|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{coord|33|33|0|N|68|25|0|E|display=title}}
| + | #تغییر_مسیر [[غزنه]] |
| − | {{جعبه شهر افغانستان
| + | |
| − | |نام‌رسمی= غزنی
| + | |
| − | |عرض‌جغرافیایی =33.550
| + | |
| − | |طول‌جغرافیایی =68.417
| + | |
| − | |تصویر= Ghazni-Minaret.jpg
| + | |
| − | |اندازه‌تصویر= 150
| + | |
| − | |برچسب‌تصویر= گلدسته‌ای از زمان غزنویان
| + | |
| − | |ولایت= غزنی
| + | |
| − | |ولسوالی= غزنی
| + | |
| − | |علاقه‌داری=
| + | |
| − | |نام‌محلی= غزنی
| + | |
| − | |نام‌های‌قدیمی= غزنه, غزنین
| + | |
| − | |سال‌شهرشدن=
| + | |
| − | |جمعیت =٢٣٢٣٠٠٠<ref>Central Statistics Office of Afghanistan, Kabul, [http://www.cso.gov.af/ LINK]</ref>
| + | |
| − | |رشدجمعیت=
| + | |
| − | |تراکم‌جمعیت=
| + | |
| − | |زبان= بیشتر [[فارسی]]<ref>Gibb, H. A. R. 1954. The encyclopaedia of Islam. Leiden: Brill. Entry: Ghazna, written by C. E. Bosworth.</ref>، [[پشتو]]
| + | |
| − | |مذهب= مسلمان, سيئگ
| + | |
| − | |مساحت=۲۲۹۱۵ کیلومتر
| + | |
| − | |نقشه= <gallery>Ghazni map</gallery>
| + | |
| − | |ارتفاع=۲۲۱۹ متر
| + | |
| − | |میانگین‌دما=
| + | |
| − | |میانگین‌بارش‌سالانه=
| + | |
| − | |شمارروزهای‌یخبندان=
| + | |
| − | |شهردار= فریدون احمدی
| + | |
| − | |ره‌آورد=
| + | |
| − | |پیش‌شماره= ۰۲۳
| + | |
| − | |وب‌گاه=www.ghazni.gov.af
| + | |
| − | |جمله‌خوشامد=در شهر غزنی باستان خوش آمدید
| + | |
| − | |پانویس=
| + | |
| − | }}
| + | |
| − | | + | |
| − | '''غزنی''' شناخته شده با نام تاریخی '''غزنین''' و '''غزنه'''، شهری است در مرکز شرقی افغانستان. این شهر با جمعیت تقریبی ٢٣٢٣٠٠٠ نفر و در ارتفاع ۲۲۱۹ متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر مرکز ولایت غزنی است. [[شاهراه کابل – قندهار]] که شهرهای شمالی را به شهرهای جنوبی افغانستان وصل می کنید از این شهر نیز می گذرد.ساکنان شهر غزنی را «غزنوی» و در گویش عامه «غزنیچی» می‌نامند. در پیرامون غزنی آرامگاه‌های چند تن از شاعران و دانشمندان ازجمله آرامگاه [[ابوریحان بیرونی]] واقع شده‌است. ویرانه‌های غزنهٔ کهن، یعنی پایتخت دودمان [[غزنویان]]، در شمال شرقی این شهر به فاصلهٔ پنج کیلومتری از آن قرار دارد.
