طرسوس

طَرسوس، طَرَسوس، تارس، تارسوس یا ترسوس الگو:به یونانی نام شهر و بخش بزرگی در استان مرسین ترکیه کنونی‌است. این شهر در ۱۵ کیلومتری مرسین و ۴۰کیلومتری آدانا است.

این شهر پیشینهٔ تاریخی کهنی دارد. در زمان چیرگی رومیان مرکز استان کیلیکیه بود. همچنین صحنهٔ نخستین دیدار کلئوپاترا و مارک آنتونی؛ و نیز زادگاه پولس بوده‌است.

ریشه‌شناسی

هیتی‌ها این شهر را تارسا می‌خواندند. طرسوس شکل یونانی این نام‌است که می‌نماید ریشه در نام خدایی به نام تارکا داشته‌باشد. تارسیسی نام دیگری‌است که به این شهر داده‌اند. انطاکیهٔ بر سیدنوس، یولیوپولیس و دارسونالگو:ارمنی نام‌های دیگریند که در بازه‌های گونه‌گون تاریخی بر این شهر نهاده‌اند.

تاریخ

یافته‌های باستانشناسی در تپهٔ گوزوکولو نشان می‌دهد که این منطقه پیوستگی پیشرفت از دورهٔ نوسنگی تا عصر برنز اولیه داشته‌است.

اسرحدون در لشکرکشیش این شهر را تارسیسی ثبت کرده‌است. شلمانصر یکم و سناخریب نیز به همین سان. افسانه‌ای یونانی این شهر مربوط به آشوربانیپال می‌داند. استرابون پایه‌ریزی طرسوس را به دست مردمانی از آرگوس می‌داند. افسانه‌ای دیگر می‌گوید که اسبی بالدار به نام پگاسوس گم‌می‌شود و در این شهر فرود می‌آید و پایش زخمی می‌شود، پس نام این شهر را طرسوس به معنای کفِ پا می‌گذارد. یاقوت حموی نام این شهر را از نام طرسوس بن الروم بن الیفزبن سام بن نوح می‌داند.

در دورهٔ تاریخی نخست این شهر در زیر فرمان هیتی‌ها بود. سپس آشوریان بر آن دست یازیدند تا اینکه سرانجام بخشی از شاهنشاهی هخامنشی گردید. این شهر از ۴۰۰ پیش از میلاد مرکز یک ساتراپی بوده‌است. گزنفون گزارش می‌دهد که در هنگام لشکرکشی کورش کوچک به سوی بابل پادشاه این شهر ایرانی‌ای به نام سوئنیسیس بوده‌است.

اسکندر مقدونی در تازشش به ایران در ۳۳۳ پیش از میلاد از اینش هر گذشته‌است. با چیرگی سلوکیان فرهنگ و زبان یونانی هم چیرگی روزافزونی بر این شهر یافت. در ۱۷۱ پیش از زایش در گزارش‌هایی که بر شورش این شهر بر آنتیوخوس چهارم رفته‌است از کتابخانه‌های بزرگ آن یاد می‌شود. طرسوس در آن زمان انطاکیه بر سیدنوس نام‌داشت. این شهر در این دوره رقیب مکاتب فلسفی اسکندریه و آتن بوده‌است.

پومپه این شهر را ضمیمهٔ روم ساخت و این شهر مرکز استان کیلیکیه گردید. ژولیوس سزار بدان نام یولیوپولیس داد. مارک آنتونی و کلئوپاترا برای نخستین بار در این شهر دیدار کردند. باشندگان این شهر در ۶۶ پیش از میلاد دارای شهروندی رم شدند. چند امپراتور روم در این شهر به خاک سپرده‌شده‌اند چون مارکوس کلودیوس تاکتیکوس، ماکسیمینوس و ژولین مرتد.

در ۶۳۷ (میلادی) و در روزگار خلفای راشدین سردار عرب خالد بن رشید این شهر را گشود. در ۹۶۵ برابر با ۳۵۴ (هجری) نقفور –امپراتور روم شرقی-این شهر را مرزهای خلافت جدانمود و بدین سان تا یک سده پس از آن این شهر بخشی از امپراتوری بیزانس بود. سرانجام سلجوقیان بر آن دست یازیدند تا اینکه دیگرباره در گرماگرم جنگ‌های صلیبی به دست مسحیان افتاد و پایتخت پادشاهی ارمنی کیلیکیه گردید. در ۱۳۶۰ این شهر به دست ترک‌های رمضان‌اوغلو (از ملوک طوایف آناتولی) افتاد. سرانجام در ۱۵۱۷ سلیم یکم اینجا را به خاک عثمانی پیوست.

منابع

• الگو:یادکرد-ویکی
• لغتنامهٔ دهخدا

الگو:شهرهای ترکیه