خوی: تفاوت بین نسخه‌ها
جز («خوی» را محافظت کرد ([ویرایش=فقط مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=فقط مدیران] (بی‌پایان))) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی توسط کاربر مشابهی که نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''خوی''' از شهرهای استان [[آذربایجان غربی]] [[ایران]] است، شهرستان خوی در شمال غربی‌ترین نقطه ایران و آذربایجان در مرز کشور ترکیه واقع شده‌است. با وسعتی بالغ بر ۵٬۵۴۸ کیلومتر مربع و جمعیت شهری بالغ بر ۲۰۰٬۹۵۸ نفر اولین شهر [[استان آذربایجان غربی]] از نظر وسعت و دومین شهر این استان از نظر جمعیت است؛ و همچنین اولین شهرستان از نظر دارا بودن مسلمان شیعه در [[آذربایجان غربی]] و هجدهمین شهر فرهنگی تاریخی ایران است. | |
| − | + | ||
| − | + | فاصله آن از تهران ۷۸۰ و از تبریز ۱۶۵ کیلومتر بوده و با وجود قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم نزدیک‌ترین شهر به دروازه اروپا (ترکیه) که مسافت آن با شهر وان در کشور ترکیه از طریق پایانه مرز رازی ۱۲۰ کیلومتر بمدت ۲ ساعت است. زبان رایج در میان مردم خوی ترکی آذربایجانی است. خوی نیز از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرهای آذربایجانی ایران به شمار می‌رود. | |
| − | + | ||
| − | # | + | خوی یکی از کهن‌ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران و کانون بسیاری از حوادث تاریخی بوده است.<ref>تاریخ خوی- [[محمدامین ریاحی]] چاپ اول ۱۳۷۱، چاپ دوم ۱۳۷۶.</ref> خوی به‌دلیل واقع شدن در مسیر [[جاده ابریشم]] و [[تجارت|جاده تجارتی]] شرق و غرب، مورد بازدید بسیاری از [[جهانگرد|جهانگردان]] و [[ایرانشناس|ایرانشناسان]] واقع شده‌است. توضیح اینکه جاده ابریشم در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال غربی خوی در جاده چالدران بالاتر از([[گوردیک قفه سی]]) رد می‌شد که در زبان محلی به این جاده ابریشم ([[دوه اوچان]]) ( خطر پرت شدن شتر) می‌گفتند. چرا که بعلت سرازیری شدید این جاده شتران با مال التجاره با سرعت زیاد حرکت نموده چنان‌که گویی پرواز می‌کردند. از منابع تاریخی و سفرنامه‌ها از جمله [[سفرنامه ناصرخسرو]] مطالب قابل توجهی دربارهٔ خوی بدست می‌آید. زبان رایج در میان مردم خوی [[ترکی آذربایجانی]] است. خوی نیز از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرهای [[آذری‌های ایرانی|آذربایجانی ایران]] به شمار می‌رود.<ref name="Country Study Giude-Azerbaijanis">{{cite news|url=http://books.google.com/books?id=0KOSUrLPC6IC&pg=PA152&dq=majority+of+the+population+of+East+Azarbaijan+and+a+majority+of+West+Azarbaijan.#v=onepage&q=majority%20of%20the%20population%20of%20East%20Azarbaijan%20and%20a%20majority%20of%20West%20Azarbaijan.&f=false |title=Country Study Giude-Azerbaijanis |publisher=STRATEGIC INFORMATION AND DEVELOPMENTS-USA |date= |accessdate=13 August 2013}}</ref><ref name="Iran-Azerbaijanis">{{cite news|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+ir0052) |title=Iran-Azerbaijanis |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] |date=December 1987 |accessdate=13 August 2013}}</ref> |
