شمیرانات

الگو:جعبه شهر ایران شمیران یا شمیرانات نام شهرستانی است در استان تهران و در دامنه‌های البرز جنوبی. شمیران در مجاورت شهر تهران و در شمال و شمال شرق آن قرار دارد. این شهرستان شامل شهر شمیران (تمامی منطقه ۱ شهرداری تهران و بخش‌ اعظم از منطقه ۴) و نیز بخش‌های لواسانات و رودبارقصران می‌شود. در گفتار عامیانه به این شهرستان شمرون میگویند . بدلیل گسترش تهران پایتخت ایران ، شمیران در شهر تهران ادغام شده و تحت نظارت مناطق ۱ و ۴ شهرداری تهران اداره میشود و هیچیک از درآمدهای مرکز شهرستان (شهر تجریش) عاید فرمانداری شمیرانات که بیشتر حالت تشریفاتی دارد نشده و به شهرداری تهران پرداخت میشود و ریالی از آن بابت صرف بخش های لواسانات و رودبارقصران که بیش از هشتاد درصد مساحت شهرستان شمیرانات را تشکیل میدهند نمی گردد.

مکان نگاری

• تجریش : شهر تجریش ( منطقه ۱ شهرداری تهران و بخش‌ اعظم منطقه ۴) در دامنه رشته کوه البرز و در ارتفاع ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. ارتفاع در میدان تجریش ( مرکز شهرستان ) ۱۶۰۰ متر از سطح دریا است .
• لواسان : شهر لواسان در دامنه رشته کوه البرز و متوسط ارتفاع آن ۱۷۰۰ متر از سطح دریا است .
• اوشان فشم میگون : شهر قصران (اوشان - فشم - میگون ) در ارتفاع ۱۸۵۰ تا ۲۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.
• شمشک : شهر شمشک در ارتفاع ۲۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

معنی واژه

این نام از دو بخش «شمی» یا «سمی» یا «شم» به معنی «بلند»، و «ران» به معنی «جای» تشکیل شده‌است که روی هم، «بلندجای» را گویند. (در مقابل «تهران» (ته + ران) به معنی «پایین جا». در متون قدیمی این منطقه را قلعه شمیران گفته‌اند. در مقابل احمد کسروی ریشه لغوی نام این منطقه را چنین دانسته‌است: ««ران» به معنی جایگاه و سرزمین است، و «سمی» یا «شمی» به معنای سرد است و لذا شمیران (شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای جای سرد یا سردسیر است». نکته‌ای که بر مطلب بالا می‌توان افزود این است که این اسم به حالت جمع و به صورت شمیرانات که امروزه به کار می رود، غلط است زیرا شمیران نام عمومی این منطقه‌است که دارای چندین شهر و روستاست و از میان آن‌ها سی روستا در کوهستان قرار دارند و آب و هوای هفده قریه کاملاَ سردسیری است. هم چنین منطقه ای به نام شمیران با آب و هوای مشابه شمیران تهران در بیت المقدس وجود دارد.

پیشینه

شهرستان شميرانات در سال ۱۳۳۶ تاسيس گرديده در سال ۱۳۳۵ بنا به تصميم دولت وقت استان مركزي به مركزيت تهران منحل و ري و شميرانات در تهران ادغام گرديده ازنو هم زمان با تشكيل استان تهران بار ديگر شهرستان شميرانات در سال ۱۳۶۶ با مصوبه هيأت وزيران به عنوان شهرستان مستقل رسميت يافت.

وسعت

پرونده:Tehran111.jpg

نمایی از برج‌های منطقه یک تهران از بزرگراه مدرس

مساحت شهرستان به تقريب حدود ۱۱۱۱ كيلومتر مربع و ۹/۵ درصد مساحت استان است. و در بين ۱۴ شهرستان استان تهران، مقام پنجم را دارد . از اين مساحت، حدود ۶۰ كيلومتر مربع مربوط به «شهر شميران» شامل منطقه يك و غرب منطقه چهار شهرداري تهران بزرگ ، حدود ۶۰۰ كيلومترمربع مساحت بخش لواسان، و حدود ۵۰۰ كيلومتر مربع مساحت بخش رودبارقصران است. در آمارنامه استان تهران سال ۱۳۷۷ (سال انتشار : ۱۳۷۸) مساحت شهرستان شميرانات ۱۱۱۱ كيلومتر مربع آمده است.

مردم و زبان

بیش از ۹۵ درصد مردم شمیرانات به زبان فارسی با لهجه معیار (تهرانی) یا فارسی با گویش محلی صحبت میکنند. این شهرستان کم ترین میزان اختلاط اقوام و بیشترین خلوص را در بین شهرستان های استان تهران دارا است. در برخی از مناطق شمال شهرستان شمیرانات مانند امامه ، میگون ، شمشک و غیره در بخش رودبارقصران زبان مازندرانی نیز رایج است.

آب و هوا

دمای سالانه شمیران در ایستگاه هواشناسی سعدآباد طبق آمار ۲۰ ساله ( ۱۳۵۳-۱۳۷۳ ) ۱۲/۹ درجه سانتیگراد است .

میزان بارندگی شمیران از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ به طور متوسط ۴۳۵/۸ میلیمتر بوده است .