| + | |
| − | غزنی همچنین به داشتن [[مناره|مناره‌های]] ستاره شکلی از سده دوازدهم میلادی مشهور است. این مناره‌ها باقی‌ماندهٔ مسجد [[بهرام‌شاه]] هستند. اطراف این مناره‌ها با طرح‌های هندسی و با آیات قرآن با [[خط کوفی]] مزین بوده‌است. قسمت گنبد آنها خراب شده‌است. بر اساس تصویب اجلاس سال ۲۰۰۷ وزیران فرهنگ کشورهای اسلامی، غزنی پایتخت فرهنگی [[جهان اسلام]] در سال ۲۰۱۳ خواهد بود.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2009/11/091110_a-ghazni-pix.shtml وب‌گاه فارسی بی‌بی‌سی، .عکس: غزنی، 'پایتخت فرهنگی جهان اسلام'، بازیابی در ۱۰ نوامبر ۲۰۰۹]</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | بیش از ۷۰ درصد مردم این شهر پارسی‌زبانند و ترکیب جمعیتی شهر غزنین شامل ۵۰٪ [[تاجیک]] ٬ ۲۵٪ [[پشتون]] ٬ ۲۰٪ [[هزاره]] و ۵٪ [[هندو]] می‌باشد.<ref>{{Cite web
| + | |
| − | |url=http://www.aims.org.af/afg/dist_profiles/unhcr_district_profiles/centra/ghazni/ghazni_city.pdf
| + | |
| − | |title=UNHCR Sub-Office Central Region, District Profile
| + | |
| − | |accessdate=2007-07-15
| + | |
| − | |format=PDF}}</ref><ref>{{cite web |url=http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0311/feature2/images/mp_download.2.pdf |title=2003 National Geographic Population Map |format=PDF |work= Thomas Gouttierre, Center For Afghanistan Studies, [[دانشگاه نبراسکا در لینکلن|University of Nebraska]] at Omaha; Matthew S. Baker, Stratfor |publisher=[[انجمن جغرافیای ملی|National Geographic Society]] |year=2003 |accessdate=2011-04-11}}</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | == نام ==
| + | |
| − | نام غزنه تلفظی در [[زبان‌های ایرانی شرقی]] است از واژه گَنزَک که در زبان‌های ایرانی قدیم به معنای [[گنج]] بوده‌است و نام غزنه پس از روی دادن [[جایگشت آوایی]] گنزک/گزنک به شکل کنونی در آمده‌است.<ref>Gibb, H. A. R. 1954. The encyclopaedia of Islam. Leiden: Brill. Entry: Ghazna, written by C. E. Bosworth.</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | == تاریخچه ==
| + | |
| − | [[پرونده:Ghazni_City_during_1839-42.jpg|چپ|200px|بندانگشتی|غزنین در ۱۸۳۹ میلادی، دوران [[جنگ اول افغان و انگلیس]]]]
| + | |
| − | بر طبق گفته های کلادیوس بطلیموس دانای رومی- یونانی مقیم مصر غزنی در عهد باستان یک بازار کوچک بود. در قرن ششم قبل از میلاد سیروس دوم؛پادشاه وقت خاندان هخامنشی غزنی را تصرف کرده و آن را شامل قلمرو امپراتوری پارس کرد.<ref name="Ghazni- Infoplease.com">[http://www.infoplease.com/ce6/world/A0820705.html اطلاعات غزنی]،.</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | تا سده هفتم میلادی غزنی یکی از مراکز بوادیی در آسیای مرکزی بود. با ورد ارتش اعراب مسلمان در منطقه مردم این شهر به [[اسلام]] دعوت شدند. اما مخالفت ها با دین جدید باعث شد تا [[یقوب لیث صفاری]] از [[زرنج]] این شهر را به زور تصرف و قوانین اسلام را در آنجا حاکم کند. غزنی در سال 341 هجری شمسی به عنوان [[پایتخت]] سلسله [[غزنویان]] انتخاب شد.
| + | |
| − | در قرن 11 میلادی غزنی یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی ادبی پارسی در منطقه بود. علاقه ادبی سلطان [[محمود غزنویی]] باعث شده بود تا بسیاری از شاعران و فیلسوفان [[پارسی]] در [[دربار]] او مشغول باشند.<ref name="test">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/452843/Persian-literature/277134/The-proliferation-of-court-patronage?anchor=ref997402 ادبیات پارسی]، سایت بریتانیکا(انگلیسی).</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | غزنه از پیش از اسلام مرکز [[زابلستان]] بوده و مردم آن از آغاز [[ایرانی‌تبار]] بوده‌اند.<ref>همان.</ref> زابلستان در [[شاهنامه]] فردوسی به عنوان کانون پهلوانان از اهمیت زیادی برخوردار است.<ref>همان.</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | غزنه از دوران پس از اسلام نیز شهری بزرگ در [[خراسان بزرگ|خراسان]] بوده، و از جملهٔ آبادترین و زیباترین شهرهای [[آسیا]] به شمار می‌آمده‌است. این شهر هزار باب مدرسه داشته است، و مرکز تجمع دانشمندان بسیاری مانند [[ابوریحان بیرونی]]، [[فردوسی]]، [[ابوالفضل بیهقی]]، [[عبدالحی گردیزی]]، [[سنایی]]، [[مسعود سعد سلمان]]، [[عنصری]] و [[فرخی سیستانی]] بوده‌است.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2009/11/091110_a-ghazni-pix.shtml وب‌گاه فارسی بی‌بی‌سی، .عکس: غزنی، 'پایتخت فرهنگی جهان اسلام'، بازیابی در ۱۰ نوامبر ۲۰۰۹]</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | غزنی پایتخت سلطنت [[غزنویان]] در سال‌های (۱۱۸۷-۹۷۵ میلادی) بود و [[سلطان محمود غزنوی]] سال‌ها در آبادی و گسترش آن کوشید. در دهه‌های نخست سده یازده میلادی غزنی مهم‌ترین کانون [[ادبیات پارسی]] بود و این نتیجه کوشش‌های سلطان محمود غزنوی بود که انجمنی از دانشوران، فیلسوفان و شاعران را به گرد تختگاه خود گرد هم آورده‌بود.<ref>Encyclopædia Britannica: [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/452843/Persian-literature/277134/The-proliferation-of-court-patronage?anchor=ref997402 Persian literature], retrieved </ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | در جنگ‌هایی که میان افغان‌ها و انگلستان در سال‌های ۱۸۴۲ - ۱۸۳۸ م. واقع شد، غزنی به تصرف انگلیسی‌ها درآمده بود.
