نقده
نَقَده یکی از شهرهای جنوبی استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان نقده است. این شهر در ۹۵ کیلومتری جنوب‌شرق ارومیه واقع شده‌است.[۱] تا سال ۱۳۴۶ شمسی شهر و شهرستان نقده با نام سلدوز شناخته می‌شد که در این سال طی مصوبه‌ای نام این شهر و شهرستان به نقده تغییر یافت[۲]
ظرف شراب متعلق به حدود ۴٬۵۰۰ سال پیش از میلاد در تپه حاجی فیروز نقده به عنوان نخستین وسیله شراب سازی موجود در دوران نوسنگی کشف گردید.[۳]
وجه تسمیه
مینورسکی در دائرةالمعارف اسلامی زیر کلمه سولدوز آورده که ناحیه سولدوز را غازان خان در سال ۷۰۳ ه. ق به امیر چوپان سولدوز داده است و بر این اساس به نظر وجه تسمیه سولدوز از نام امیرچوپان سولدوز گرفته شده است.[۴]
وجه تسمیه‌های مختلف نگاشته‌شده برای نقده:[۵]
- نغده: از زیورآلات زنان قره‌پاپاق.
- نغادای: نام حاکم مغول منطقه.
- نقی‌ده: آبادی نقی (نقی‌خان بوزچلو: مالک اصلی شهر در دوران قاجار و پهلوی).
- سولدوز: نام حاکم مغول منطقه.
- سولی‌دوز: این اصطلاح در زبان ترکی آذربایجانی به دشت‌های هموار و پرآب اطلاق می‌شود..[۶]
مردم
دشت نقده در طول تاریخ محل زندگی اقوام مختلف از جمله آشوری‌ها،کردها،مانناها،ترک‌ها بوده است. در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قاجار و در سال ۱۲۴۵ هجری، ایل قره‌پاپاق از منطقهٔ قفقاز به این منطقه مهاجرت کرده، ساکن دشت نقده شده و به کشاورزی و دامداری در این منطقهٔ حاصل‌خیز مشغول شده‌است.[۷]
پیش از ورود ایل قره‌پاپاق، ترک‌های افشار بر نقده مالکیت داشتند که پس از واگذاری این منطقه به آن‌ها، دشت نقده را ترک کرده و به ارومیه رفتند. حاکم این منطقه در دورهٔ حاکمیت ترک‌های افشار، عبدالصمدخان عبدالملکی ایمانلوی افشار بوده‌است.[۸]
تا قبل از نسل کشی آشوریان و در حدود سال های 1915 تا 1917 ،۵۹۸ آشوری در مجموع ۱۰۸ خانوار در نقده زندگی می کردند.[۹]در سال ۱۸۸۱ نقده ۶۰ خانوار یهودی داشت که حدودا ۳۶۰ نفر می‌شدن.تا سال ۱۹۰۱ جمعیت آنان به ۸۰۰ تن افزایش پیدا کرد.[۱۰]براساس یک طرح آمارگیری که در دههٔ ۱۳۵۰ خورشیدی در نقده صورت گرفت، از مجموع جمعیت آن زمان شهر، ۱۲٬۰۰۰ نفر را ترک‌های آذربایجانی شیعه و ۸٬۰۰۰ نفر را کردهای سنی تشکیل می‌دادند.[۱۱]
منابع
الگو:استان آذربایجان غربی- ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسه گیتاشناسی، ۱۳۸۳.
- ↑ آذربایجان غربی در آینه تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران - محمد رضا قلی زاد - با همکاری استانداری آذربایجان غربی - انتشارات حسام الدین چلبی - 1391 - صفحه 31
- ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
- ↑ فرهنگ عامه ایل قره پاپاق - یوسف قهرمانپور - یاز - 1385 صفحه 44
- ↑ الگو:یادکرد وب
- ↑ دانشنامه اسلام
- ↑ الگو:یادکرد وب
- ↑ تاریخ افشار؛ میرزا رشیدالدیبالشعرا؛ استانداری آذربایجان غربی؛ ۱۳۴۶ خورشیدی؛ صفحهٔ ۴۰۹.
- ↑ Familiar Faces in Unfamiliar Places
- ↑ The Jews of Iran in the Nineteenth Century
- ↑ جلایی‌پور، حمیدرضا، دولت پنهان، بررسی جامعه‌شناختی عوامل تهدیدکننده جنبش اصلاحات (۱۳۷۹ ـ ۱۳۷۸)، تهران: نشر طرح نو: ۱۳۸۳، ص۲۲۸.