| − | ==== | + | |
| − | + | ||
| − | === | + | == وجه تسمیه == |
| + | به نوشتهٔ [[راجر سیوری|راجِر سِیوُری]] در [[دانشنامه اسلام|دانشنامهٔ اسلام]]، چنین گفته می‌شود که واژهٔ «خوی» دارای ریشه‌ای [[کردی]] و به‌معنای [[نمک]] است، و به‌واسطهٔ وجود معادن نمک در منطقه، به «خوی» معروف شده‌است.<ref>{{Cite book | last = Savory | first = R.M. | author-link = | year = 1986 | title = [[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] | edition = 2nd | chapter = Khoi | place = Leiden | publisher = E. J. Brill | volume = 5 | pages = 29 | isbn = | ref = harv}}</ref><ref>{{یادکرد وب | عنوان=The Encyclopaedia of Islam | نشانی=http://books.google.com/books?id=cJQ3AAAAIAAJ&pg=PA28&lpg=PA28&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false | ناشر=Google Books | تاریخ بازبینی= ۱۴ فوریهٔ ۲۰۱۴}}</ref> | ||
| − | ==== | + | == پیشینهٔ تاریخی == |
| − | + | === خوی در دوران صفوی === | |
| + | در دوران صفوی، شهر خوی و منطقه آذربایجان بارها مورد حمله سپاه عثمانی قرار گرفت. در یکی از این حمله‌ها چلبی زاده اینطور نبرد را شرح می‌دهد: | ||
| + | چلبی زاده مورخ عثمانی جنگ را اینطور توضیح می‌دهد: | ||
| − | + | {{نقل قول|روز بیست و یکم محاصره خوی، نیروهای عثمانی با کندن راه‌های زیرزمینی بر قسمتی از شهر استیلا یافته قریب به ۴۰۰۰ نفر از قزلباشان جان باختند، ولی اهالی خوی در مذهب باطل خود ثابت قدم مانده به محاربه و مقاتله کمر بستند. بعد از این ماجرا، سردار محمدپاشا متصرف اماسیه و صنع‌الله پاشا متصرف ایچ ایل را به اتفاق فرمانده پادگان وان و سپاه یمین و یسار و ینی‌چریان آن دیار، با مهمات کامل به امداد محاصره‌کنندگان خوی فرستاد. | |
| − | + | قوای بیحد و حصر آل عثمان شبانه‌روز با اجرای عملیات نظامی مختلف و متعدد، ضربات کوبنده وارد آورده، سرانجام پس از ۵۷ روز محاصره و محاربه شدید، روز ۱۸ شعبان ۱۱۳۶هـ. آن بلده متین مفتوح شد. شهبازخان و میرزا جلال با ۳۰۰۰ قزلباش قتل‌عام شدند و اموال و اهل و عیالشان اخذ و اسیر گردیدند. روز دیگر در شهر نماز برگزار شد و خطبه بنام سلطان خواندند. بعد از خوی چورس هم به آسانی به تصرف درآمد.<ref>چلبی‌زاده، اسماعیل عاصم افندی. تاریخ چلبی‌زاده. مطبعه عامره، استانبول، 1282هـ. صص 123-130.</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده =فیروز منصوری |نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=1274&doc_cat=1 |عنوان= زوال دولت صفویه و حمله عثمانیان به آذربایجان | ناشر =موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>}} | |
| − | ==== | + | === خوی در جنگ جهانی اول === |
| + | در نیمه نخست خرداد ۱۲۹۸ هجری شمسی، یک دسته از سپاه عثمانی از راه خوی به [[سلماس]] آمدند و مسیحیان به سرکردگی [[آقا پتروس]] را شکست دادند. آوارگی مسیحیان از سلماس به ارومیه باز باعث آدمکشی و غارت در ارومیه شد. در این میان [[آندرانیک اوزانیان|آندرانیک]]، فرمانده سپاه داوطلب ارمنی، که برای متفقین می‌جنگید، به خوی حمله کرد که باعث عقب‌نشینی عثمانی‌ها از اطراف ارومیه شد. علت این حمله به خوی این بود که در ژانویه ۱۹۱۸ و تشکیل [[جمهوری ارمنستان]] در ۲۸ مه ۱۹۱۸ / هفتم خرداد ماه ۱۲۹۸ شمسی، [[فدراسیون انقلابی ارمنی|داشناک‌ها]] لازم می‌بینند برای ایجاد [[ارمنستان کبیر]] محور [[وان (ترکیه)|وان]]، [[ایروان]]، و [[نخجوان]] را به همدیگر وصل کرده و نیروهای خود را به هم ارتباط دهند بنابرین تصمیم می‌گیرند به هر قیمتی شده خوی را تصرف کنند.