در حال ویرایش امام خمینی

'''سید روح الله موسوی خمینی''' (۱۲۸۱ -۱۳۶۸ ش) مشهور به '''امام خمینی''' ، رهبر انقلاب اسلامی  و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، از بزرگ‌ترین مراجع تقلید[[شیعه]] در قرن چهاردهم هجری.

وی مبارزه علنی علیه نظام سلطنتی پهلوی در ایران را از سال ۱۳۴۱ ش آغاز کرد. دو بار توسط حکومت وقت بازداشت شد و بار دوم به [[ترکیه]] و سپس [[عراق]] تبعید شد.  ۱۳ سال در حوزه علمیه نجف به رهبری مبارزان انقلابی و نیز تدریس و تألیف در علوم حوزوی و دینی پرداخت. در سال ۱۳۵۷ش با گسترش مبارزات مردم به [[ایران]] بازگشت و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا آخر عمر رهبر جمهوری اسلامی ایران بود.

نظریه ولایت فقیه که نظریه‌ای فقهی ـ سیاسی  مبتنی بر باورهای [[تشیع]] است مهم‌ترین نظریه اوست. وی تلاش کرد حکومت جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن را بر اساس همین نظریه شکل دهد. از نگاه امام خمینی حکومت، فلسفه عملی تمامی فقه بود. این نگاه حکومتی به فقه باعث شد تا ایشان ضمن تأکید بر حفظ چارچوب فقه سنتی و فقه جواهری، به نوآوری در اجتهاد معتقد شود. نظریه نقش زمان و مکان در اجتهاد و برخی فتاوای تأثیر گذار او را می‌توان نتیجه همین نگاه دانست.

او جز فقه و اصول  در فلسفه اسلامی و عرفان نظری نیز صاحب نظر و دارای تألیفات بود و جزو عالمان اهل اخلاق شمرده می‌شد. در دوران تدریس در [[قم]] در مدرسه فیضیه جلسات درس اخلاق برپا می‌کرد. در تمام عمر زندگی ساده و زاهدانه‌ای داشت. در دوران مرجعیت که ساکن [[نجف]] بود و نیز در ده سال آخر عمر که رهبر جمهوری اسلامی بود در [[جماران]]، در خانه‌ای محقر زندگی می‌کرد.

در روز بیستم جمادی الثانی ۱۳۲۰ ه‍.ق مطابق با اول مهر ۱۲۸۱ ه‍.ش (۲۴ سپتامپر ۱۹۰۲ م) در شهر [[خمین]] در مرکز [[ایران]] به دنیا آمد. پدرش [[سید مصطفی موسوی]] از معاصران [[آیت الله میرزای شیرازی]] و تحصیل کرده نجف بود. او که در خمین مرجع امور دینی بود، ۵ ماه بعد از ولادت سید روح الله در مبارزه با حاکمان محلی به شهادت رسید. او تا سن ۱۵ سالگی تحت سرپرستی مادرش [[هاجر آغا خانم]] و عمه‌اش [[صاحبه خانم]] قرار گرفت.<ref>انصاری، ص۱۴- ۱۵</ref>

در سال ۱۳۰۸ ه‍.ش با بانو [[خدیجه (قدس ایران) ثقفی]](م ۱۳۸۹ش) ازدواج کرد. فرزندان ایشان عبارتند از: دو پسر به نام‌های [[سید مصطفی خمینی|مصطفی]] و [[سید احمد خمینی|احمد]] و سه دختر به نام‌های [[زهرا]]، [[فریده]] و [[صدیقه]].

امام خمینی در شامگاه ۱۳ خرداد ۱۳۶۸ ه‍.ش در اثر بیماری سرطان در بیمارستان قلب بقیه الله جماران از دنیا رحلت کرد. در ۱۵ خرداد مراسم وداع با پیکر او در مصلای بزرگ تهران برگزار شد. آیت الله [[سید محمد رضا گلپایگانی]]، نماز میت را بر پیکر او اقامه کرد و در ۱۶ خرداد با حضور حدود ۱۰ میلیون نفر عزادار، پیکر ایشان تشییع و در بهشت زهرا دفن شد. مراسم تشییع جنازه او پرجمعیت‌ترین تشییع جنازه در تاریخ شمرده شده است.

