آسیای مرکزی
{{#invoke:Infobox|infobox}}
آسیای مرکزی یا آسیای میانه سرزمین پهناوری در قارهٔ آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده‌است، اما معمولاً آن را دربرگیرنده کشورهای امروزی ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان می‌دانند. اغلب سرزمین‌های دیگری چون افغانستان، شمال شرق ایران، مغولستان، کشمیر، شمال و غرب پاکستان، و گاه سین‌کیانگ (ترکستان شرقی قدیم) در غرب چین و جنوب سیبری در روسیه نیز شامل آسیای مرکزی می‌شوند.
به بخشی از آسیای مرکزی که در میان دو رود آمودریا و سیردریا جای دارد در منابع کهنتر عربی و فارسی «ماوراءالنهر» (و در فارسی فَرارود) گفته می‌شد. به بخشی از شمال و شرق آسیای مرکزی در دوره‌هایی «ترکستان» هم می‌گفته‌اند.
ایده نامیدن این منطقه‌ها به عنوان یک منطقهٔ یگانهٔ جغرافیایی با نام آسیای مرکزی در سال ۱۸۴۳ توسط الکساندر فون هومبولت، جغرافیدان پروسی مطرح شد. برای مرز و بوم جغرافیایی این منطقه هنوز تعریف کامل و مشخصی وجود ندارد.
در سال ۱۹۲۴ پس از برپایی حکومت بلشویک‌ها آسیا از نظر سیاسی در ارتباط با مسکو به سه بخش ۱- آسیای نزدیک منطقه قفقاز ۲- آسیای دور متصرفات سیبری و سرزمین‌های خاور ۳- آسیای مرکزی حد فاصل آسیای دور و آسیای نزدیک تقسیم گردید.[۱]
تاریخ
آسیای مرکزی در درازای تاریخ با کوچ‌نشینان و جادهٔ ابریشم یادآوری شده‌است و مانند جاده‌ای برای پیوند مردم، جابجایی کالاها و اندیشه‌ها بین اروپا، خاورمیانه، آسیای جنوبی و آسیای شرقی بوده‌است. آسیای مرکزی در باستان و از آغاز تاریخ از پنج سرزمین مرگیانا (مرو)، باختر (باکتریا)، سغد، خوارزم و سکاستان تشکیل شده‌بود که مردمانشان ایرانی‌تبار بودند و به زبان‌های ایرانی میانه سخن می‌گفتند[۲][۳] و این سرزمین‌ها در دوران باستان به مرور بخشی از شاهنشاهی ایران شدند.[۴]
در سال ۵۲۹ پیش از میلاد کوروش به قبایل سکاها در آسیای مرکزی (شمال شرق ایران) حمله کرد و در جنگ با ماساگت‌ها کشته شد. وی را در پاسارگاد دفن کردند.[۵]
مردم
باشندگان در آسیای مرکزی بیشتر از ۷۰ قوم و ملیت هستند و این منطقه پتانسیل لازم برای درگیری‌های قومی و نژادی دارد. [۶][۱]
زبان‌ها
زبان‌های رایج و رسمی در آسیای مرکزی ترکمنی، ازبکی، فارسی ،زبان‌های پامیری، روسی، قزاقی، و قرقیزی[۷]، همچنین نزدیک ۶ میلیون نفر گویشور زبان روسی نیز در آسیای مرکزی هستند.[۸]
| زبان‌های مهمالگو:سخآسیای مرکزی |
|---|
| زبان‌های ترک‌تبار |
| زبان‌های ایرانی |
| زبان‌های مهم دیگر |
| زبان‌های میانجی |
اطلاعات منطقه
| کشور | وسعتالگو:سخ(کیلومتر مربع) | جمعیت (۲۰۰۹) | تراکم جمعیتالگو:سخ(در هر کیلومتر) | پایتخت | زبان‌ها (رسمی) |
|---|---|---|---|---|---|
| الگو:پرچم | ۲٬۷۲۴٬۹۰۰ | ۱۶٬۰۰۴٬۸۰۰ | ۶ | آستانه | قزاقی، روسی |
| الگو:پرچم | ۱۹۹٬۹۰۰ | ۵٬۴۸۲٬۰۰۰ | ۲۷ | بیشکک | قرقیزی، روسی |
| الگو:پرچم | ۱۴۳٬۱۰۰ | ۸٬۰۰۹٬۰۰۰ | ۵۱ | دوشنبه | فارسی تاجیکی |
| الگو:پرچم | ۴۸۸٬۱۰۰ | ۵٬۱۱۰٬۰۰۰ | ۱۰ | عشق آباد | ترکمنی |
| الگو:پرچم | ۴۴۷٬۴۰۰ | ۳۰٬۱۸۵٬۰۰۰ | ۶۲ | تاشکند | ازبکی[۹][۱۰][۱۱][۱۲] |
نگارخانه
- Asia 323bc.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ سوم پیش از میلاد
- Asia 200bc.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ دوم پیش از میلاد
- Asia 100bc.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ یکم پیش از میلاد
- Asia 001ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ یکم
- Asia 200ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ دوم
- East-Hem 300ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ سوم
- Asia 323bc.jpg
نقشهٔ آسیا در سال ۳۲۳ میلادی
- Asia 400ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ چهارم
- Asia 500ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ پنجم
- Asia 565ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سال ۵۶۵ میلادی
- Asia 600ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ ششم
- Asia 700ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ هفتم
- Asia 800ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ هشتم
- Asia 900ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ نهم
- Asia 1025ad.jpg
نقشهٔ آسیا در سدهٔ دهم
- Asia 1200ad.jpg
نقشهٔ آسیا در قرن دوازدهم
- Asia 1300bc.jpg
نقشهٔ آسیا در قرن سیزدهم
جستارهای وابسته
پی نوشت ها
منابع
- Wikipedia contributors, "Centeral Asia,"http://en.wikipedia.org/wiki/Centeral_Asia Wikipedia, The Free Encyclopedia.
الگو:ویکی‌سفر الگو:ویکی‌انبار-رده الگو:جغرافیا-خرد
الگو:مناطق جهان- ↑ سیاست و حکومت در آسیای مرکزی- حبیب الله ابوالحسن شیرازی -محمد رضا مجیدی- نشر قومس -۱۳۸۲ -ISBN 964-5516-79-X
- ↑ Encyclopædia Iranica, "CENTRAL ASIA: The Islamic period up to the Mongols", C. Edmund Bosworth.
- ↑ C.E. Bosworth, "The Appearance of the Arabs in Central Asia under the Umayyads and the establishment of Islam", in History of Civilizations of Central Asia, Vol. IV: The Age of Achievement: AD 750 to the End of the Fifteenth Century, Part One: The Historical, Social and Economic Setting, edited by M. S. Asimov and C. E. Bosworth. Multiple History Series. Paris: Motilal Banarsidass Publ. /UNESCO Publishing, 1999. excerpt from page 23: [۲]
- ↑ Abazov, Rafis. 2008. The Palgrave concise historical atlas of central Asia. New York: Palgrave Macmillan. Map.6.
- ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
- ↑ مدارا و تساهل در آسیای میانه[۳] -1375 -ISBN 964-5516-79-X
- ↑ Languages in Centeral Asia English Wikipedia, the free enyclopedia.
- ↑ Russians left behind in Centeral Asia BBC news.
- ↑ Uzbekistan
- ↑ Uzbekistan Language
- ↑ Uzbekistani Language
- ↑ Uzbekistan Information