| + | |
| − | [[پرونده:Ghazni123.jpg|بندانگشتی|400px|بالاحصار شهر غزنی]]
| + | |
| − | | + | |
| − | == جغرافیا ==
| + | |
| − | شهر غزنی در شمال ولایت غزنی قرار دارد. این شهر مانند مانند اکثر مناطق افغانستان در محصار کوه ها بوده و داری آب و هوای خیلی گرم در تابستان و خیلی سرد در زمستان می باشد.
| + | |
| − | | + | |
| − | == آب و هوا ==
| + | |
| − | آب . هوای سرد در زمستان و تابستانهای خوش آب و هوا
| + | |
| − | | + | |
| − | {{آب و هوا
| + | |
| − | |location = غزنی
| + | |
| − | |Jan_Hi_°C = 5 |Jan_REC_Hi_°C = 2
| + | |
| − | |Feb_Hi_°C = 8 |Feb_REC_Hi_°C = 4
| + | |
| − | |Mar_Hi_°C = 13 |Mar_REC_Hi_°C = 11
| + | |
| − | |Apr_Hi_°C = 21 |Apr_REC_Hi_°C = 17
| + | |
| − | |May_Hi_°C = 26 |May_REC_Hi_°C = 23
| + | |
| − | |Jun_Hi_°C = 33 |Jun_REC_Hi_°C = 29
| + | |
| − | |Jul_Hi_°C = 36 |Jul_REC_Hi_°C = 31
| + | |
| − | |Aug_Hi_°C = 35 |Aug_REC_Hi_°C = 31
| + | |
| − | |Sep_Hi_°C = 31 |Sep_REC_Hi_°C = 27
| + | |
| − | |Oct_Hi_°C = 23 |Oct_REC_Hi_°C = 20
| + | |
| − | |Nov_Hi_°C = 15 |Nov_REC_Hi_°C = 12
| + | |
| − | |Dec_Hi_°C = 8 |Dec_REC_Hi_°C = 5
| + | |
| − | |Year_Hi_°C =21 |Year_REC_Hi_°C =37
| + | |
| − | |Jan_Lo_°C = -1 |Jan_REC_Lo_°C = -11
| + | |
| − | |Feb_Lo_°C = 1 |Feb_REC_Lo_°C = -8
| + | |
| − | |Mar_Lo_°C = 5 |Mar_REC_Lo_°C = -1
| + | |
| − | |Apr_Lo_°C = 12 |Apr_REC_Lo_°C = 3
| + | |
| − | |May_Lo_°C = 16 |May_REC_Lo_°C = 7
| + | |
| − | |Jun_Lo_°C = 22 |Jun_REC_Lo_°C = 12
| + | |
| − | |Jul_Lo_°C = 25 |Jul_REC_Lo_°C = 14
| + | |
| − | |Aug_Lo_°C = 24 |Aug_REC_Lo_°C = 13
| + | |
| − | |Sep_Lo_°C = 21 |Sep_REC_Lo_°C = 8
| + | |
| − | |Oct_Lo_°C = 14 |Oct_REC_Lo_°C = 2
| + | |
| − | |Nov_Lo_°C = 7 |Nov_REC_Lo_°C = -3
| + | |
| − | |Dec_Lo_°C = 2 |Dec_REC_Lo_°C = -7
| + | |
| − | |Year_Lo_°C =12 |Year_REC_Lo_°C =-12
| + | |
| − | |Jan_Precip_mm = 38
| + | |
| − | |Feb_Precip_mm = 56
| + | |
| − | |Mar_Precip_mm = 37
| + | |
| − | |Apr_Precip_mm = 89
| + | |
| − | |May_Precip_mm = 23
| + | |
| − | |Jun_Precip_mm = 3
| + | |
| − | |Jul_Precip_mm = 23
| + | |
| − | |Aug_Precip_mm = 0
| + | |
| − | |Sep_Precip_mm = 0
| + | |
| − | |Oct_Precip_mm = 3
