غزنه

غزنی شناخته شده با نام تاریخی غزنین و غزنه، شهری است در مرکز شرقی افغانستان. این شهر با جمعیت تقریبی ٢٣٢٣٠٠٠ نفر و در ارتفاع ۲۲۱۹ متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر مرکز ولایت غزنی است. شاهراه کابل – قندهار که شهرهای شمالی را به شهرهای جنوبی افغانستان وصل می کنید از این شهر نیز می گذرد.ساکنان شهر غزنی را «غزنوی» و در گویش عامه «غزنیچی» می‌نامند. در پیرامون غزنی آرامگاه‌های چند تن از شاعران و دانشمندان ازجمله آرامگاه ابوریحان بیرونی واقع شده‌است. ویرانه‌های غزنهٔ کهن، یعنی پایتخت دودمان غزنویان، در شمال شرقی این شهر به فاصلهٔ پنج کیلومتری از آن قرار دارد. غزنی همچنین به داشتن مناره‌های ستاره شکلی از سده دوازدهم میلادی مشهور است. این مناره‌ها باقی‌ماندهٔ مسجد بهرام‌شاه هستند. اطراف این مناره‌ها با طرح‌های هندسی و با آیات قرآن با خط کوفی مزین بوده‌است. قسمت گنبد آنها خراب شده‌است. بر اساس تصویب اجلاس سال ۲۰۰۷ وزیران فرهنگ کشورهای اسلامی، غزنی پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال ۲۰۱۳ خواهد بود.

بیش از ۷۰ درصد مردم این شهر پارسی‌زبانند و ترکیب جمعیتی شهر غزنین شامل ۵۰٪ تاجیک ٬ ۲۵٪ پشتون ٬ ۲۰٪ هزاره و ۵٪ هندو می‌باشد.

نام

نام غزنه تلفظی در زبان‌های ایرانی شرقی است از واژه گَنزَک که در زبان‌های ایرانی قدیم به معنای گنج بوده‌است و نام غزنه پس از روی دادن جایگشت آوایی گنزک/گزنک به شکل کنونی در آمده‌است.

تاریخچه

پرونده:Ghazni City during 1839-42.jpg

غزنین در ۱۸۳۹ میلادی، دوران جنگ اول افغان و انگلیس

بر طبق گفته های کلادیوس بطلیموس دانای رومی- یونانی مقیم مصر غزنی در عهد باستان یک بازار کوچک بود. در قرن ششم قبل از میلاد سیروس دوم؛پادشاه وقت خاندان هخامنشی غزنی را تصرف کرده و آن را شامل قلمرو امپراتوری پارس کرد.

تا سده هفتم میلادی غزنی یکی از مراکز بوادیی در آسیای مرکزی بود. با ورد ارتش اعراب مسلمان در منطقه مردم این شهر به اسلام دعوت شدند. اما مخالفت ها با دین جدید باعث شد تا یقوب لیث صفاری از زرنج این شهر را به زور تصرف و قوانین اسلام را در آنجا حاکم کند. غزنی در سال 341 هجری شمسی به عنوان پایتخت سلسله غزنویان انتخاب شد. در قرن 11 میلادی غزنی یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی ادبی پارسی در منطقه بود. علاقه ادبی سلطان محمود غزنویی باعث شده بود تا بسیاری از شاعران و فیلسوفان پارسی در دربار او مشغول باشند.

غزنه از پیش از اسلام مرکز زابلستان بوده و مردم آن از آغاز ایرانی‌تبار بوده‌اند. زابلستان در شاهنامه فردوسی به عنوان کانون پهلوانان از اهمیت زیادی برخوردار است.

غزنه از دوران پس از اسلام نیز شهری بزرگ در خراسان بوده، و از جملهٔ آبادترین و زیباترین شهرهای آسیا به شمار می‌آمده‌است. این شهر هزار باب مدرسه داشته است، و مرکز تجمع دانشمندان بسیاری مانند ابوریحان بیرونی، فردوسی، ابوالفضل بیهقی، عبدالحی گردیزی، سنایی، مسعود سعد سلمان، عنصری و فرخی سیستانی بوده‌است. غزنی پایتخت سلطنت غزنویان در سال‌های (۱۱۸۷-۹۷۵ میلادی) بود و سلطان محمود غزنوی سال‌ها در آبادی و گسترش آن کوشید. در دهه‌های نخست سده یازده میلادی غزنی مهم‌ترین کانون ادبیات پارسی بود و این نتیجه کوشش‌های سلطان محمود غزنوی بود که انجمنی از دانشوران، فیلسوفان و شاعران را به گرد تختگاه خود گرد هم آورده‌بود.

در جنگ‌هایی که میان افغان‌ها و انگلستان در سال‌های ۱۸۴۲ - ۱۸۳۸ م. واقع شد، غزنی به تصرف انگلیسی‌ها درآمده بود.

پرونده:Ghazni123.jpg

بالاحصار شهر غزنی

جغرافیا

شهر غزنی در شمال ولایت غزنی قرار دارد. این شهر مانند مانند اکثر مناطق افغانستان در محصار کوه ها بوده و داری آب و هوای خیلی گرم در تابستان و خیلی سرد در زمستان می باشد.

مکان‌های تاریخی غزنین

• ارگ غزنی
• مناره‌های غزنی
• قصر سلطان مسعود غزنوی
• مقبرهٔ سبکتگین، بنیان‌گذار دودمان غزنوی
• مقبرهٔ سلطان محمود غزنوی
• مقبرهٔ سنایی غزنوی
• تپه سردار
• مقبرهء محمد شریف خان

مکانهای دیدنی دورهٔ غزنوی:

• باغ پیروزی: باغی که محل نشاط و هم چنین انجام تشریفات رسمی زمان غزنویان، خصوصاً سلطان مسعود غزنوی بوده‌است. مقبرهٔ سلطان محمود نیز بر طبق وصیت خودش در آن باغ است.
• باغ صدهزار یا باغ صدهزاره
• باغ محمودی: باغی که در زمان سلاطین غزنوی محل نشاط آنان بوده‌است.
• باغ هزاردرخت: باغی ساختهٔ سلطان محمود.

حکیم سنایی در حدیقةالحقیقه غزنی را این‌گونه وصف کرده‌است:

الگو:سخ

=

منابع

• معجم البلدان
• آنندراج
• فتوحی، دکتر محمود، و محمدخانی، علی‌اصغر. شوریده‌ای در غزنه، اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی، انتشارات سخن، تهران، 1385. ISBN:964 - 372 - 171 - x

این کتاب، در بردارنده مقاله‌ای است با عنوان غزنه، زادگاه سنایی، که توسط دکتر عبدالجبار عابد، عضو آکادمی علوم افغانستان نوشته شده‌است.

• ویکی‌پدیای انگلیسی

پانوشته‌ها

الگو:پانویسالگو:ویکی‌انبار-رده