.

ارتباط‌های بین‌المللی

کنسولگری‌ها

• الگو:Flagicon فدراسیون روسیه
• الگو:Flagicon جمهوری اسلامی افغانستان
• الگو:Flagicon جمهوری اسلامی ایران
• الگو:Flagicon جمهوری قزاقستان
• الگو:Flagicon جمهوری ترکمنستان
• الگو:پرچم پادشاهی اسپانیا پادشاهی اسپانیا از سال ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۶ میلادی به سرپرستی روی گونزالس کلاویخو

شهرهای خواهرخوانده و هم پیوند

• الگو:Flagicon نیشابور، ایران
• الگو:Flagicon بخارا، ازبکستان
• الگو:Flagicon بلخ، افغانستان
• الگو:Flagicon مرو، ترکمنستان
• الگو:Flagicon کوزکو، پرو
• الگو:Flagicon لاهور، پاکستان
• الگو:Flagicon لفیف، اوکراین
• الگو:Flagicon استانبول، ترکیه
• الگو:Flagicon ازمیر، ترکیه
• 22px قیروان, تونس
• الگو:Flagicon خجند، تاجیکستان

پیوند به بیرون

الگو:ازبکستان-خرد