قم
قُمْ الگو:تلفظ (پارسی میانه: کُنب [۱]) از کلان‌شهرهای ایران است که در ۱۲۵ کیلومتری جنوب تهران پایتخت ایران واقع شده‌است. این شهر در کنار رودخانهٔ قمرود و در دشت قم قرار دارد. شهر قم مرکز استان قم و نیز مرکز شهرستان قم می‌باشد.[۲]
این شهر در شاهراه مواصلاتی و حمل و نقل ایران واقع شده و از یک سو رابط بین استان‌های صنعتی ایران با تهران و از سویی دیگر رابط استان‌ها و شهرهای جنوبی ایران با استان‌ها و شهرهای شمالی است. این اهمیت منحصر به حاضر نیست و در گذشته نیز قم به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه ابریشم دارای اهمیت ارتباطی بوده است.[۳]
طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران شهر تعداد ۱،۰۷۴،۰۳۶ نفر جمعیت دارد. با این جمعیت قم در رتبهٔ هشتمین شهر پرجمعیت ایران قرار می‌گیرد.[۴] رشد جعیت قم ۱،۳ درصد است که جزء بالاترین نرخ رشد جمعیت در ایران است. بیشتر ساکنان شهر مسلمان و شیعهٔ دازده امامی هستند و تعدادی از اقلیت‌های دینی زرتشتی و مسیحی در شهر ساکن هستند.[۵]
به شهر قم لقب‌های فراوانی نسبت داده می‌شود اما لقب رسمی و مورد استفاده در رسانه‌ها و همینطور شهرداری قم «پایتخت مذهبی ایران و قطب فرهنگی» است. از قم با عناوینی چون: حرم اهل بیت، شهر علم، پایتخت علمی و فرهنگی ایران، پایتخت جهان تشیع، مرکز تجمع اقوام مختلف ایران، ارزان ترین شهر ایران، آشیانهٔ آل محمد، مدینه المومنین، استراحتگاه مومنین، دارالموحدین و شهر کریمهٔ اهل بیت یاد می‌کنند.[۶][۷]
این شهر مدفن حضرت [فاطمه معصومه]] دختر امامموسی بن جعفر، و به طور سنتی محل اقامت بسیاری از روحانیون بلندپایهٔ شیعه بوده و بزرگ‌ترین حوزه علمیه‌ی ایران و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه‌ی ایران در این شهر قرار دارد. دبیرخانهٔ مجلس خبرگان رهبری ایران نیز در این شهر واقع‌است.[۸][۹]اهمیت زیارتی این شهر در درجهٔ نخست مربوط به حرم حضرت فاطمه معصومه بوده و سپس به دلیل وجود مزارهای متعدد علویان و نوادگان امامان و همینطور مسجد جمکران است. این شهر پس از مشهد دومین شهر زیارتی ایران است. جداشدن عتبات عالیات از ایران و پیوستن آن به امپراتوری عثمانی از یک سو و دور بودن مشهد از نواحی مرکزی ایران باعث شده که قم از دوره صفویه به بعد پذیرای زائران بیش تری باشد.[۱۰]
قیام‌ها و شورش‌های پیاپی مردم قم باعث شده تا این شهر در طول تاریخ بارها توسط حاکمان و فرمانروایان ویران شده و از نو آباد شود.[۱۱]
منابع
- الگو:پاورقی در این باره ر. ک. به «بحارالانوار»، ج ۶۰، ص ۲۱۰ به بعد
- الگو:پاورقی «حضرت مهدی (عج) فروغ...»، ص۲۹۳ به بعد