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= بیات |نام=کاوه |کتاب= توفان ب‍رف‍راز قفقاز، ن‍گ‍اه‍ی به م‍ن‍اس‍ب‍ات م‍ن‍طق‍ه‌ای ایران و جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گ‍رج‍س‍ت‍ان در دوره نخست استقلال ۱۹۱۷ | ناشر= وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات|سال=۱۳۸۸}}</ref><ref>قتل‌عام مسلمانان در دو سوی ارس - صمد سرداری نیا – نشر اختر – ۱۳۸۵ – صفحهٔ ۹۰</ref> سرکرده سپاه عثمانی در خوی از مردم شهر تقاضای کمک نمود که کسی به او نپیوست و خود عثمانیان به تنهایی در [[ایواوغلی]] که با خوی سه فرسنگ فاصله دارد با ارمنیان وارد جنگ شدند که شکست خوردند و هشت نفر زخمی از سپاه عثمانی در شهر باقی ماند.<ref name="کسروی۷۵۱">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= کسروی|نام=احمد |کتاب=تاریخ هیجده ساله آذربایجان (بازمانده تاریخ مشروطه ایران) | ناشر= انتشارات امیر کبیر |سال=۲۵۳۷|ص=ص ۷۵۱ تا ۷۵۳}}</ref> بدنبال فتوای مراجع تقلید خوی<ref>محمد امین ریاحی – تاریخ خوی – صفحه ۵۰۸ و ۵۰۱</ref><ref>نام آوران ارومیه – انتشارات تکدرخت – علی بابایی – ۱۳۸۹ – صفحهٔ ۲۹۰</ref> و همکاری مردم، اهالی شهر در مقابل سپاه آندرانیک مقاومت کرده تا هنگامی که لشکر عثمانی از سوی سلماس رسید و ارمنیان شکست خوردند. پس از دو سه روز عثمانیان تمام مردان ارمنی خوی و پیرامون آنرا قتل‌عام نمودند.<ref name="کسروی۷۵۵">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= کسروی|نام=احمد |کتاب=تاریخ هیجده ساله آذربایجان (بازمانده تاریخ مشروطه ایران) | ناشر= انتشارات امیر کبیر |سال=۲۵۳۷|ص=ص ۷۵۵}}</ref> شاید شکست خوی یکی از علل ناکامی [[آندرانیک اوزانیان|آندرانیک]] در تحقق ارمنستان بزرگ بود که باوجود دست زدن‌اش به پاکسازی قومی هرگز به آن نرسید.<ref>توفان ب‍رف‍راز قفقاز - کاوه بیات – از انتشارات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران صفحهٔ ۹۳.{{سخ}} | ||
| + | {{راست‌چین}}<small>[[کاوه بیات]] در کتاب '''توفان بر فراز قفقاز''' می‌نویسد: | ||
| + | {{نقل قول|این شکست امید ارامنه را دربارهٔ تشکیل ارمنستان بزرگ از بین برد و بقیه السیف سپاه ایشان پس از تحمل مشقات زیاد خود را به [[ایروان]] رسانیدند و غایله بدان بزرگی که استقلال و تمامیت ارضی ایران در گرو آن بود به همت و کوشش مردانگی مردم خوی دفع گردید. از نکات جالب توجه هم آن که آندرانیک در راه بازگشت در طرف نخجوان دو قریه معتبر را با زن و بچه قتل‌عام نمود.}}</small></ref>{{پایان}}<ref name="bloxham"> The Great Game of Genocide: | ||
| + | Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians by Donald Bloxham. Oxford University Press: 2005, pp. 103–105</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | + | == آثار تاریخی و مذهبی == |