| + | |
| − | |Nov_Precip_mm = 18
| + | |
| − | |Dec_Precip_mm = 38
| + | |
| − | |Year_Precip_mm =27
| + | |
| − | |source =ودربیس<ref name="climate">{{یادکرد وب
| + | |
| − | | نشانی = http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=083904&refer=
| + | |
| − | | عنوان = آب و هوای غزنی
| + | |
| − | | تاریخ بازدید = ۱ اکتبر ۲۰۰۸
| + | |
| − | | ناشر = وب‌گاه [[ودربیس]]
| + | |
| − | | زبان = انگلیسی
| + | |
| − | }}</ref>
| + | |
| − | |accessdate = اکتبر ۲۰۰۸
| + | |
| − | }}
| + | |
| − | | + | |
| − | {{-}}
| + | |
| − | == فرهنگ ==
| + | |
| − | '''تعلیم و تربیت'''
| + | |
| − | [[پرونده:Lincoln Learning Center in Ghazni.jpg|چپ|300px|بندانگشتی|]]
| + | |
| − | شهر غزنی دارای 54 مکتب دولتی و 16 مکتب خصوصی برای آموزشی محصلین ثانوی دارد.بر طبق آمار وزارت معارف غزنی داری ۵۹۹۶۰ محصل ثانویه می باشد که ۱۳۸۸۶ نفر از آنها را دختران تشکیل می دهند.<ref name="test">[http://www.ghazni.org/ghazni/omom.htm مدارس غزنی].</ref>[[دانشگاه غزنی]] در سال 1393 راه اندازی شد که در آن رشته های؛تربیت معلم؛کشاورزی اقتصاد ژرنالیزم حقوق زراعت کامپیوتر ساینس و طب تدریس می شود. در سال ۲۰۱۰ ایالات متحده با راه اندازی یک کتابخانه عمومی دسترسی به اطلاعات را در این شهر برای مردم آسان تر کرد.
| + | |
| − | | + | |
| − | == مکانهای تاریخی غزنین ==
| + | |
| − | [[پرونده:Tomb of Sultan Mahmud of Ghazni in 1839-40.jpg|چپ|200px|بندانگشتی|مقبرهٔ [[سلطان محمود غزنوی]] در ۴۰-۱۸۳۹ میلادی]]
| + | |
| − | * ارگ غزنی
| + | |
| − | * مناره‌های غزنی
| + | |
| − | * قصر [[سلطان مسعود غزنوی]]
| + | |
| − | * مقبرهٔ [[سبکتگین]]، بنیان‌گذار دودمان غزنوی
| + | |
| − | * مقبرهٔ سلطان محمود غزنوی
| + | |
| − | * مقبرهٔ [[سنایی غزنوی]]
| + | |
| − | * [[تپه سردار]]
| + | |
| − | * [[مقبرهء محمد شریف خان]]
| + | |
| − | مکانهای دیدنی دورهٔ غزنوی:
| + | |
| − | * باغ پیروزی: باغی که محل نشاط و شراب و هم چنین انجام تشریفات رسمی زمان غزنویان، خصوصاً سلطان مسعود غزنوی بوده‌است. مقبرهٔ سلطان محمود نیز بر طبق وصیت خودش در آن باغ است.
| + | |
| − | * باغ صدهزار یا باغ صدهزاره
| + | |
| − | * باغ محمودی: باغی که در زمان سلاطین غزنوی محل نشاط و شراب آنان بوده‌است.
| + | |
| − | * باغ هزاردرخت: باغی ساختهٔ سلطان محمود.
