آسیای مرکزی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دایره المعارف فرق اسلامی
پرش به: ناوبری، جستجو
جز (Admin صفحهٔ آسیای مرکزی: را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به آسیای مرکزی منتقل کرد)
 
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{Infobox| bodyclass=geography
 
−
| above = آسیای مرکزی
 
−
| image = [[پرونده:Central Asia (orthographic projection).svg|200px|نقشه آسیای مرکزی]]
 
−
| label1 = مساحت
 
−
| data1  = ۴٬۰۰۳٬۴۰۰  ک. م.
 
−
| label2 = جمعیت
 
−
| data2  = ۶۱٬۵۵۱٬۹۴۵ نفر
 
−
| label3 = تراکم جمعیت
 
−
| data3  = ۱۵ نفر در کیلومتر مربع
 
−
| label4 = کشورها
 
−
| data4  = {{flag|Kazakhstan}}{{سخ}}{{flag|Kyrgyzstan}}{{سخ}}{{flag|Tajikistan}}{{سخ}}{{flag|Turkmenistan}}{{سخ}}{{flag|Uzbekistan}}
 
−
| label5 = تولید اسمی ناخالص داخلی ([[۲۰۰۹ (میلادی)|۲۰۰۹]])
 
−
| data5  = ۱۶۶ میلیارد دلار
 
−
| label6 = {{nowrap|تولید سرانه ناخالص داخلی}} (۲۰۰۹)
 
−
| data6  = ۲٬۷۰۰ دلار}}
 
−
 
 
'''آسیای مرکزی''' یا '''آسیای میانه''' سرزمین پهناوری در قارهٔ آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده‌است، اما معمولاً آن را دربرگیرنده کشورهای امروزی [[ازبکستان]]، [[تاجیکستان]]، [[ترکمنستان]]، [[قزاقستان]]، [[قرقیزستان]] می‌دانند. اغلب سرزمین‌های دیگری چون [[افغانستان]]، شمال شرق [[ایران]]، [[مغولستان]]، [[کشمیر]]، شمال و غرب [[پاکستان]]، و گاه [[سین‌کیانگ]] (ترکستان شرقی قدیم) در غرب [[چین]] و جنوب [[سیبری]] در [[روسیه]] نیز شامل آسیای مرکزی می‌شوند.
 
'''آسیای مرکزی''' یا '''آسیای میانه''' سرزمین پهناوری در قارهٔ آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده‌است، اما معمولاً آن را دربرگیرنده کشورهای امروزی [[ازبکستان]]، [[تاجیکستان]]، [[ترکمنستان]]، [[قزاقستان]]، [[قرقیزستان]] می‌دانند. اغلب سرزمین‌های دیگری چون [[افغانستان]]، شمال شرق [[ایران]]، [[مغولستان]]، [[کشمیر]]، شمال و غرب [[پاکستان]]، و گاه [[سین‌کیانگ]] (ترکستان شرقی قدیم) در غرب [[چین]] و جنوب [[سیبری]] در [[روسیه]] نیز شامل آسیای مرکزی می‌شوند.
  
سطر ۲۸: سطر ۱۲:
  
 
در سال ۵۲۹ پیش از میلاد [[کوروش بزرگ|کوروش]] به قبایل [[سکاها]] در آسیای مرکزی (شمال شرق ایران) حمله کرد و در جنگ با [[ماساگت‌ها]] کشته شد. وی را در [[پاسارگاد]] دفن کردند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>
 
در سال ۵۲۹ پیش از میلاد [[کوروش بزرگ|کوروش]] به قبایل [[سکاها]] در آسیای مرکزی (شمال شرق ایران) حمله کرد و در جنگ با [[ماساگت‌ها]] کشته شد. وی را در [[پاسارگاد]] دفن کردند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>
−
 
−
== مردم ==
 
−
 
−
باشندگان در آسیای مرکزی بیشتر از ۷۰ قوم و ملیت هستند و این منطقه پتانسیل لازم برای درگیری‌های قومی و نژادی دارد.
 
