بایزید بسطامی

طیفور بن عیسی بن سروشان صوفی، زاهد و عارف شهیر ایرانی در قرن دوم هجری قمری است. جدّ وی سروشان، موبد زرتشتیان بسطام در عهد ساسانی بوده و سپس به دین اسلام درمی آید. برخی بایزید را ازجمله شاگردان امام صادق علیه السلام ذکر کرده اند. تاریخ دقیق زندگی او و همچنین مصاحبان وی به درستی معلوم نیست. علل این امر متعدد است ولی ظاهراً روشن ترین دلیل این درهم آمیختگی تاریخی، وجود بایزیدهای متعددی است که در ادوار متعدد زندگی کرده اند و چه بسا آنان نیز بسطامی و حتی دارای اسم طیفور بوده اند. آن چه از بایزید معروف است مجموعه کلماتی است که با نام شطحیات از آن یاد می شود. این مجموعه که بعضاً دال بر حلول و تناسخ است با ظواهر شرعی سازگاری ندارد و بسیاری که شاید اولین آن ها جنید (م: 297هـ. ق) بوده سعی در تفسیر و توجیه آن ها داشته اند. هرچند برخی این توجیهات را تنها برای تبرئه بایزید دانسته و مراد بایزید را منطبق بر چنین توجیهاتی نمی دانند. بایزید ظاهراً در سال 180 هجری قمری (هرچند تاریخ های دیگری نیز در این باره آورده اند) وفات یافته است.