حسنیه (از معتزله)

از معتزله .

ایشان اصحاب حسن بصری می باشند.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی درباره حسن بصری می نویسد: «در دهه های گذار به قرن دوم هجری قمری، دو اندیشه که چهره های شاخص آن ها، حسن بصری و ابن سیرین بودند، در بصره دیده می شد. حسن بصری برخلاف ابن سیرین، حافظ سنت یک صد ساله بصره بود. حسن بصری از شخصیتی پیچیده برخوردار بود. وی از یک سو با طریقه عبّاد عراق پیوستگی داشت، از طرفی به شدت متأثر از تعالیم امام علی علیه السلام بود و از سوی دیگر وامدار اندیشه های ابن عباس به حساب می آمد. وی علاوه بر آن، با حلقه های خوارج و نواندیشان نیز ارتباط داشت. وی را فردی گراینده به فهم و تفسیر متون دینی، قائل به گونه ای اختیار و نوعی مخالفت با مرجئه و در اندیشه سیاسی انزواطلب، شناخته اند. وی در اواخر سده اول به سوی یک دستگاه کلامی با عناصری نسبتاً انسجام یافته گام برداشته است. اندیشه وی هرچند توسط گروهی از قَدَریه غیر معتزلی از جمله عوف بن ابی جمیله اعرابی (م:146هـ. ق) و عبدالواحد بن زید پی گرفته شد، ولی دستگاه کلامی وی بیشتر در قالبی بازسازی شده در مکتب اعتزال قابل پی جویی است».

شریف یحیی الامین درحالی که اشاره می کند که ایشان پیروان حسن بصری می باشند، می گوید: « حسنیه نامی است که بر واصلیه اطلاق می شود. »

آیت الله سید مهدی روحانی در منابع خویش به کتاب اعتقادات فخر رازی اشاره می کند درحالی که فخر رازی در اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین می گوید: «در زمان ما از فرق معتزله تنها اصحاب ابی هاشم و اصحاب ابی الحسین بصری باقی مانده اند» و در ضمن فرق معتزله از فرقه حسینیه ـ و نه حسنیه ـ نام می برد.