هیصمیه

از کرامیه.

فخر رازی کرامیه را به شش فرقه تقسیم می کند که آخرین آن ها هیصمیه می باشند. وی می نویسد: «نزدیک ترین آن ها هیصمیه هستند.» ظاهراً مراد فخر رازی از این عبارت، نزدیک ترین گروه کرامیه به عقاید عامه مسلمین است.

آیت الله سید مهدی روحانی در ضمن بیان کرّامیه می نویسد: « هیصمیه منسوب به محمد بن هیصم و معاصر سلطان محمودغزنوی است. ابن هیصم مصلح مذهب ابن کرّام است. محمد شهرستانی می نویسد این شخص در ترمیم مذهب ابن کرام جدّ و جهد کرده و هر مسئله را از صورتی که محال بودن آن روشن باشد، به صورتی که عقلا می توانند تصور کنند، درآورد. مثلاًً جسم را به قائم بالذات و فوق را به معنای علوّ تفسیر کرد [تا جسم بودن خدا را معنی بخشد]. وی تنها چیزی را که نتوانست از مذهب ابن کرام ترمیم کند این مسئله بود که خدا محلّ حوادث است. ابن هیصم به این نکته ملتزم شد لکن در پاره ای از مسائل با اشاعره موافقت کرده است. مثلاًً به قدرت حادثه که کسب نامیده می شود قائل شد. ابن هیصم می گفت این که کرامیه می گویند خدا آدم را به دست خود خلق کرد و یا بر عرش مستقر شد و یا روز قیامت برای محاسبه خلق می آید، هیچ معنای فاسدی ندارد بلکه کرامیه فقط خواسته اند در اطلاق لفظ از قرآن و احادیث متابعت کنند و ایشان نخواسته اند در شأن خدا تشبیهی همانند آن که مجسّمه مرتکب شده اند، به کار برند.»

ابن ابی الحدید، سخنان کرامیه را درباره رؤیت خدا، از ابن هیصم نقل کرده است.

رک: کرامیه.