جلوتی

یا: جلوتیه.

طریقه ای دینی که توسط محمد جلوتی ملقّب به پیرافتاده تأسیس شده است.

جلوتی شاگرد فردی به نام حاجی بیرم بوده و در سال 988 هجری قمری در شهر بورسا که مسقط الرأس وی محسوب می شده، وفات می نماید.

پیروان این طریقه، عمامه ای بر سر می گذارند که هیجده ترک دارد و موی خود را رها می نمایند.

مرکز این جماعت، منطقه ای است نزدیک به قلعه ای که مؤسس این فرقه در آن مدفون است.

عبدالمنعم حفنی مؤسس این فرقه را «عزیز محمود هدائی اسکوداری» معرفی کرده و می نویسد: « جلوتیه منسوب به جلوت که مرتبه ای بعد از مرتبه خلوت است، می باشند. این طریقه، فرقه ای سنی مذهب است».

دانشنامه جهان اسلام ضمن این که ایشان را «طریقتی صوفیانه در آسیای صغیر و بالکان » دانسته، به نقل از یکی از مشایخ این سلسله، جلوتیه را طریقتی که از زمان شیخ ابراهیم زاهد گیلانی (م:700هـ. ق) آغاز شده و در زمان شیخ عزیز محمود هُدایی (م:1038هـ. ق) شکل گرفته، معرفی می کند و می نویسد: «این طریقت در سه مرحله تکمیل شده، بار اول در زمان شیخ ابراهیم زاهد، بار دوم در زمان شیخ محمود افتاده (م:988یا979هـ. ق) و بار سوم در زمان هُدایی. جلوتیه که طریقتی کاملاً سنی مذهب است، شاخه ای از طریقت خلوتیه محسوب می شود و با زاهدیه (منسوب به ابراهیم زاهد گیلانی) صفویه (منسوب به شیخ صفی الدین اردبیلی م:735هـ. ق) و بیرمیه (منسوب به حاج بیرام ولی، م:823هـ. ق) پیوند داشته است. . . هُدایی می گفته طریق ما هم خلوتی و هم جلوتی است. . . برخی معتقدند جلوتیه از بیرمیه منشعب شده است و از طرفی به واسطه ارتباط بیرمیه و نقشبندیه، جلوتیه از نقشبندیه نیز تأثیر گرفته است». این دانشنامه در مورد حوزه نفوذ این طریقه به شهرهای استانبول، ازمیر، آناطولی مرکزی و نواحی بالکان اشاره می کند و اساس طریقت جلوتیه را ذکر جهری یا جلی و مهم ترین آداب در این طریقت را ذکر کلمه توحید می داند. این دانشنامه می نویسد: «عزیز محمود هُدایی مؤسس این طریقه غیر از وجهه صوفیانه و شاعرانه خود، موسیقی دان نیز بود و برای اشعار خود آهنگ می ساخت».

جلوتیه به چهار شعبه سلامیه، حقیه ، فنائیه و هاشمیه تقسیم می شود.

لویی ماسینیون برای این فرقه چهار فرع به نام های هاشمیه، روشنیه، فنائیه و هدائیه ضبط کرده است. شایان ذکر است که آیت الله سید مهدی روحانی نام این فرقه را جلوتی و لویی ماسینیون جلوتیه ضبط کرده اند.