تحصیلات ابتدایی مثل قسمتی از معارف متداول روز و علوم مقدماتی و سطح حوزه علمیه، از جمله ادبیات عرب، منطق و فقه و اصول را نزد معلمین و علمای خمین (نظیر آقا [[میرزا محمود افتخار العلماء]]، مرحوم [[میرزا رضا نجفی خمینی]]، مرحوم آقا شیخ [[علی محمد بروجردی]]، مرحوم آقا شیخ [[محمد گلپایگانی]] و مرحوم آقا [[عباس اراکی]] و بیش از همه نزد برادر بزرگش آیت الله [[سید مرتضی پسندیده]]) فراگرفت.<ref>انصاری، ص۱۶</ref>

در سال  ۱۲۹۸  ه‍.ش عازم حوزه علمیه اراک شد. و اندکی پس از هجرت حاج شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی]] (نوروز  ۱۳۰۱  ه‍.ش/ رجب ۱۳۴۰ه‍.ق) ایشان نیز به دنبال استاد و جمعی دیگر از شاگران به [[قم]] آمد.<ref>انصاری، ص۱۶</ref>

در حوزه علمیه قم، علاوه بر مطالعه تتمّه مباحث کتاب مطوّل (در علم معانی و بیان)، تکمیل دروس سطح و دروس خارج فقه و اصول به دیگر رشته‌های علمی نیز روی آورد. از این رو همزمان به فراگیری عروض و قوافی، ریاضیات، هیئت و فلسفه پرداخت و عالیترین سطوح عرفان نظری و عملی را به مدت شش سال نزد مرحوم آیت الله آقا [[میرزا محمد علی شاه آبادی]] فراگرفت. امام خمینی با آیت الله حاج [[میرزا جواد ملکی تبریزی]] نیز مأنوس بود و از ایشان به نیکی یاد می‌کرد.

استاد اصلی ایشان در علم فقه و اصول زعیم حوزه قم حاج شیخ [[عبد الکریم حائری یزدی]] بود.<ref>انصاری، ص۱۷- ۱۸</ref>

*شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی]] مؤسس حوزه علمیه قم

*[[محمد رضا مسجد شاهی اصفهانی]] صاحب [[وقایة الاذهان]]

*[[میرزا محمد علی شاه آبادی]]

*[[میرزا محمد علی ادیب تهرانی]]

آیت الله خمینی طی سالهای طولانی در حوزه علمیه قم به تدریس چندین دوره فقه، اصول، فلسفه و عرفان و اخلاق اسلامی در مدرسه فیضیه، مسجد اعظم، مسجد محمدیه، مدرسه حاج ملا صادق، مسجد سلماسی و... همت گماشت و در حوزه علمیه نجف نیز قریب سیزده سال در مسجد شیخ اعظم انصاری معارف اهل بیت و فقه را در عالیترین سطوح تدریس نمود و در [[نجف]] بود که برای نخستین بار مبانی نظری ولایت فقیه را در چندین جلسه تدریس نمود.

به گفته شاگردان ایشان درس امام خمینی از معتبرترین کانونهای درسی حوزه محسوب می‌شد و در برخی از دوره‌ها تعداد شاگردان به ۱۲۰۰  نفر هم رسیده بود که در میان آنان دهها تن از مجتهدین مسلّم و شناخته شده حاضر بودند.<ref>انصاری، ص۱۹-۲۰</ref>

*[[کشف اسرار]]

*[[چهل حدیث]]

*[[کتاب البیع]] (۵ جلد)

*[[کتاب الطهاره]] (۴ جلد)

*[[ولایت فقیه]]

*[[مناهج الوصول الی علم الاصول]] (۲ جلد)

*[[انوار الهدایه فی التعلیقة علی الکفایة]] (۲ جلد)

*[[صحیفه امام (صحیفه نور)]] ۲۲ جلد

*[[شرح حدیث جنود عقل و جهل]]

*[[آداب الصلاة]]

*[[سر الصلاة]]

*[[تفسیر سوره حمد]]

*[[جهاد اکبر]]

*[[شرح دعای سحر]]

*[[وصیت نامه سیاسی الهی]]

*[[طلب و اراده]]

*[[تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الانس]]

*[[رساله توضیح المسائل]]

*[[مناسک حج]]

*[[استفتائات]] (۳ جلد)

 

گاهشمار مبارزات امام خمینی

نظام حاکم بر ایران سلطنتی مشروطه بود که به دلیل سرپیچی‌های مداوم دو شاه پهلوی عملا به سلطنتی مطلقه تبدیل شده بود. برنامه‌های نظام حاکم‌گاه با مبانی دین اسلام و مذهب تشیع سازگار نبود. این عامل باعث اعتراض متدینان و به ویژه علمای مذهبی به رژیم حاکم شده بود.

