سَبعیه (از اسامی اسماعیلیه)

از دایره المعارف فرق اسلامی
پرش به: ناوبری، جستجو

از اسامی اسماعیلیه.

ابن اثیر در اللباب فی تهذیب الانساب؛ سَبْعی را به فتح سین و سکون باء ضبط کرده است. [۱]

ایشان در عقاید خود که متکی بر فلسفیات است به عدد هفت اهمیتی ویژه می دهند. این اهمیت از ابتدای ظهور اسماعیلیه موجود بوده است. [۲]

محمدباقر موسوی خوانساری در روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات می نویسد: « اسماعیلیه را به سبب آن که به باطن کتاب قائل می باشند، باطنیه؛ به سبب آن که به حمدان قرمط منسوب هستند، قرامط؛ به سبب آن که محرمات را مباح می دانند، حرمیه و به سبب آن که به هفت شریعت معتقدند ـ شرایع آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمد و مهدی ـ سبعیه نامیده می شوند. ایشان معتقدند در هر زمان هفت نفر می باشند که باید به ایشان اقتدا کرد. نام دیگر ایشان بابکیه است چرا که گروهی از ایشان از بابک خرّمی پیروی کردند. ایشان هم چنین به محمّره نیز ملقب هستند چرا که در روزگار بابک لباس سرخ می پوشیدند. » [۳]

سبعیه عنوان عمومی فرقه هایی از شیعه است که تعداد ائمه خویش را منحصر به هفت امام می دانسته اند. (هفت امامی) و یا در باب شمار ائمه، به مراتب و ادوار هفت گانه قائل بوده اند. سبعیه در واقع از القاب اسماعیلیه و فرقه های منسوب به آن ها است، که یا مانند اسماعیلیه خالص، امامت را بعد از امام جعفر صادق (علیه السلام) به پسرش اسماعیل ختم می کنند و او را بر خلاف آنچه گفته می شود که در عهد حیات پدر وفات یافته است، حی و باقی و قائم می شمارند و یا مانند سایر فرقه های اسماعیلیه (مثلاًً مبارکیه ) امامت را بعد از اسماعیل حق پسرش محمد بن اسماعیل می دانند. غالب فرقه های سبعیه که بعد از اسماعیل به محمد بن اسماعیل گرویده اند معتقد شده اند به این که امامت در حقیقت به اسماعیل که امام هفتم است ختم می شود، و بعد از وی و در نوبت محمد بن اسماعیل، مرتبه امامت به مرتبه قائمیت ارتقاء می یابد. [۴]

گروهی نیـز سبعیه را لقبی بـرای اسماعیلیه دانسته اند کـه با ایـن لقب از اثنی عشریه جـدا و متفـاوت باشند. [۵]

سبعیه برای عدد هفت نوعی جایگاه و مرتبه خاص و در عین حال نوعی خاصیت و تأثیر قدسی قائل بوده اند. عدد هفت از دیرباز مورد توجه اقوام مختلف جهان بوده است و اغلب در امور ایزدی و نیک و گاه در مورد اهریمنی و شرّ به کار می رفته است. وجود بعضی عوامل طبیعی مانند تعداد سیاره های مکشوف جهان باستان و همچنین رنگ های اصلی، مؤید رجحان و جنبه ماوراءالطبیعی این عدد گردیده است. این عدد در مذاهب و تاریخ جهان، در تصوف و در سنن و آداب اهمیت زیاد داشته است. [۶] سبعیه نیز می گفتند: همان گونه که طبقات آسمان و زمین و تعداد اندام های انسان هفت است، تعداد ائمه نیز هفت خواهد بود. همچنین این فرقه به هفت ستاره جرمانی، هفت جزیره ایمانی، هفت درجه مؤمنین، هفت ناطق و هفت صامت (یا اساس) قائل بوده اند و در حقیقت به سبب توقف در هفت و مخصوصاً به علت اهمیتی که به عدد هفت می داده اند، به نام سبعیه خوانده شده اند. [۷]

رک: سباعیه، قرامطه.


پانویس[ویرایش]

  1. اللباب فی تهذیب الانساب، ابن اثیر، ج2، ص101
  2. اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین، فخر رازی، ص109 / تلبیس ابلیس، ابن جوزی، ص100 / قواعد عقاید آل محمد فی الرد علی الباطنیة، محمد بن حسن دیلمی، ص34
  3. روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، محمدباقر موسوی خوانساری، ج8، ص64
  4. دائرة المعارف فارسی، غلامحسین مصاحب، ج1، ص1258
  5. معجم فِرَق الاسلامیة، شریف یحیی الامین، ص133
  6. لغت نامه دهخدا، علی اکبر دهخدا
  7. دائرة المعارف فارسی، غلامحسین مصاحب، ج1، ص1258