| + | آثار تاریخی زیادی در منطقه خوی قرار دارد از جمله: [[آرامگاه شمس تبریزی|مزار شمس تبریزی]] و [[برج شمس تبریز]]، [[دروازه سنگی]]، [[بقعه شیخ نوایی]]، [[مسجد مطلب خان]]، [[پل خاتون]]، [[بازار خوی]]، [[کارونسراهای خوی]] اطراف آن، [[پل قطور]]، [[ساختمان شهرداری]] پیشین، [[کلیسای سورپ سرکیس]]، [[مسجد شاه «سید الشهداء» خوی]]، [[مسجد ملاحسن]] و [[پوریای ولی|آرامگاه پوریای ولی]]. [[علمدار خوی]]، [[امام زاده سید بهلول]]، [[زیارتگاه میر فتاح]] و [[آبشار بدلان]] ،[[غار علی شیخ]]، [[تکیه گاه حضرت ابوالفضل]]، [[انصار الحسین خوی]] (بالا امام زاده) را نام برد. | ||
| + | یکی از نمادهای خوی آرمگاه شمس تبریزی است - خوی شهر عشق مرید مولانا شمس تبریزی است. | ||
| − | + | == منابع == | |
| − | + | {{پانویس|۲}} | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | [[رده:خوی|خوی]] | |
| − | + | [[رده:شهرستان خوی]] | |
| − | + | [[رده:شهرهای استان آذربایجان غربی]] | |
| − | + | [[رده:شهرهای ایران]] | |
| − | + | [[رده:مناطق مسکونی در شهرستان خوی]] | |
| − | + | [[رده:ویکی‌سازی رباتیک]] | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۰۵:۰۲
خوی از شهرهای استان آذربایجان غربی ایران است، شهرستان خوی در شمال غربی‌ترین نقطه ایران و آذربایجان در مرز کشور ترکیه واقع شده‌است. با وسعتی بالغ بر ۵٬۵۴۸ کیلومتر مربع و جمعیت شهری بالغ بر ۲۰۰٬۹۵۸ نفر اولین شهر استان آذربایجان غربی از نظر وسعت و دومین شهر این استان از نظر جمعیت است؛ و همچنین اولین شهرستان از نظر دارا بودن مسلمان شیعه در آذربایجان غربی و هجدهمین شهر فرهنگی تاریخی ایران است.
فاصله آن از تهران ۷۸۰ و از تبریز ۱۶۵ کیلومتر بوده و با وجود قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم نزدیک‌ترین شهر به دروازه اروپا (ترکیه) که مسافت آن با شهر وان در کشور ترکیه از طریق پایانه مرز رازی ۱۲۰ کیلومتر بمدت ۲ ساعت است. زبان رایج در میان مردم خوی ترکی آذربایجانی است. خوی نیز از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرهای آذربایجانی ایران به شمار می‌رود.
خوی یکی از کهن‌ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران و کانون بسیاری از حوادث تاریخی بوده است.[۱] خوی به‌دلیل واقع شدن در مسیر جاده ابریشم و جاده تجارتی شرق و غرب، مورد بازدید بسیاری از جهانگردان و ایرانشناسان واقع شده‌است. توضیح اینکه جاده ابریشم در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال غربی خوی در جاده چالدران بالاتر از(گوردیک قفه سی) رد می‌شد که در زبان محلی به این جاده ابریشم (دوه اوچان) ( خطر پرت شدن شتر) می‌گفتند. چرا که بعلت سرازیری شدید این جاده شتران با مال التجاره با سرعت زیاد حرکت نموده چنان‌که گویی پرواز می‌کردند. از منابع تاریخی و سفرنامه‌ها از جمله سفرنامه ناصرخسرو مطالب قابل توجهی دربارهٔ خوی بدست می‌آید. زبان رایج در میان مردم خوی ترکی آذربایجانی است. خوی نیز از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرهای آذربایجانی ایران به شمار می‌رود.[۲][۳]
محتویات
وجه تسمیه
به نوشتهٔ راجِر سِیوُری در دانشنامهٔ اسلام، چنین گفته می‌شود که واژهٔ «خوی» دارای ریشه‌ای کردی و به‌معنای نمک است، و به‌واسطهٔ وجود معادن نمک در منطقه، به «خوی» معروف شده‌است.[۴][۵]
