فارس
الگو:اشتباه نشود الگو:دیگر کاربردها
سرزمین فارس یا فارس قدیم ناحیه جنوبی ایران منتهی به خلیج فارس که اشتراکات تاریخی، اقلیمی، فرهنگی و بخصوص گویشی دارند و شامل استان‌های فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، استان هرمزگان و جنوب شرق استان خوزستان و بخش غربی استان کرمان می‌باشد که آنرا خاستگاه زبان فارسی و میراث دار پارسی میانه می‌دانند.[۱][۲][۳][۴][۵][۶] که تا امروزه نیز بخصوص از جهت فرهنگی و زبانی از تشخص و تمایز برخوردار است.
در سال ۵۵۸ پیش از میلاد پادشاهی کوروش بزرگ (کوروش دوم) در انشان (فارس) و خوزستان آغاز شد و پایتخت هخامنشیان به شوش منتقل شد.[۷]
محتویات
اشتراکات فرهنگی زبانی
از مهمترین اشتراکات منطقه فارس زبان و گویش است. این منطقه خاستگاه زبان فارسی بوده و علاوه بر آن تا به امروز نیز اشکال گویش قدیم پهلوی در آن بجا مانده است. گویش‌های پهلوی گویش‌هایی هستند که پهلوی‌اند و هنوز حالت پارسی میانه را در خود حفظ کرده‌اند. مهمترین ویژگی آنها داشتن حالت کنایی و اسپلیت ارگاتیو است و مانند صرف فعل پهلوی ساسانی هنوز شناسه‌های صرفی پیش از فعل قرار می‌گیرند. بجز این مورد تفاوت خاص دیگری با فارسی ندارند. این گویش‌ها در استان فارس منطقهٔ دشتی در بوشهر و بهبهان در خوزستان و روستاهای معدودی در کهگیلویه بویر احمد و استان هرمزگان به جز شرق استان که زبان بلوچی کاربرد دارد رایج است. عمدهٔ متکلمان گویش‌های پهلوی در استان فارس در روستاهای منطقهٔ کوهمرهٔ ارژن و دشتک مرودشت و روستاهای اطراف کازرون و بیشاپور و منطقهٔ لارستان بسر می‌برند. زبان شیرازی قدیم که حافظ و سعدی به آن شعرهایی دارند نیز به گونه‌ای از همین گویش است که مانند زبان فارسی باقیماندهٔ زبان پهلوی جنوبی می‌باشد.[۸][۲] جمعیت فارسی زبانان بیشتریت جمعیت است
جغرافیای تاریخی فارس
الگو:اصلی فارس قدیم یا ایالت فارس از جهت تاریخ سیاسی در دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی یک ایالت بوده و شامل استان‌های فارس کنونی، بوشهر، استان هرمزگان، استان کهگیلویه و بویراحمد و حتی استان یزد و شهرستان بهبهان از استان خوزستان بوده‌است. ابن حوقل حدود این ایالت را از مشرق به کرمان، از مغرب به خوزستان و از شمال به بیابان منتهی به خراسان و قسمتی از اصفهان و از جنوب همجوار خلیج فارس دانسته‌است. منطقه فارس تا قرن اخیر نیز در تقسیم‌بندی سیاسی با تفاوتهایی نسبت به گذشته ایالتی یکپارچه محسوب می‌شد.
تقسیمات ایالت فارس
ایالت فارس از دورهٔ قبل از اسلام به پنج خوره (کوره) تقسیم شده‌بود (برای کوره معانی مختلفی ذکر شده از جمله روشنایی، شهر، ولایت و استان). این پنج کوره که در دوره بعد از اسلام نیز برقرار بودند، عبارتند از:
- کورهٔ اصطخر که پایتخت آن استخر بود و تخت جمشید در آن قرار داشت.
- کورهٔ دارابگرد که مرکز آن شهر دارابگرد بود.
- کورهٔ اردشیر یا اردشیرخوره که پایتخت آن شهر جور (فیروزآباد فعلی) بود.
- کورهٔ شاپور یا شاپورخوره که پایتخت آن شهر شاپور یا بیشابور (۱۸ کیلومتری کازرون فعلی) نام داشت.
- کورهٔ قباد یا قبادخوره که پایتخت آن شهر ارگان یا ارجان (در نزدیکی بهبهان کنونی) بود.[۹]
از شهرهای مهم ایالت فارس: شیراز، پسا (فسا)، سیراف، ارّجان (بهبهان کنونی) و... بوده‌است.