−
<ref> مدارا و تساهل در آسیای میانه[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/27310/269/text]  -1375  -ISBN 964-5516-79-X</ref>[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/27310/269/text]
 
−
 
−
== زبان‌ها ==
 
−
[[پرونده:Central Asia Physical.jpg|بندانگشتی|چپ|350px|نقشهٔ طبیعی آسیای مرکزی]]
 
−
[[پرونده:آسیای میانه.png|بندانگشتی|چپ|270px|گسترهٔ آسیای میانه.]]
 
−
 
−
زبان‌های رایج و رسمی در آسیای مرکزی [[زبان ترکمنی|ترکمنی]]، [[زبان ازبکی|ازبکی]]، [[زبان فارسی|فارسی]] ،[[زبان‌های پامیری]]، [[زبان روسی|روسی]]، [[زبان قزاقی|قزاقی]]، و [[زبان قرقیزی|قرقیزی]]<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Central_Asia#Languages Languages in Centeral Asia] English Wikipedia, the free enyclopedia.</ref>، همچنین نزدیک ۶ میلیون نفر گویشور [[زبان روسی]] نیز در آسیای مرکزی هستند.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4420922.stm Russians left behind in Centeral Asia] BBC news.</ref>
 
−
 
−
 
−
{|style="margin: ۰ ۰ ۰٫۵em ۰٫۵em; float: right; clear: right; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;"
 
−
!style="padding: 5px; background-color: yellow;"|زبان‌های مهم{{سخ}}آسیای مرکزی
 
−
|-
 
−
|style="padding:10px;"|'''[[زبان‌های ترک‌تبار]]'''
 
−
* [[زبان ترکمنی|ترکمنی]]
 
−
* [[زبان قزاقی|قزاقی]]
 
−
* [[زبان قرقیزی|قرقیزی]]
 
−
* [[زبان ازبکی|ازبکی]]
 
−
* [[زبان اویغوری|اویغوری]]
 
−
|-
 
−
|style="padding: 0 0 0 10px;"|'''[[زبان‌های ایرانی]]'''
 
−
* [[زبان فارسی|فارسی]]
 
−
:* [[فارسی دری]]
 
−
:* [[فارسی تاجیکی]]
 
−
* [[زبان‌های پامیری]]
 
−
* [[زبان پشتو|پشتو]]
 
−
|-
 
−
|style="padding: 0 0 0 10px;"|'''زبان‌های مهم دیگر'''
 
−
* [[زبان مغولی|مغولی]]
 
−
* [[زبان تبتی|تبتی]]
 
−
|-
 
−
|style="padding: 0 0 0 10px;"|'''[[زبان میانجی|زبان‌های میانجی]]'''
 
−
* [[زبان روسی|روسی]]
 
−
* [[زبان چینی|چینی]]
 
−
* [[زبان فارسی|فارسی]]{{مدرک}}
 
−
* [[زبان‌های ترک‌تبار|ترکی]]{{مدرک}}
 
−
|}
 
−
 
−
{{پاک‌کن}}
 
−
 
−
== اطلاعات منطقه ==
 
−
{| class="wikitable sortable"
 
−
|-
 
−
! کشور!! وسعت{{سخ}}(کیلومتر مربع)!! جمعیت (۲۰۰۹)!! تراکم جمعیت{{سخ}}(در هر کیلومتر)!! پایتخت!! زبان‌ها (رسمی)
 
−
|-
 
−
| {{پرچم|قزاقستان}} || ۲٬۷۲۴٬۹۰۰ || ۱۶٬۰۰۴٬۸۰۰ || ۶ || [[آستانه (قزاقستان)|آستانه]] || [[زبان قزاقی|قزاقی]]، [[زبان روسی|روسی]]
 
