زنادقه

یا: زنادقیه، زندیقیه، زندقه

از جَهمیه.

ایشان می گویند هیچ کس نمی تواند برای خویش، خدایی را ثابت کند چرا که اثبات هر شئ تنها پس از ادراک حسی آن ممکن است، در حالی که چیزی که با حواس درک شد خدا نیست و چیزی که درک نشد قابل اثبات نیست.

از کلام خطیب بغدادی در تاریخ بغداد چنین برمی آید کـه زنادقه فرقه ای از فِرَق اسـلامی محسوب می شده اند، چرا که وی از مناظره ای یاد می کند که ابوصلت عبدالسلام بن صالح هروی در حضور مأمون عباسی با بشر مریسی و جمعی دیگر داشته است و در آن اهل اهواء از قبیل مرجئه، جَهمیه، زنادقه و قَدَریه را مورد اشکال قرار داده و سرانجام نیز بر ایشان غلبه یافته است. ضمن آن که می توان همین امر را از مفتاح الکنوز استفاده کرد که در حدیثی به نقل از مسند احمد بن حنبل از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده است: «سیکون فی امتی مسخ و قذف و هو فی الزندیقیة و القدریة » و می توان از آن چنین استفاده کرد که رسول الله (صلی الله علیه و آله) زندقه را جزء امت اسلامی برشمرده اند.

این مناظره را احمد بن سیار بن ایوب نقل کرده است.

متن روایت: «عن عمر قال سمعت رسول الله (صلی الله علیه و آله) یقول سیکون فی هذه الامه مسخ، ألا و ذلک فی المکذبین بالقدر و الزندیقیه ».

قابل ذکر است که فرازی که در متن آمده است در مسند احمد بن حنبل چنین است: «سیکون فی امتی مسخ و قذف و هو فی تقویتهم و القَدَریه»

روشن است که این دو حدیث در متن مفتاح الکنوز به صورت مشوش نقل شده است.