حسین بن روح نوبختی

ابوالقاسم (ابوبحر) حسین بن روح بن ابی بحر نوبختی محدث، فقیه و متکلم شیعه و سومین نائب خاص حضرت صاحب الزمان (عجل الله فرجه) است. وی بعد از ابوعمرو عثمان بن سعید عمری و پسرش محمد بن عثمان در سال 304 یا 305 هجری قمری به این مقام برگزیده شد. وی را در علم و عقل ستوده اند. حسین که از اصحاب امام عسکری علیه السلام هم بوده، بنا به نص محمد بن عثمان عهده دار مقام نیابت خاص گردید. پس از آن وی در بغداد جلوس کرد و با این که همه علمای شیعه به این امر تن دادند، برخی از شیعیانِ به نام، تا سال 307 هجری قمری به این نکته اذعان نکردند تا آن که نامه ای را که حاوی مطالب سری بود نزد وی فرستاده و پس از آن که پاسخ مناسب دریافت کردند به نیابت او گردن نهادند. وی تا سال 311 هجری قمری با احترام تمام در بغداد زندگی کرد و به خصوص از ناحیه بنی فرات که شیعه بوده و وزارت مقتدر عباسی را برعهده داشتند، مورد تکریم واقع مي‌شد. پس از افول این خاندان که با کشته شدن بزرگ ایشان همراه بود، حسین بن روح مورد خشم و بی مهری قرار گرفت و در سال 312 هجری قمری به زندان افتاد. وی در سال 317 هجری قمری از زندان آزاد شد و به زندگی محترمانه خویش بازگشت. در این سال ها قدرت یافتن برخی از خاندان نوبختی در احترام حسین بن روح مؤثر بود. وی به واسطه دریافت وجوه شیعیان به ظاهر بسیار ثروتمند بوده است. از جمله اموری که در دوره نیابت وی اتفاق افتاد، جدا شدن شلمغانی معروف به ابن ابی عزاقر (م: 323هـ. ق) از جامعه شیعه بود که به وسیله حسین تکفیر شد. حسین بن روح در سال 326 هجری قمری در بغداد رحلت نمود. نام وی را گاه حسین بن روح بن بنی نوبخت و گاه حسین بن روح قمی ضبط کرده اند. از نکات جالب در انتخاب حسین به نیابت خاصه آن است که در دوره حیات محمد بن عثمان، حسین از جمله خواص و نزدیکان درجه اول محمد بن عثمان به حساب نمی آمد، و به همین جهت کمتر کسی تصور مي‌کرد که او به جانشینی ابوجعفر محمد بن عثمان منصوب شود و به علاوه بزرگان دیگری نیز بودند که در همان ایام محترم به حساب مي‌آمدند. که از جمله ایشان ابوسهل نوبختی بوده که در جواب کسانی که علت انتخاب نشدن او را مطالبه کردند فرمود آنان که حسین بن روح را به این منزلت برگزیدند از ما داناترند. اگر من مکان امام را چنانکه حسین مي‌داند مي‌دانستم شاید در تنگنا بروز مي‌دادم در حالی که حسین اگر امام را زیر دامن داشته باشد و با قیچی ریز ریز شود امام را آشکار نخواهد ساخت. نکته دیگری که لازم است در زندگی حسین بن روح مورد توجه قرار گیرد رابطه وی و ابن ابی عزاقر است. چرا که ابن ابی عزاقر شلمغانی پیش از زندانی شدن حسین بن روح، از نزدیکان وی بوده و در دوره ای که وی مخفیانه مي‌زیسته و در زندان بوده، شلمغانی رابط او با شیعیان به حساب مي‌آمده است و توقیعات حضرت قائم علیه السلام به توسط حسین بن روح به دست شلمغانی صادر مي‌شده است. و به احتمال زیاد پس از زندانی شدن حسین بن روح، شلمغانی از موقعیت استفاده کرده و جماعتی از خواص شیعیان را به خود جلب نموده است. در این باره رک: عزاقریه.