اعتراض رسمی و آشکار امام خمینی به نظام سلطنتی با صدور بیانیه‌ای در سال ۱۳۴۱ آغاز شد. پس از تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، نخست در تاریخ ۱۶ مهرماه سال ۱۳۴۱ جلسه‌ای با حضور امام خمینی (س) و سایر مراجع قم تشکیل شد. که منجر به صدور اعلامیه‌هایی از سوی علما و شخص امام خمینی گردید.

۲ بهمن سال ۱۳۴۱ تحریم رفراندوم غیر قانونی شاه موسوم به «انقلاب سپید»از سوی امام خمینی

۲ فروردین ماه سال ۱۳۴۲ فاجعه خونین مدرسه فیضیه به دست رژیم شاه

۲۱ آبان سال ۱۳۴۳ انتقال از [[آنکارا]] به [[بورسا]]ی ترکیه

در تاریخ ۱۳ مهرماه سال ۱۳۴۴ امام خمینی از [[ترکیه]] به [[بغداد]] منتقل شد. در تاریخ ۱۶ مهرماه ۱۳۴۴ از [[سامرا]] به [[کربلا]] رفت و در روز ۲۳ مهرماه ۱۳۴۴ وارد [[نجف]] شد و بعد از دید و بازدید‌هایی که از سوی علما و مراجع نجف انجام شد در ۲۳ آبان ۱۳۴۴ درس‌های حوزه‏ای خود را شروع کرد.

چند ماه بعد از پیروزی انقلاب در ایران، در مرداد ماه سال ۱۳۵۸ه‍.ش که مصادف با ماه رمضان ۱۳۹۹ه.ق بود، امام خمینی آخرین جمعه ماه رمضان هر سال را به عنوان روز قدس اعلام کرد و از مسلمانان جهان خواست  طى مراسمى همبستگى بين المللى خود را در حمايت از حقوق قانونى مردم مسلمان اعلام نمايند.<ref>صحیفه امام، ج۹، ص ۲۶۷</ref>

این روز در تقویم رسمی ایران با نام روز جهانی قدس ثبت شده است. از آن پس همه ساله در آخرین جمعه ماه رمضان، در ایران و کشورهای مختلف راهپیمایی برگزار می‌شود.

در اولین روز سال ۱۹۸۹ میلادی یازدهم دی ماه ۱۳۶۷ ه‍.ش-، امام خمینی نامه‌ای برای [[میخائیل گورباچف]]، صدر هیأت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی سابق ارسال کرد. این نامه توسط هیئتی با عضویت آیت الله [[عبدالله جوادی آملی]] و دکتر [[محمد جواد لاریجانی]] و خانم [[مرضیه حدیدچی(دباغ)]] به گورباچف تحویل داده شد.

یکی از برنامه‌هایی که در سفر حج از سوی زائران و حج‌گزاران ایرانی انجام می‌شد مراسمی بود با عنوان برائت از مشرکین. این برنامه عبارت بود از راهپیمایی و سخنرانی علیه آمریکا، رژیم صهیونیسم و برخی دولت‌های دیگری که علیه نظام جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کردند و همه ساله در روز ۷ ذی الحجه در [[مکه]] انجام می‌شد.

در سال ۱۹۸۸م/ ۱۳۶۷ ش کتابی به نام [[آیات شیطانی]] منتشر شد که به اعتقاد اکثر مسلمانان حاوی توهین‌هایی به پیامبر اسلام (ص) بود. در بهمن ماه ۱۳۶۷ امام خمینی  طی فتوایی نویسنده آن کتاب را به علت توهین به پیامبر اسلام(ص) مرتد دانسته و حکم اعدام او را صادر کردند. <ref>صحیفه امام،‌ ج۲۱ ، ص ۲۶۳</ref> بعد از مدتی شایع شد که اگر نویسنده کتاب توبه کند حکم قتل او پس گرفته خواهد شد ولی آیت الله خمینی در پاسخ به استفتائی در همین زمینه تاکید کرد که [[سلمان رشدی]] (نویسنده کتاب) حتی اگر توبه کند و زاهد زمان هم بشود حکم او تغییر نخواهد کرد. <ref>صحیفه امام،‌ ج۲۱ ، ص ۲۶۸</ref>

