عبدالرحمن بن عامر دَوسی

عبدالله (یا عبدالرحمن) بن عامر (یاصخر) دَوسی از اصحاب مشهور پیامبر صلی الله علیه و آله است که شخصیت روایی او به دفاع یا ردّ، همواره مورد بحث بوده است. به رغم شهرت فراوان وی در میان اصحاب، نکات اساسی شخصیت و زندگی او در هاله ای از ابهام قرار دارد. نمونه بارز آن این است که حتی در ضبط نام و نسب او چنان اختلافی در میان منابع رخ نموده که گفته اند در فرهنگ اسلامی هیچ کس را چون او اختلاف در ضبط نام نبوده است. خاندان ابوهریره از قبیله دوس یکی از شاخه های قبیله بزرگ ازد در یمن بود. با توجه به 78ساله بودن او به هنگام مرگ، ولادت او باید 20سال پیش از هجرت باشد. گویا به همراه یک هیأت یمانی به حضور پیامبر (صلی الله علیه و آله) شتافت و اسلام آورد. وی به هنگام اسلام آوردن به شدت دچار فقر و ناداری بود و در آغاز ورود به مدینه در شمار فقیرترین صحابه قرار داشت که بیشتر اوقات در معرض گرسنگی بوده اند. در بسیاری از منابع ابوهریره را در زمره اصحاب صفه شمرده اند و همین نکته در شخصیت او سبب شده است که بعدها وی را در زمره اولیای صوفیان بشمارند. ابوهریره از کسانی است که احادیث بسیاری از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت کرده است و البته به سبب همین کثرت نقل حدیث وی بعدها مرجع آسانی برای انتساب حدیث به او به شمار می رفت. عمر ابوهریره را به علت کثرت روایت از پیامبر (صلی الله علیه و آله) از نقل حدیث برحذر داشت، همچنین حضرت علی علیه السلام و برخی دیگر از اصحاب نیز در همین مورد زبان به اعتراض گشودند. بر پایه آماری که از احادیث ابوهریره به دست داده، شمار احادیث منفرد وی در صحیح بخاری 93، احادیث منفرد وی در صحیح مسلم 189، احادیث مشترک او در صحیحین 325 و به طور کلی احادیث او در کتب معتبر حدیثی ( اهل سنت ) بالغ بر 5374 حدیث بوده است. به عنوان نمونه ای از کثرت روایت ابوهریره در منابع حدیثی، باید از مسند احمد بن حنبل یاد کرد که حدود 10درصد از کل مسند صرفاً به احادیث منقول از ابوهریره اختصاص یافته است. احادیث ابوهریره از حیث موضوع بسیار متنوع بوده، مسائلی از عقاید و فقه گرفته تا سیره و ملاحم و حتی طب را دربر می گیرد. کثرت دور از انتظار روایات ابوهریره از پیامبر با توجه به محدود بودن دوره صحبت او، چنانکه پیش تر یاد شد، اعتراض هایی را از سوی برخی از صحابه پیش آورد که دامنه این اعتراضات کمابیش به دوره های بعد نیز کشیده شد. شیعه امامیه در آثار مختلف خود به انتقاد از شخصیت ابوهریره پرداخته اند. ابراهیم نظام از معتزله، ابوهریره را به کذب و وضع حدیث متهم ساخته است. از رویدادهای زندگی ابوهریره در خلافت عثمان، ماجرای محاصره خانه خلیفه است که بنابر گزارش هایی که اینک در دست است، ابوهریره در زمره هواخواهان عثمان در خانه او بسر می برده است. گفته شده که وی به همراه ابودرداء، معاویة بن ابی سفیان را به سبب جنگ با حضرت علی (علیه السلام) مورد سرزنش قرار داد. با این همه او را در زمره کسانی که پس از صفین به امیرالمؤمنین علیه السلام پشت کردند، برشمرده اند. به هنگام رحلت امام حسن علیه السلام در 50 هجری قمری، ابوهریره در زمره کسانی بود که از دفن آن حضرت در کنار مرقد پیامبر (صلی الله علیه و آله) به استناد به حدیثی از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) پشتیبانی کرد. گاه ابوهریره را در زمره قاضیان بنی امیه در مدینه بر شمرده اند. بنابر پاره ای منابع، ابوهریره در واپسین سال زندگی خود بر پیکر عایشه نماز گزارد. قول مشهور درباره وفات ابوهریره سال 59 هجری قمری است.