عبدالخالق غجدوانی

خواجه عبدالخالق غجدوانی: از بزرگترین پیران طریقت نقشبندی و از مشایخ نامی ماوراءالنهر است. سلسله ‏ خواجگان منسوب بدوست و هشت اصل از اصول یازدگانه طریقه نقشبندی ازوست. خواجه عبدالخالق در ابتدا در بخارا به ‏تحصیل علوم می پردازد. از استادانش فقط نام «امام صدرالدّین» در برخی مآخذ ذکر شده که عبدالخالق بر او تفسیر ‏می خوانده است. عبدالخالق در سن بیست و دو سالگی به هنگام اقامت «خواجه یوسف همدانی» (553 ـ 440 هـ. ق) در بخارا، از او طریقت می گیرد و ‏پس از رفتن خواجه یوسف به خراسان، عبدالخالق به ریاضت و خلوت و مجاهدت می نشیند و پس از چندی به ارشاد ‏می پردازد. تا آنگاه که در 575 هجری قمری وفات می یابد و او را در همان روستای غجدوان به خاکش می سپرند. او خود وصیت ‏کرده بوده است که قبرش را عمارت نکنند. ‏‏«بهاءالدّین نقشبند» خود را پرورده روحانیت عبدالخالق غجدوانی می دانست و متأثّر از او بود. به همین جهت است که ‏طریق نقشبند بر اساس تعالیم خواجه عبدالخالق بنیان شده است. ‏

خواجه عبدالخالق مبنای طریقه خود را بر این هشت اصل نهاده بود: هوش در دم، نظر بر قدم، خلوت در انجمن، سفر در ‏وطن، بازگشت، نگاه داشت و یادداشت. بهاءالدّین نقشبند این هشت اصل را گرفت و خود سه اصل دیگر(وقوف ‏قلبی، وقوف عددی، وقوف زمانی) را بدانها افزود. و بنای طریقت نقشبندی این یازده کلمه شد. ‏

خواجه عبدالخالق به مانند اخلاف نقشبندی ش از صوفیان میانه رو بود، مواظب سنّت و ملازم شریعت بود و نیز ذکر جهر را ‏منکر بود و ذکر را ذکر خفیه می دانست. عبدالخالق شعر نیز می سروده است. ‏