اتحادیه

ازصوفیه .

محقق اردبیلی در حدیقة الشیعة در تشریح مذاهب صوفیه می نویسد: «بدان که مذاهب صوفیه بسیار است، بعضی گفته اند که از آن جمله چهار مذهب اصل است. » وی آن چهار فرقه را حلولیه، اتحادیه، واصلیه و عُشاقیه برمی شمارد و ادامه می دهد: «بعضی گفته اند که اصول مذاهب ایشان، شش است و تلقینیه و رزاقیه را بر آن چهار افزوده اند. و بعضی گفته اند که هفت است و وحدتیه را بر آن شش افزوده اند و بعضی گفته اند اصل دو اصل است. » محقق اردبیلی در ادامه، این اقوال را رد کرده و اصل مذهب صوفیه را دو فرقه حلولیه و اتحادیه دانسته است. وی در شرح این دو فرقه می نویسد: « حلولیه گویند خدا در ما حلول کرده است. . . و اتحادیه می گویند ما با خدا یکی شده ایم و همچنین خدای تعالی با همه عارفان یکی است. »

مرتضی رازی نیز در تبصرة العوام، صوفیه را به شش فرقه تقسیم می کند و اولین آن ها را همین گروه معرفی کرده و می نویسد: «اول ایشان که دعوی اتحاد کنند، رئیس ایشان حلاج باشد. و این حلاج، ساحر بود و در آن مهارتی داشت و در سحر شاگرد عبدالله بن هلال کوفی بود و عبدالله شاگرد زرقاء الیمامه و زرقاء از کسانی بود که از سجاح آموخته بودند و سجاح در زمان مسیلمه کذاب بود و دعوی پیغمبری کرد و حلاج دعوی خدایی. » عبدالمنعم حفنی ایشان را از غلاة صوفیه دانسته است. لویی ماسینیون در دائرة المعارف الاسلامیة ایشان را زندقه معرفی می کند.

رک: باجربقیه، وحدتیه، حلولیه.