ابوالقاسم بلخی

ابوالقاسم بلخی در بلخ متولد شد. اما اینکه آیا او در سال ۲۷۳ ق. متولد شده باشد، جای تردید جدی وجود دارد؛ چرا که بلخی به همراه ناصر الحق، حسن بن علی بن حسن (م ۳۰۴ ق) از بزرگان زیدیه و ابو محمد بن بحر اصفهانی (م. ۳۲۲ ق.) از دانشمندان آن عصر، از مجالسان محمد بن زید (م. ۲۸۷ق.)، حاکم زیدی طبرستان بوده است. بلخی خودش سال شروع تالیف کتاب المقالات را ۲۷۹ق. ذکر کرده است. از این رو نمی‌توان تولد او را سال ۲۷۳ق. دانست. ابوالقاسم بلخی مدت زیادی از عمر خود را در بغداد گذراند. حتی وقتی به بلخ بازگشت با اساتید خود در بغداد نامه نگاری می‌کرد. او در بلخ بسیاری از مردم را به مذهب معتزلی هدایت کرد. بلخی در کلام، فقه، ادبیات و تفسیر از بزرگان عصر خود بود. او با بسیاری از دیگر عالمان و دانشمندان دوران خود مناظرات و مکاتبات علمی فراوان داشت. ابوالقاسم بلخی از لحاظ علمی شهرت بیشتری در بغداد نسبت به بلخ داشت و از جایگاه بالایی برخوردار بود ولی جایگاه بلخی در خراسان اینگونه نبود. او را مورد احترام قرار نمی‌دادند و حتی با او صحبت نمی‌کردند. گزارشاتی نیز از تکفیر او توسط بزرگان خراسان و ماوراء النهر وجود دارد. ابوالقاسم بلخی از لحاظ علمی و شخصیتی جایگاه والایی را در بین متکلمان عصر خود کسب کرده بود به گونه‌ای که ابن ندیم، او را «رئیس اهل زمانه» معرفی می‌کند. او در مجالس علما و دانشمندان دارای عزت و جلالت فراوان بود. او پس از مدتی و استفاده از متکلمان معتزلی، به بلخ بازگشت بعد از عمری خدمت به کلام معتزلی، سرانجام در زمان مقتدر عباسی، در سال ۳۱۹ق. از دنیا رفت و در بلخ مدفون شد.