نمیریه
مدرسی طباطبایی در مکتب در فرایند تکامل با اشاره به وجود خانواده های بزرگ در میان شیعیان بغداد و شرح حال برخی از آنان می نویسد: «از سوی دیگر آل فرات به راه انحراف رفته و گروهی از آنان در آغاز از محمد بن نصیر نمیری که دعوی جناب عثمان بن سعید را در نمایندگی از جانب فرزند ارجمند حضرت عسکری علیه السلام نپذیرفته و خود مدعی بابیت امام عسکری علیه السلام و موجد طریقتی خاص بود جانبداری می کردند، و پس از آن ـ به تفصیلی که در مآخذ تاریخی این دوره آمده است ـ در اختلافات میان جناب حسین بن روح نوبختی و محمد بن علی شلمغانی ابن ابی العزاقر بر سر مقام نیابت، جانب شلمغانی را گرفته و از او حمایت می نمودند.»
وی در جای دیگر در این باره می نویسد: «با درگذشت عثمان بن سعید، فرزند او محمد بن عثمان... به جای پدر نشست. او مدتی طولانی این خدمت را عهده دار بود گرچه برخی از افراد سرشناس جامعه شیعه که با پدر مخالفت نکرده بودند نسبت به دعوی نیابت او برخورد منفی داشتند.» مدرسی طباطبایی از زمره این افراد سرشناس به محمد بن نصیر نمیری اشاره می کند و می نویسد: «ظاهراً فرقه خود را پس از این اختلاف بنیاد نهاد.» [۲] وی مأخذ خود را کتاب الغیبة شیخ طوسی معرفی می کند. [۳]
این در حالی است که محمد جواد مشکور می نویسد: « نمیریه در روزگار امام علی بن محمدالنقی علیهماالسلام به پیامبری محمد بن نصیر نمیری گرویدند.» محمد جواد مشکور در جایی دیگر اشاره می کند که وی مدعی بوده امام عسکری علیه السلام خدا است و او را به نبوت برگزیده است. وی زناشویی با محارم را و نزدیکی با مردان را روا می شمرده است. محمد جواد مشکور می نویسد: « محمد بن نصیر نمیری از ناحیه محمد بن موسی بن حسن فرات (م: 254هـ.ق) از وزرای عباسی تقویت می شده است. این در حالی است که در میان وزرای عباسی، علی بن محمد بن فرات (م:312هـ.ق) که پسر همان شخص مورد اشاره است در روزگار مقتدر به خلافت رسیده است ولی سخنی از وزارت محمد بن موسی در میان نیست. و حتی دائرة المعارف الاسلامیة در شرح بنی فرات به چهار شخصیت معروف این طایفه اشاره کرده ولی از محمد بن موسی نام نبرده است. [۴] و محمد بن احمد ذهبی نیز در سیر اعلام النبلاء به زندگی علی بن فرات اشاره کرده و درباره او به تفصیل سخن می گوید ولی اشاره ای به زندگی «محمد بن موسی وزیر عباسی» نکرده است. [۵]
محمد جواد مشکور همچنین می نویسد: «برخی فرقه نصیریه را منسوب به محمد بن نصیر نمیری دانسته اند.» [۶]
پانویس
- ↑ التبصیر فی الدین، شهفور اسفراینی، ص129 / جامع الفرق و المذاهب الاسلامیة، امیر مهنا و علی خریس، ص209 / خاندان نوبختی، عباس اقبال، ص266 / فرق الشیعة، حسن بن موسی نوبختی، ص93و94 / الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بغدادی ص274 / الفرق و الجماعات و المذاهب الاسلامیة، صلاح ابوسعود، ص71 / فرهنگ نامه فرقه های اسلامی، شریف یحیی الامین، ص285 / قاموس المذاهب و الادیان، حسین علی حمد، ص124 / مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ابوالحسن اشعری، ج1، ص86 / المقالات و الفرق، سعد اشعری، ص101 / معجم الفرق الاسلامیة، عارف تامر، ص55 / موسوعة الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامیة، عبدالمنعم حفنی، ص663
- ↑ مکتب در فرایند تکامل، مدرسی طباطبایی، ص118 و 130
- ↑ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ص398
- ↑ دائرة المعارف الاسلامیة، ج1، ص249
- ↑ سیر اعلام النبلاء، محمد بن احمد ذهبی، ج11، ص429
- ↑ فرهنگ فِرَق اسلامی، محمد جواد مشکور، ص450و451