−
|-
 
−
| {{پرچم|قرقیزستان}} || ۱۹۹٬۹۰۰ || ۵٬۴۸۲٬۰۰۰ || ۲۷ || [[بیشکک]] || [[زبان قرقیزی|قرقیزی]]، [[زبان روسی|روسی]]
 
−
|-
 
−
| {{پرچم|تاجیکستان}} || ۱۴۳٬۱۰۰ || ۸٬۰۰۹٬۰۰۰ || ۵۱ || [[دوشنبه (تاجیکستان)|دوشنبه]] || [[فارسی تاجیکی]]
 
−
|-
 
−
| {{پرچم|ترکمنستان}} || ۴۸۸٬۱۰۰ || ۵٬۱۱۰٬۰۰۰ || ۱۰ || [[عشق آباد]] || [[زبان ترکمنی|ترکمنی]]
 
−
|-
 
−
| {{پرچم|ازبکستان}} || ۴۴۷٬۴۰۰ || ۳۰٬۱۸۵٬۰۰۰ || ۶۲ || [[تاشکند]] || [[زبان ازبکی|ازبکی]]<ref>[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2924.htm Uzbekistan<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[http://www.mapsofworld.com/uzbekistan/society-and-culture/language.html Uzbekistan Language<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[http://uzbekistan.embassyhomepage.com/uzbekistani_language_learn_uzbekistani_language_schools_uzbekistani_dictionary_online_holiday_phrases_in_uzbekistani_embassy_london_uk.htm Uzbekistani Language<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[http://www.asia-planet.net/uzbekistan/information.htm Uzbekistan Information<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
 
−
|}
 
−
 
−
== نگارخانه ==
 
−
<gallery>
 
−
Image:Asia 323bc.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ سوم پیش از میلاد
 
−
Image:Asia 200bc.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ دوم پیش از میلاد
 
−
Image:Asia 100bc.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ یکم پیش از میلاد
 
−
Image:Asia 001ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ یکم
 
−
Image:Asia 200ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ دوم
 
−
Image:East-Hem 300ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ سوم
 
−
Image:Asia 323bc.jpg| نقشهٔ آسیا در سال ۳۲۳ میلادی
 
−
Image:Asia 400ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ چهارم
 
−
Image:Asia 500ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ پنجم
 
−
Image:Asia 565ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سال ۵۶۵ میلادی
 
−
Image:Asia 600ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ ششم
 
−
Image:Asia 700ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ هفتم
 
−
Image:Asia 800ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ هشتم
 
−
Image:Asia 900ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ نهم
 
−
Image:Asia 1025ad.jpg| نقشهٔ آسیا در سدهٔ دهم
 
−
<!-- Missing image removed: Image:Asia 1100ad.jpg--> | نقشهٔ آسیا در قرن یازدهم
 
−
Image:Asia 1200ad.jpg| نقشهٔ آسیا در قرن دوازدهم
 
−
Image:Asia 1300bc.jpg| نقشهٔ آسیا در قرن سیزدهم
 
−
</gallery>
 
−
 
−
== جستارهای وابسته ==
 
−
* [[راه ابریشم]]
 
−
* [[ترکستان]]
 
−
 
−
== پی نوشت ها ==
 
−
{{پانویس}}
 
  
 
== منابع ==
 
== منابع ==
 
* Wikipedia contributors, "Centeral Asia,"http://en.wikipedia.org/wiki/Centeral_Asia Wikipedia, The Free Encyclopedia.
 
* Wikipedia contributors, "Centeral Asia,"http://en.wikipedia.org/wiki/Centeral_Asia Wikipedia, The Free Encyclopedia.
−
 
−
{{ویکی‌سفر}}
 
−
{{ویکی‌انبار-رده|Central Asia}}
 
−
{{جغرافیا-خرد}}
 
−
{{مناطق جهان}}
 
  
 
[[رده:آسیای مرکزی]]
 
[[رده:آسیای مرکزی]]
 
[[رده:نواحی آسیا]]
 
[[رده:نواحی آسیا]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۰۱:۰۹

آسیای مرکزی یا آسیای میانه سرزمین پهناوری در قارهٔ آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده‌است، اما معمولاً آن را دربرگیرنده کشورهای امروزی ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان می‌دانند. اغلب سرزمین‌های دیگری چون افغانستان، شمال شرق ایران، مغولستان، کشمیر، شمال و غرب پاکستان، و گاه سین‌کیانگ (ترکستان شرقی قدیم) در غرب چین و جنوب سیبری در روسیه نیز شامل آسیای مرکزی می‌شوند.

