مشهد
مشهد، یکی از شهرهای مذهبی شیعیان در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. این شهر در زمان افشاریان، پایتخت ایران بود. مشهد دومین شهر پهناور ایران بعد از تهران است و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ش حدود ۲,۷۶۰,۰۰۰ تن جمعیت دارد. این شهر به دلیل وجود حرم امام رضا (ع)، سالانه پذیرای حدود ۳۰ میلیون نفر زائر ایرانی و خارجی است.
محتویات
نامگذاری مشهد
واژه مشهد به معنی محل شهادت است. امام رضا(ع) پس از قتل به دست مأمون عباسی در سال ۲۰۲ق در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و کم‌کم در زمان شاه تهماسب صفوی مردم توس به مشهد کوچ داده شدند و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد.[۱]
بنابر نقلی، نام مشهد را اولین بار سلطان محمود غزنوی به این شهر داده است.[۲]
حوزه علمیه مشهد
حوزه علمیه مشهد تاریخ کهنی دارد. بر اساس برخی منابع، فعالیت‌های علمی در حرم امام رضا علیه‌السلام در قرن‌های پیش از دوره صفویه نیز رواج داشته است و برخی عالمان بزرگ مثل ابن بابویه، شیخ طوسی، ابوعلی فضل بن حسن طَبْرِسی، ابوالبرکات محمدبن اسماعیل مشهدی، ابن ابی جمهور و خواجه نصیرالدین طوسی در این شهر سکونت داشته و محافل علمی تشکیل داده بودند. در دوران صفویه مهاجرت علمایی از جبل عامل به مشهد مثل؛ حسین بن عبدالصمد حارثی، پدر شیخ بهائی، شیخ حر عاملی و شیخ لطف الله میسی و توجه دولت صفوی به مسئله تعلیم، تعلم و تبلیغات دینی و ساخت مدارس دینی در خراسان باعث توسعه و تقویت محافل علمی شد و حوزه علمیه مشهد به حوزه علمی پرمایه و نیرومندی تبدیل شد.
در دوران قاجار نیز به توسعه و تقویت حوزه علمیه مشهد رسیدگی می‌شد. حوزه علمیه مشهد پس از انقلاب مشروطه که واقعه گوهرشاد رخ داد، و خاصه پس از مهاجرت دو روحانی دانشمند به مشهد، آقازاده خراسانی، فرزند آخوند خراسانی، و حاج آقا حسین قمی (متوفی ۱۳۲۶ش) که هر دو درس خوانده نجف بودند، و نیز شیخ مرتضی آشتیانی، به ویژه از حیث دروس خارج فقه و اصول بیش از پیش رونق گرفت.
این حوزه تحت زعامت علمای بزرگی چون حاج آقا حسین قمی و آقازاده خراسانی در دوره پهلوی اول در موارد متعدد به علمکردهای گوناگون سیاسی و اجتماعی حکومت که با شئونات دینی جامعه منافات داشت واکنش نشان داد. احیای دوباره حوزه علمیه مشهد پس از سقوط رضاشاه به طور خاص مرهون کوشش‌های سه شخصیت علمی برجسته یعنی میرزا احمد کفایی، شیخ مرتضی آشتیانی و میرزا مهدی اصفهانی بود. مهاجرت آیت الله میلانی تحول و جهش علمی و دینی این حوزه را بیش از پیش استوار و ارتقا بخشید، وی در جهت ساماندهی حوزه کارهای مهمی انجام داد. حوزه علمیه مشهد در جنبش‌های اجتماعی مثل؛ ملی کردن صنعت نفت، قیام۱۵ خرداد ۱۳۴۲، مخالفت با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و اصلاحات ارضی، اعتراض به تبعید امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی نقش داشت.