| + | |
| − | | + | |
| − | حکیم سنایی در [[حدیقةالحقیقه]] غزنی را این‌گونه وصف کرده‌است:
| + | |
| − | | + | |
| − | {{شعر}}
| + | |
| − | {{ب| عرصهٔ مملکت چو باغ بهشت | مشک اذفر سرشته با گل و خشت}}
| + | |
| − | {{ب| خاک مملکت شده کافور | چشم بد باد ازین حوالی دور}}
| + | |
| − | {{ب| گر ببینی تو ملکت غزنین | باز نشناسی از بهشت برین}}
| + | |
| − | {{پایان شعر}}
| + | |
| − | | + | |
| − | <blockquote>{{سخ}}</blockquote>
| + | |
| − | | + | |
| − | == امنیت ==
| + | |
| − | شهر غزنی یکی از شهرهای نسبتاً خطرناک در جنوب این کشور می باشد.گروه های تروریستی مانند طالبان نفوذ زیادی در این شهر و ولسوالی های پشتو نشین این ولایت دارد.بستن شدن مدارس؛شیلک راکت بر روی خانه های مسکونی و حملات بر روی افراد نظامی اتفاقاتی هستند که هر از چند وقتی در این شهر و ولسوالی های اطراف آن رخ می دهد
| + | |
| − | | + | |
| − | == شهرهای خواهرخوانده ==
| + | |
| − | * [[هیوارد (کالیفرنیا)]] {{flagicon|USA}} <ref>[http://www.sister-cities.org/icrc/directory/Asia/Afghanistan/index Sister Cities
| + | |
| − | International]</ref>
| + | |
| − | * [[گیژکو]] لهستان <ref name="test">[http://gizycko.wm.pl/92614,Co-Gizycko-laczy-z-Ghazni.html Co Giżycko łączy z Ghazni]، متن اضافی.</ref>
| + | |
| − | * [[نیشابور]] ایران<ref name="BBC-2013-avril">[http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2013/04/130413_k03_ghazni_ceremony_revised.shtml]، پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ج.ا. ایران برای خواهر خوانده شدن غزنی و نیشابور.</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | == نگارخانه ==
| + | |
| − | <gallery>
| + | |
| − | پرونده:Ghazni-Minaret.jpg|میناره غزنی، قرن ۱۲ میلادی
| + | |
| − | پرونده:Ghazni City, 2010.jpg|
| + | |
| − | | + | |
| − | پرونده:Ghazni123.jpg|بالاحصار غزنی
| + | |
| − | پرونده:Ghazni City during 1839-42.jpg|غزنی در سال ۱۸۳۹-۴۲
| + | |
| − | پرونده:Afghan girls from Ghazni province.jpg|
| + | |
| − | پرونده:Boys in Ghazni.jpg|
| + | |
| − | </gallery>
| + | |
| − | | + | |
| − | == منابع ==
| + | |
| − | {{پانویس|۲}}
| + | |
| − | * معجم البلدان
| + | |
| − | * آنندراج
| + | |
| − | * فتوحی، دکتر محمود، و محمدخانی، علی‌اصغر. ''شوریده‌ای در غزنه، اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی''، انتشارات سخن، تهران، 1385. ISBN:964 - 372 - 171 - x
| + | |
| − | | + | |
| − | این کتاب، در بردارنده مقاله‌ای است با عنوان ''غزنه، زادگاه سنایی''، که توسط دکتر عبدالجبار عابد، عضو [[آکادمی علوم افغانستان]] نوشته شده‌است.
| + | |
| − | * ویکی‌پدیای انگلیسی
| + | |
| − | | + | |
| − | == پانوشته‌ها ==
| + | |
| − | {{پانویس|۲|اندازه=ریز}}{{ویکی‌انبار-رده|Ghazni}}
| + | |
| − | {{شهرهای بزرگ افغانستان}}
| + | |
| − | {{ولسوالی های ولایت غزنی}}
| + | |
| − | {{خراسان بزرگ}}
| + | |
| − | {{پایتخت‌های ایران}}
| + | |
| − | {{درگاه|ولابت غزنی}}
| + | |
| − | | + | |
| − | [[رده:آثار تاریخی افغانستان]]
| + | |
| − | [[رده:آیین هندو در افغانستان]]
| + | |
| − | [[رده:باستان‌شناسی در آسیا]]
| + | |
| − | [[رده:شهرها در افغانستان]]
| + | |
| − | [[رده:شهرهای آسیای میانه]]
| + | |
| − | [[رده:شهرهای راه ابریشم]]
| + | |
| − | [[رده:شهرهای یونان باستان]]
| + | |
| − | [[رده:مذهب بودا در افغانستان]]
| + | |
| − | [[رده:مراکز استان در افغانستان]]
| + | |
| − | [[رده:مکانهای یونان باستان در آسیای مرکزی]]
| + | |
| − | [[رده:مناطق مسکونی در ولایت غزنی]]
| + | |