به بخشی از آسیای مرکزی که در میان دو رود آمودریا و سیردریا جای دارد در منابع کهنتر عربی و فارسی «ماوراءالنهر» (و در فارسی فَرارود) گفته می‌شد. به بخشی از شمال و شرق آسیای مرکزی در دوره‌هایی «ترکستان» هم می‌گفته‌اند.

ایده نامیدن این منطقه‌ها به عنوان یک منطقهٔ یگانهٔ جغرافیایی با نام آسیای مرکزی در سال ۱۸۴۳ توسط الکساندر فون هومبولت، جغرافیدان پروسی مطرح شد. برای مرز و بوم جغرافیایی این منطقه هنوز تعریف کامل و مشخصی وجود ندارد.

در سال ۱۹۲۴ پس از برپایی حکومت بلشویک‌ها آسیا از نظر سیاسی در ارتباط با مسکو به سه بخش ۱- آسیای نزدیک منطقه قفقاز ۲- آسیای دور متصرفات سیبری و سرزمین‌های خاور ۳- آسیای مرکزی حد فاصل آسیای دور و آسیای نزدیک تقسیم گردید.[۱]

تاریخ[ویرایش]

آسیای مرکزی در درازای تاریخ با کوچ‌نشینان و جادهٔ ابریشم یادآوری شده‌است و مانند جاده‌ای برای پیوند مردم، جابجایی کالاها و اندیشه‌ها بین اروپا، خاورمیانه، آسیای جنوبی و آسیای شرقی بوده‌است. آسیای مرکزی در باستان و از آغاز تاریخ از پنج سرزمین مرگیانا (مرو)، باختر (باکتریا)، سغد، خوارزم و سکاستان تشکیل شده‌بود که مردمانشان ایرانی‌تبار بودند و به زبان‌های ایرانی میانه سخن می‌گفتند[۲][۳] و این سرزمین‌ها در دوران باستان به مرور بخشی از شاهنشاهی ایران شدند.[۴]

در سال ۵۲۹ پیش از میلاد کوروش به قبایل سکاها در آسیای مرکزی (شمال شرق ایران) حمله کرد و در جنگ با ماساگت‌ها کشته شد. وی را در پاسارگاد دفن کردند.[۵]

منابع[ویرایش]

  • ↑ سیاست و حکومت در آسیای مرکزی- حبیب الله ابوالحسن شیرازی -محمد رضا مجیدی- نشر قومس -۱۳۸۲ -ISBN 964-5516-79-X
  • ↑ Encyclopædia Iranica, "CENTRAL ASIA: The Islamic period up to the Mongols", C. Edmund Bosworth.
  • ↑ C.E. Bosworth, "The Appearance of the Arabs in Central Asia under the Umayyads and the establishment of Islam", in History of Civilizations of Central Asia, Vol. IV: The Age of Achievement: AD 750 to the End of the Fifteenth Century, Part One: The Historical, Social and Economic Setting, edited by M. S. Asimov and C. E. Bosworth. Multiple History Series. Paris: Motilal Banarsidass Publ. /UNESCO Publishing, 1999. excerpt from page 23: [۱]
  • ↑ Abazov, Rafis. 2008. The Palgrave concise historical atlas of central Asia. New York: Palgrave Macmillan. Map.6.
  • ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
    • برگرفته از «http://www.wikiferaq.org/index.php?title=آسیای_مرکزی&oldid=13884»