پیشینهٔ تاریخی
خوی در دوران صفوی
در دوران صفوی، شهر خوی و منطقه آذربایجان بارها مورد حمله سپاه عثمانی قرار گرفت. در یکی از این حمله‌ها چلبی زاده اینطور نبرد را شرح می‌دهد: چلبی زاده مورخ عثمانی جنگ را اینطور توضیح می‌دهد:
خوی در جنگ جهانی اول
در نیمه نخست خرداد ۱۲۹۸ هجری شمسی، یک دسته از سپاه عثمانی از راه خوی به سلماس آمدند و مسیحیان به سرکردگی آقا پتروس را شکست دادند. آوارگی مسیحیان از سلماس به ارومیه باز باعث آدمکشی و غارت در ارومیه شد. در این میان آندرانیک، فرمانده سپاه داوطلب ارمنی، که برای متفقین می‌جنگید، به خوی حمله کرد که باعث عقب‌نشینی عثمانی‌ها از اطراف ارومیه شد. علت این حمله به خوی این بود که در ژانویه ۱۹۱۸ و تشکیل جمهوری ارمنستان در ۲۸ مه ۱۹۱۸ / هفتم خرداد ماه ۱۲۹۸ شمسی، داشناک‌ها لازم می‌بینند برای ایجاد ارمنستان کبیر محور وان، ایروان، و نخجوان را به همدیگر وصل کرده و نیروهای خود را به هم ارتباط دهند بنابرین تصمیم می‌گیرند به هر قیمتی شده خوی را تصرف کنند.[۶][۷] سرکرده سپاه عثمانی در خوی از مردم شهر تقاضای کمک نمود که کسی به او نپیوست و خود عثمانیان به تنهایی در ایواوغلی که با خوی سه فرسنگ فاصله دارد با ارمنیان وارد جنگ شدند که شکست خوردند و هشت نفر زخمی از سپاه عثمانی در شهر باقی ماند.[۸] بدنبال فتوای مراجع تقلید خوی[۹][۱۰] و همکاری مردم، اهالی شهر در مقابل سپاه آندرانیک مقاومت کرده تا هنگامی که لشکر عثمانی از سوی سلماس رسید و ارمنیان شکست خوردند. پس از دو سه روز عثمانیان تمام مردان ارمنی خوی و پیرامون آنرا قتل‌عام نمودند.[۱۱] شاید شکست خوی یکی از علل ناکامی آندرانیک در تحقق ارمنستان بزرگ بود که باوجود دست زدن‌اش به پاکسازی قومی هرگز به آن نرسید.[۱۲]الگو:پایان[۱۳]
آثار تاریخی و مذهبی
آثار تاریخی زیادی در منطقه خوی قرار دارد از جمله: مزار شمس تبریزی و برج شمس تبریز، دروازه سنگی، بقعه شیخ نوایی، مسجد مطلب خان، پل خاتون، بازار خوی، کارونسراهای خوی اطراف آن، پل قطور، ساختمان شهرداری پیشین، کلیسای سورپ سرکیس، مسجد شاه «سید الشهداء» خوی، مسجد ملاحسن و آرامگاه پوریای ولی. علمدار خوی، امام زاده سید بهلول، زیارتگاه میر فتاح و آبشار بدلان ،غار علی شیخ، تکیه گاه حضرت ابوالفضل، انصار الحسین خوی (بالا امام زاده) را نام برد. یکی از نمادهای خوی آرمگاه شمس تبریزی است - خوی شهر عشق مرید مولانا شمس تبریزی است.
منابع
الگو:پانویس- ↑ تاریخ خوی- محمدامین ریاحی چاپ اول ۱۳۷۱، چاپ دوم ۱۳۷۶.
- ↑ الگو:Cite news
- ↑ الگو:Cite news
- ↑ الگو:Cite book
- ↑ الگو:یادکرد وب
- ↑ الگو:یادکرد کتاب
- ↑ قتل‌عام مسلمانان در دو سوی ارس - صمد سرداری نیا – نشر اختر – ۱۳۸۵ – صفحهٔ ۹۰
- ↑ الگو:یادکرد کتاب
- ↑ محمد امین ریاحی – تاریخ خوی – صفحه ۵۰۸ و ۵۰۱
- ↑ نام آوران ارومیه – انتشارات تکدرخت – علی بابایی – ۱۳۸۹ – صفحهٔ ۲۹۰
- ↑ الگو:یادکرد کتاب
- ↑ توفان ب‍رف‍راز قفقاز - کاوه بیات – از انتشارات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران صفحهٔ ۹۳.الگو:سخ الگو:راست‌چینکاوه بیات در کتاب توفان بر فراز قفقاز می‌نویسد: الگو:نقل قول
- ↑ The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians by Donald Bloxham. Oxford University Press: 2005, pp. 103–105
