بجلیه

ابن اثیر در اللباب فی تهذیب الانساب بَجَلی را به فتح باء و جیم ضبط کرده است.

ایشان منسوب به حسن بن فضل بجلی می باشند.

این فرقه در بربر ( مراکش ) رواج داشته و منسوب به حسن بن علی بن ورسند است.

ابن حزم این فرقه را از زمره کیسانیه دانسته و نام مؤسس آن را «حسن بن علی بن ورصند» (به صاد) ضبط کرده است. درحالی که در المسالک و الممالک «محمد بن ورستّد» (به سین و تاء مشدّده) ضبط شده است. این کتاب سبّ صحابه، حلیت ربا و تحلیل محرمات را نیز به وی نسبت داده است. ضبط مصنف ( حسن بن علی بن ورسند ) مطابق با ضبط دائرة المعارف الاسلامیة می باشد.

عبدالله بکری در کتاب المسالک و الممالک می نویسد: «ابتدای زندگی حسن بن علی با رسیدن ابوعبدالله شیعی به آفریقا (قبل از 380هـ. ق) مصادف بود. حسن بن علی بجلی، از اهالی نفطه (نَفْطَه: به فتح نون، سکون فاء و فتح طاء)، نام شهری در آفریقا است. بنا به نوشته یاقوت حموی، ساکنین این شهر، از خوارج اِباضیه و وهبیه بوده اند. بوده و پیروان او که بسیار نیز شمرده شده اند از بنی لماس بوده اند».

مذهب بجلی شبیه مذهب روافض بوده با این تفاوت که بنابر قول عبدالله بکری و ابن حزم، وی امامت را تنها در آل حسن علیه السلام می دانسته است. البته ابن حوقل، در مقابل، تأکید می کند که بجلی موسوی مذهب بوده، به این معنا که به امامت موسی بن جعفر (علیهماالسلام) از نسل امام حسین علیه السلام قائل بوده است.

عبدالله بن یاسین با بجلی ها جنگیده و آنان را از بین برده است.

توجه به این نکته لازم است که ابن حزم در الفصل فی الملل و الاهواء و النحل این گروه را نحلیه ذکر کرده است که در هر صورت یکی از این دو لغت ( بجلیه و نحلیه ) مصحف از دیگری است.

سبکی در طبقات الشافعیة الکبری می نویسد: «فرقه هایی هستند که مذهبشان در جوارح معلوم نیست. و آن ها جَهمیه پیروان جهم بن صفوان و بَجَلِیه پیروان حسن بن فضل بجلی هستند. آن چه در گمان ما غلبه دارد آن است که ایشان می گویند ایمان، معرفت قلب است و اسلام نطق به شهادتین می باشد و اعمال سایر جوارح را ایمان و اسلام نمی نامند. »

مصحح کتاب می نویسد در جمله اول، نسخه بدل جوارح، خوارج نیز بوده است.

رک: نحلیه.