بنابر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی نباید با احکام شرع و قانون اساسی مخالف باشند. تشخیص این سازگاری با شورای نگهبان قانون اساسی است. تعارض‌های متعدد دیدگاه‌ مجلس و شورای نگهبان باعث شد که امام خمینی به فکر چاره‌ای برای این معضل باشد. او در نخست اعلام کرد که اگر دو سوم نمایندگان تصویب قانونی را لازم بدانند نظر آن‌ها بر نظر شورای نگهبان مقدم است <ref>صحیفه امام، ج ۱۷، ص ۳۲۱</ref> .پس از مدتی در بهمن ماه ۱۳۶۶ ش مجمعی به نام مجمع تشخیص مصلحت نظام را شکل داد. <ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۴۶۴</ref>

امام خمینی نخستین بار در [[نجف]] و در درس‌هایی که بعدها با نام حکومت اسلامی منتشر شده نظریه ولایت فقیه را مطرح کرد. <ref>رک: امام خمینی، ولایت فقیه</ref> اساس این نظریه آن است که در اندیشه شیعی حکومت باید زیر نظر یک مجتهد جامع الشرایط اداره شود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ایران این نظریه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران گنجانده شد و نظام جمهوری اسلامی بر اساس این نظریه بنیاد نهاده شد.

امام خمینی در سال‌های پایانی عمر خود نظریه ولایت مطلقه فقیه را مطرح کرد و اختیارات حکومتی فقیه را معادل اختیارات [[پیامبر اسلام]](ص) و امامان(ع) دانست. در این نظریه فقیه می‌تواند احکام اولیه شرع را نیز بر اساس مصلحت نظام اسلامی به طور موقت تعطیل کند. <ref>صحیفه امام، ج ۲۰، ص ۴۵۲</ref>

امام خمینی در اسفند ماه ۱۳۶۷ش پیامی برای حوزه‌های علمیه صادر کرد که به منشور روحانیت معروف شد. او در این بخشی از این پیام اجتهاد مصطلح در حوزه‌های علمیه را برای اداره جامعه ناکافی دانست <ref>صحیفه امام،‌ ج ۲۱، ص ۲۹۱</ref> و تاکید کرد که زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهاد هستند. زمان و مکان باعث تغییر نگاه مجتهد به یک موضوع و در نتیجه تغییر حکم خواهند شد.<ref>صحیفه امام، ج ۲۱،‌ ص۲۸۹</ref> او پیش‌تر نیز در نامه‌ای به منشور برادری معروف شد بر ناکافی بودن اجتهاد مصطلح در حوزه‌ها تصریح کرده بود. <ref>صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۱۷۷</ref>

بازی با شطرنج از نظر بسیاری از فقیهان شیعه حرام شمرده می‌شود. امام خمینی در سال ۱۳۶۷ش در پاسخ به یک استفتاء بازی با شطرنج را در صورتی که ابزار قمار بودن خارج شده باشد جایز دانست.<ref>صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۱۲۹</ref> این فتوا که به نوعی جدید شمرده می‌شد واکنش‌هایی در پی داشت. یکی از شاگردان آیت الله خمینی نامه‌ای اعتراض‌آمیز نوشت. امام خمینی در پاسخ، هم فتوای خود را تاکید کرد و هم نوع نگاه رایج فقیهان به ادله فقهی را مورد انتقاد قرار داد.<ref>صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۱۵۱</ref>

در این دیوان علاوه بر غزل، رباعیات فراوانی نیز منتشر شده است که تعدادی از آنها خطاب به عروس امام خمینی ([[همسر سید احمد خمینی]]) سروده شده است.

بسیاری از شعرای معاصر همچون [[حمید سبزواری]]، [[جواد محقق]]، [[عبدالجبار کاکایی]]، [[رحیم زریان]]، [[محمدعلی بهمنی]]، [[کامران شرفشاهی]]، [[سعید بیابانکی]]، [[صابر امامی]]، [[عباس چشامی]] و [[امیر مرزبان]]، در ارتباط با این دیوان اظهار نظرهایی کرده‌اند.