عبدالله بن محمد انباری
عبدالله بن محمد معروف به «ابن شرشیر»، (شرشیر نام پرنده ای است دریایی، کمی بزرگتر از کبوتر) مکنی به ابوالعباس و ملقب به انباری و مشهور به ناشی اکبر است. لقب ناشی به علت ورود زود هنگام وی در نقد آراء متکلمان بزرگ به وی داده شده است و لقب اکبر بدین جهت است که با ابوالحسین علی بن عبدالله بن وصیف، متوفای سال 365 هجری که به «الناشیء الأصغر» اشتهار داشته اشتباه نشود. از سال تولد ناشی اکبر اطلاع دقیقی در دست نیست و از آنجا که زادگاه او شهر انبار عراق بوده به انباری ملقب گردیده است. وی سال های متمادی در بغداد مي‌زیست و در گفته ها و نوشته های خود همواره به نقض سخنان شعرا و منطقیون همت داشت. ذهبی او را از بزرگان علم کلام و چهره های برجسته شعر و سران علم منطق شمرده و در قواعد زبان عربی و علم عروض توانمند دانسته است. به گفته او، ناشی اکبر ایراداتی بر قواعد خلیل بن احمد در نحو وارد ساخت و در قالب مثال های دیگری بیان کرد. تاریخنگاران از تبحر وی در علم کلام نیز مطالبی بیان کرده اند. گذشته از تعمق وی در قواعد علم کلام و تسلط وی بر قوانین علم منطق و آداب مناظره، مورخان از ذهن متبلور و درک سریع وی سخن گفته و او را فردی حاضر جواب دانسته اند. قاضی عبدالجبار معتزلی ضمن اشاره به کتاب وی در زمینه فرق و مذاهب که ظاهراً مرادش همین کتاب أصول النحل است، به مناظرات فراوان وی اشاره مي‌کند.
ویلفرد مادلونگ، اسلام شناس معاصر آلمان ی، هرچند در انتساب کتاب مسائل الإمامة به ناشی اکبر تردید دارد، انحراف گزارش های آمده در این کتاب را از دیگر منابع کلامی قرون نخستین کمتر دانسته و تصریح مي‌کند که «گزارش کهن کتاب مسائل الإمامة منسوب به ناشی که با گزارش های بعدی سخت متفاوت است، ارزشی ویژه دارد» از دیگر ویژگی های برجسته مؤلف، توانایی او در سرایش اشعار طولانی است که با قافیه های دشوار و همراه با رعایت قوانین شعری و اوزان عروضی بوده است. ابن کثیر دمشقی با اشاره به توانایی وی در واژگون ساختن اشعار شاعران، به قصیده زیبای وی در خصوص نژاد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اشاره کرده، خاطرنشان مي‌سازد که این قصیده را در کتاب سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله آورده است. قاضی عبدالجبار و به دنبال او ابن مرتضی نیز به قصیده بلند وی اشاره کرده و از میان اشعار او برای نمونه این شعر را برگزیده اند:
ما فی البریة أخزی عند فاطرها ممـن یـدیـن بـاجبـار و تشبیـه
ترجمه: «خوارترین و رسواترین انسانها نزد آفریدگارشان کسی است که [در مورد خدا] معتقد به جبر یا تشبیه باشد. » خطیب بغدادی نیز اشاره دارد که ناشی اکبر همواره به مخالفت با هر موضوعی برمی خاست که شاعران از آن سخن گفته بودند. خیرالدین زرکلی درباره نقاط ضعف وی مي‌نویسد: «او همت خود را همواره در مخالفت با علمای منطق، شاعران و عروضیان مصروف مي‌داشت و سعی مي‌کرد با سخنان خود مبانی گفته های آنان را ابطال کند، ازاین رو در بغداد از چشم افتاد و به ناچار به مصر پناهنده شد. » بنابر نقل خطیب بغدادی، ناشی اکبر سرانجام در سال 293 هجری قمری در مصر از دنیا رفت و در همان جا مدفون گشت.
مذهب ناشی اکبر: درباره گرایش مذهبی ناشی اکبر سخنان متفاوتی بیان شده است، ولی چنین به نظر مي‌رسد که به رغم موضع گیری های شیعی نویسنده در جای جای کتاب مسائل الإمامة، نتوان دلیلی بر امامی بودن وی اقامه کرد، چنان که سید محسن امین تصریح دارد که: «الناشی الأکبر... و لا دلیل علی تشیعه » از طرفی دیگر بسیاری از علمای رجال اهل سنت نام وی را در شمار عالمان و نویسندگان مذهب خویش آورده اند. قاضی عبدالجبار معتزلی وی را از طبقه هشتم معتزله دانسته و با ستایش از مناظرات و مباحثات فراوان وی با مخالفان، به کتاب او در موضوع مقالات (= علم ملل و نحل) اشاره دارد که احتمالاً همین کتاب أصول النحل است.
همچنین ابن مرتضی نام وی را در طبقه هشتم معتزلیان برشمرده و به بیان شرح حال وی میپردازد. ابن کثیر دمشقی نیز در کتاب خود هنگام شمارش شخصیت های متوفا در سال 293 هجری وقتی به نام ناشی اکبر میرسد از او با عنوان ابوالعباس معتزلی یاد مي‌کند و پیش از آنکه به نقل شرح حال او از کتاب وفیات الأعیان بپردازد، قصیده نیکوی او را درباره نیاکان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مي‌ستاید. [۱]