بیشترین دمای ثبت شده از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ دمای +۳۹/۸ درجه سانتیگراد بوده است .

تعداد روز های همراه با بارش برف شمیران نیز ۲۴ روز در سال ثبت شده است .

شهرستان شمیرانات در تقسیمات کشوری ایران

شهرستان شمیرانات از دو بخش و سه دهستان و چهار شهر تجریش، لواسان ، اوشان، فَشَم، میگون و شمشک تشکیل شده‌است.

• بخش رودبار قصران
  • دهستان رودبار قصران
  • شهرها: تجریش ، اوشان، فَشَم، میگون(شهر قصران) و شمشک(تاسیس در آبان ۱۳۹۱)

• بخش لواسانات
  • دهستان لواسان بزرگ
  • دهستان لواسان کوچک
  • شهر: لواسان

شمیران از دیدگاه تاریخی و غیر رسمی

شمیران روستاهای کهن و زیبای فراوانی داشته‌است. نام‌های بسیاری از این روستاها زیبا و گوشنوازند و بسیاری از این نام‌ها از ریشه زبان تاتی که تا چند صد سال پیش (چیزی در حدود دویست سال پیش) زبان چیره در شمیران بوده‌است، گرفته شده‌اند.الگو:مدرک نام برخی از شهرک ها ، شهرها و روستاهای شمیران که بیشترشان امروزه از محله‌های تهران بزرگ به شمار می‌روند از این قرارند:

پس قلعه(دربند علیا) دربند اختیاریه رستم آباد دربندسر گلابدره فرمانیه لویزان شیان چیذر قیطریه سوهانک قاسم آباد نخجوان دروس زرگنده قلهک دزآشیب دزآشوب دربند سربند فرحزاد درکه اوین خلازیل (خورآذین) تجریش صاحب‌قرانیه

جعفرآباد سعدآباد چاهک (امامیه) تیغستان حصاربوعلی چالهرز ولنجک اُزگُل لارک اراج آجودانیه (چاله باغ) جوز درختک جمشیدآباد درویش نو (تخت معیر) سامیان جماران شادآباد دارآباد گنج آباد (امانیه) محمودیه زعفرانیه اقدسیه باغ شاطر

لواسان (شهر) لواسان (روستا) گلندوک چهارباغ لتیان ناران نیاوران تلو قنات کوثر سرخه‌حصار انباج برگ جهان سوآدر کاشانک ده نارمک استلک (اصطلک) مجیدآباد اوشان آهار شورکاب شمشک

سبو بزرگ سبو کوچک باستی بوجان کردیان هنزک سینک افجه لشکرک زردبند لزو شنگ‌زار (شِنکزار) ازگیل دره فشم نودونک نوشانی کلاک زایگان لالون (لالان) آب نیک

میگون جمال آباد سرنو گرمابدر

جاذبه‌های گردشگری

برخی مراکز دیدنی این شهرستان عبارت‌اند از: روستای زیبای دربندسر، دریاچه سد لتیان،پارک جنگلی لویزان ، آبشار دوقلو، آبشار اسون، آبشار پسنگ، آبشار سوتک، آبشار منظریه، پیست توچال، پیست دربندسر، پیست شمشک، پیست دیزین از جاده بالا، دیواره یخی هملون میگون، امامزاده قاسم (شمیرانات)، بقعه سلطان، آرامگاه‌های خواجه احمد، موسی، سید میر سلیم و مکان‌های تاریخی و چون مسجد امام حسن عسگری، قلعه دختر ضحاک، قصر ضحاک، گورستان زردشتیان، تپه کله قندی، قبر تاج‌الدین، سعادت آباد و تپه حصارک، پارک جنگلی تلو، پارک جنگلی لویزان، باغ پرندگان لویزان و غیره.

جستارهای وابسته

• مجموعه فرهنگی ورزشی اختیاریه

منابع

• قصران(کوهسران) ، نگارش حسین کریمان
• سایت فرمانداری شمیران www.shemiran.gov.ir

مطالعه بیشتر

• رضا رادنژاد و دیگران، شمیران یا، باغهای گمشده، تهران، ایران زمین، ۱۶۰ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۰.
• منوچهر ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۲۶۹ صفحه، چاپ اول، ۱۳۷۴.
• علی اکبر محمودیان و دیگران، اطلس شهرستان شمیران: رودبار قصران، لواسان و شهر شمیران (تجریش)، تهران، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۲ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۱.
• ناصر پازوکی طرودی، آثار تاریخی شمیران: لواسان و رودبار قصران (جغرافیای تاریخی و معرفی محوطه‌های باستانی و...)، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۴۳۶ صغحه، چاپ اول، ۱۳۸۲.

پیوند به بیرون

• محله‌هایی که تعلق می‌آورند، پایگاه اطلاع رسانی معماری و شهرسازی، اردیبهشت ۸۴.
• دربند، در حصار، روزنامهٔ همشهری، دوشنبه ۲۳ تیر ۱۳۸۲، سال سوم، شماره ۱۶۳.
• تهران یادگارهای قاجار را فراموش می‌کند، روزنامهٔ ایران، شنبه ۲۵ تیر ۱۳۸۴، شمارهٔ ۳۱۹۲.

الگو:محله‌های تهران