حسن بن موسی نوبختی: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «ابومحمد حسن بن موسی از متکلمین و فلاسفه و ادباء و آشنایان به آراء و دیانات و م...» ایجاد کرد) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۲۶ مهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۱۴:۵۲
ابومحمد حسن بن موسی از متکلمین و فلاسفه و ادباء و آشنایان به آراء و دیانات و ملل و نحل است. او مثل بسیاری از علمای جامع عصر خود به تحصیل فنون مختلفه عشق داشته و در جمع کتاب و نسخ نفیسه عمر خود را مي‌گذرانده و کتب بسیار به خطّ خود نوشته بوده است و بر اثر همین عشق و علاقه به تحصیل علم و ادب منزل او محلّ اجتماع علما و فضلا محسوب مي‌شده است.
در میان آل نوبخت، ابومحمد با وجود متکلم بودن، کسی است که از همة ایشان بیشتر به فلاسفه توجه کرده و علاوه بر آمیزش با مترجمین کتب حکمتی قدیم و مطالعه کتب ارسطو، بعضی از آن‌ها را مختصر نموده و در ردّ بعضی از آراء فلاسفه و اهل منطق نیز کتبی پرداخته است، و امامی بودن او مسلم است، ابومحمد حسن بن موسی نوبختی علاوه بر آن که از ادبا و رواة اشعار بوده، در کلام و فلسفه و نجوم و علم به ملل و نحل و مقالات در عهد خود استاد شمرده مي‌شده و در این فنون قریب چهل کتاب تألیف کرده بود. احتمال دارد که ابومحمد نوبختی که به مقالات و مشرب فلاسفه آشنایی تمام داشته در بعضی از عقاید هم از هشام بن الحکم پیروی کرده باشد. وی در حدود سال 310 هجری قمری درگذشته است.
مشهورترین و بزرگ ترین مؤلفات ابومحمد حسن بن موسی نوبختی که بدبختانه تاکنون مفقودالاثر است کتاب الآراء و الدیانات نام داشته و آن شرح مقالات ملل و نحل قدیمه و عقاید و آراء فرق دینی و مذاهب حکمتی مسلمین
بوده است. این کتاب از قراری که احمد بن علی نجاشی نقل مي‌کند کتابی بزرگ و خوب و محتوی بر معلومات بسیار بوده و احمد بن علی نجاشی آن را پیش شیخ مفید خوانده و از او اجازة روایت آن را گرفته است [۱] ولی به قرار نوشته ابن ندیم و شیخ طوسی و محمد بن احمد ذهبی، ابومحمد به تمام کردن آن موفق نشده بود. [۲] یکی از مشهورترین کتب ابومحمد حسن بن موسی نوبختی کتاب فرق الشیعة است که موضوع آن شرح افتراق فرقه شیعه به فرقه‌های چند از غلاة و زیدیه و امامیه و فروع این سه شعبه و مقالات مختلفه ایشان بوده و این کتاب به مناسبت جنبة تاریخی و اشتهار مؤلف آن که از متکلّمین فلسفی مشرب امامیه است، اهمیت مخصوص داشته و مؤلفین بعد از ابومحمد نوبختی از آن استفاده بسیار کرده اند. [۳] آقا بزرگ تهرانی، نوبختی را نخستین دانشمند مسلمان که درباره ملل و نحل و آراء و فرقه‌های آن کتاب نوشته است، معرفی مي‌کند. [۴] عبدالقاهر بغدادی (م: 429هـ. ق)، ابوبکر باقلانی (م: 403هـ. ق)، ابن حزم (م: 456هـ. ق)، محمد شهرستانی (م: 548هـ. ق) و ابوالحسن اشعری (م: 330هـ. ق) جملگی از وی متأخر بوده اند.
پانويس
- ↑ رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص46
- ↑ تاریخ الاسلام و طبقات المشاهیر و الاعلام، محمد بن احمد ذهبی / الفهرست، ابن ندیم، ص177 / فهرست، طوسی، ص99
- ↑ خاندان نوبختی، عباس اقبال، ص126 / دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج1، ص272
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرگ تهرانی، ج1، ص34