مشاهیر مشهد
- شیخ طوسی
- سید علی سیستانی
- سید حسن طباطبایی قمی
- سید محمدهادی میلانی
- سید علی خامنه ای
- سید عزالدین حسینی زنجانی
- سید حسن ابطحی
- میرزا جوادآقا تهرانی
- محمدرضا حکیمی
- مهدی واعظ خراسانی
- محمد واعظ زاده خراسانی
- احمد کافی
- محمدهادی عبدخدایی
- محمدمهدی رکنی یزدی
- محمدتقی بهار
- مهدی اخوان ثالث
مسجدها
- مسجد جامع گوهرشاد
- مسجد شاه
- مسجد مقبره
- مسجد آب‌انبار
- مسجد فيل
- مسجد صاحب‌كار
- مسجد حاج ميرزا
- مسجد نايب
- مسجد سر آب ميرزا
- مسجد ذو الفقار
- مسجد نظر يافته
- مسجد مقبل السلطنه
- مسجد گلشن
- مسجد صديقى‌ها
- مسجد پل سنگى
- مسجد مروى‌ها
- مسجد افشارها
- مسجد معمار
- مسجد محمدى‌ها
- مسجد حيدرى‌ها
- مسجد آقا حسين
- مسجد درخت بيد
- مسجد فضل‌گرها
- مسجد حضائى
- مسجد حضرت صادق (ع)
- مسجد حاج فيض اللّه
- مسجد كوچه زرديها
- مسجد قائم
- مسجد صاحب الزمان
- مسجد سناآباد
- مسجد جواد معمار
- مسجد زابلى
- مسجد پاچنار
- مسجد تبرك
- مسجد حاج ملا هاشم
- مسجد حاج مهدى
- مسجد على اكبريها
- مسجد حاج رجبعلى
- مسجد حقيقى
- مسجد برجى
- مسجد خونى
- مسجد مجيد
- مسجد سردرب
- مسجد مغولها
- مسجد مصلى
- مسجد جعفريها
- مسجد حكيم
- مسجد حاج رضا
- مسجد هراتى
- مسجد پارسائى
- مسجد قبله
- مسجد معتمد
- مسجد ديدگاه
- مسجد نور
- مسجد فرهاد
- مسجد فاضل
- مسجد احمديه
- مسجد قوچانى
- مسجد رضائيه
- مسجد روى حوض
- مسجد محراب خان
- مسجد حاج سركه
- مسجد خودرود
- مسجد ملك
- مسجد يزديها
الگو:پایان و مسجدهای دیگری كه در سال‌های اخير بنا شده است.[۳]
بقعه‌های مشهد و حومه
- بقعه پير پاره‌دوز
- بقعه گنبد خشتى
- بقعه گنبد سبز
- بقعه مصلى
- بقعه خواجه ربيع
- بقعه اباصلت
- بقعه خواجه مراد
- بقعه ميرزا ابراهيم
- بقعه ايوان طوق
- بقعه ارسلان
- بقعه بابا زنگى
- بقعه شيخ احمد
- بقعه زين العابدين
- بقعه لقمان سرچين
- بقعه رباط شرف
- بقعه شيخ عبد اللّه
- بقعه ملا على
- بقعه يحيى
- بقعه ملا على
- بقعه امامزاده
- بقعه سيد حسن
- بقعه نجم الدين
- بقعه سلطان محمد
- بقعه نظام الدين
- بقعه قطب الدين
- بقعه شاه محمود
- بقعه فضل بن شاذان
- بقعه سيد مرتضى
- بقعه كمال الملك
- بقعه امامزاده[۴]
مدارس علمیه و قديمی
- مدرسه پائين پا
- مدرسه دودر
- مدرسه حاج حسن
- مدرسه ميرزا جعفر
- مدرسه عباسقلى خان
- مدرسه نواب
- مدرسه ملا محمد باقر
- مدرسه سليمان خان
- مدرسه پريزاد
- مدرسه بالاسر
- مدرسه ابدال خان
- مدرسه قران خان
- مدرسه رضوان
- مدرسه مسشارى
- مدرسه رضوان نو
- مدرسه فاضل خان
- مدرسه پير مراد
- مدرسه موسوى‌نژاد
- مدرسه آية اللّه صدوقى
- مدرسه بزرگ آية اللّه ميلانى[۵]
حسينيه‌ها و تكايا
- حسينيه اصفهانی‌ها
- حسينيه آذربايجانی‌ها
- حسينيه كاشانی‌ها
- حسينيه قمى‌ها
- حسينيه طبسى‌ها
- حسينيه تهرانی‌ها
- حسينيه شيخ محمد تقى بجنوردى
- حسينيه همدانی‌ها
- تكيه على اكبری‌ها
- علويه حاجى عابدزاده
- حسينيه حاجى عابدزاده
- حسينيه عابدزاده
- سجاديه
- باقريه
- صادقيه
- كاظميه
- رضويه
- جواديه
- نقويه
- عسكريه
- مهديه حاجى عابدزاده
- فاطميه
- نرگسيه
- زينبيه
- كانون بحث[۶]
پانویس
منابع
- شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج٧، کتابفروشی اسلاميه، تهران، ١٣۵٢ش.
- ویکی شیعه.
