حسن صباح

حسن بن علی بن محمد معروف به حسن صباح از شخصیت های معروف اسماعیلی است. پدر وی که اصالتاً از یمن بوده، از کوفه به قم آمده و گویا حسن در قم یا ری در سال 430 هجری قمری متولد شده است. خانواده وی شیعه اثنی عشریه بوده اند و او در اثر تبلیغات ابونجم سرّاح از دعات اسماعیلی به مذهب اسماعیلیه گروید. وی سپس با عبدالملک عطّاش از بزرگترین دعات اسماعیلی در ایران آشنا گردید و به مدت 2 سال در اصفهان سمت معاونت وی را عهده دار شد. پس از آن، حسن صباح سفری طولانی به مصر می نماید و علیرغم عدم توفیق در ملاقات با خلیفه فاطمی ـ المستنصر بالله ـ مورد توجه دستگاه ایشان قرار می گیرد. پس از مرگ المستنصر بالله، میان فرزندان او به نام های مستعلی و نزار اختلاف می افتد که منجر به پیروزی مستعلی می شود. حسن صباح که طرفدار حکومت نزار بوده در زمان حیات المستنصر بالله (م: 487هـ. ق) از مصر فرار کرده و به ایران آمده و در سال 483 هجری قمری بر الموت مسلط می شود. ترور خواجه نظام الملک به دست فدائیان که مریدان جان نثار وی بوده اند از حوادث بزرگ دوران اوست. وی در سال 518 هجری قمری در الموت وفات می کند. تعبیر و تفسیرهای جدید او از آئین اسماعیلی را دعوت جدید می نامند. وی اگرچه در ابتدا به عنوان داعی « نزار » مطرح بوده ولی در حقیقت بنیادی به کلی مستقل از حکومت فاطمی مصر، پایه ریزی می کند. اسماعیلیه، حسن صباح را با لقب «سیدنا» می شناسند.