خلوتیه

از صوفیه.

ایشان منسوب به شیخ محمود می باشند. وی در قرن یازدهم هجری قمری می زیسته است. مرکز این طریقه خانقاه بزرگی است در اسکودار (قدیمی ترین و بزرگ ترین محله استانبول ترکیه، و قبر مؤسس این فرقه نیز در آنجا واقع است. خلوتیه، فروع و شعب بسیاری دارد که از جمله آن ها، رحمانیه است.

محمد کریم خراسانی در التنبیهات الجلیة فی کشف اسرار الباطنیة، و معصوم علی شاه در طرائق الحقایق از گروهی با عنوان خلوتیان نام می برند و ایشان را منسوب به شیخ محمد خلوتی معرفی می کنند.

دائرة المعارف الاسلامیة مؤسس فرقه خلوتیه را «شیخ محمود» معرفی می کند درحالی که احمد بن محمد قشاشی در السمط المجید، از وی با عنوان شیخ محمد خلوتی یاد می کند. احمد بن محمد قشاشی برای خود شجره ای در سلسله مشایخ خلوتیه ذکر کرده است.

آیت الله سید مهدی روحانی به نقل از دائرة المعارف الاسلامیة، قبر مؤسس این فرقه را در اسکودار ـ استانبول ـ می داند درحالی که دائرة المعارف الاسلامیة می گوید: «تکیة خلوتیة لمؤسّسها شیخ محمود عاش فی اوائل قرن السابع عشر ـ میلادی» و در این کتاب سخنی از دفن شیخ در اسکودار نیست.

ضمن این که در دانشنامه جهان اسلام، در ضمن بیان طریقت خلوتیه، انتقال ایشان به مصر مربوط به قرن دهم هجری قمری و پس از تسلط صفویه بر تبریز دانسته شده است. این کتاب مدعی است خلوتیه ابتدا در تبریز بوده اند و آرام آرام به مصر نقل مکان کرده اند. با توجه به این که اولین زاویه خلوتیه در مصر توسط ابراهیم گلشنی (م:892هـ. ق) برپاشده است نمی توان تأسیس این فرقه را در قرن دهم هجری قمری (17میلادی) در استانبول دانست. فرقه های بکریه، بیرامیه، شرقاویه (منسوب به عبدالله شرقاوی)، تِجانیه، دمراشیه (منسوب به شمس الدین محمد دمراشی) و دردیریه (یا: سباعیه )، شاخه های فرقه خلوتیه می باشند.

زین العابدین شیروانی در ریاض السیاحة می نویسد: «بعد از. . . به ارمینه کبری و روم ایلی و قرامان و قسطنطنیه و آیدین [ن خ: ابدین] و مغرب زمین و جزایر بحر اخضر و بلاد بربر گذشته، با ارباب ملوک و اصحاب سلوک هم نشین گشتم، با فرقه یکتائیان و رفاعیان و عشاقیان و حمزویان معاشرت نمودم و با زمره نصیریان و صافیان و مولویان و خلوتیان و فراموشیان، ابواب مخالطت گشودم. »

لویی ماسینیون می نویسد ایشان از فروع سهروردیه می باشند که در خراسان ظاهر شدند و سپس انتشار یافته و تا ترکیه رسیده اند. این فرقه فروع بسیار زیادی دارد که عبارتند از:

در آناطول : جرّاحیه، اغتباشیه، عشاقیه، نیازیه، سنبلیه، شمسیه، گلشنیه و شجاعیه ؛

در مصر : ضیفیه، حفنویه، سباعیه، صاویه دردیریه و مغازیه ؛

در سودان، حجاز و صومال صالحیه ؛ و در بلاد قبائل رحمانیه.

تری مینگهام می نویسد: «پیروان خلوتیه در اواسط قرن دوازدهم هجری قمری به مصر آمدند. این فرقه در مصر به وسیله یکی از اهالی سوریه به نام مصطفی بن کامل الدین بکری که به مصر رفت و آمد داشت، جان گرفت، و پس از مرگ او به وسیله سه تن از پیروان اصلی او به نام های محمد بن سامی عبدالمنعم حفنی یا حفناوی (م: 1767میلادی/ 1181هـ. ق) و عبدالله شرقاوی و محمد بن عبدالکریم (م: 1775 میلادی) در قالب فرقه های حفناویه، شرقاویه و سمائیه رواج یافت. »