تبریز
تبریز (الگو:تلفظ) یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی است.[۱][۲] این شهر بزرگ‌ترین شهر منطقهٔ شمال‌غرب ایران و مناطق آذری‌نشین و قطب اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته می‌شود.[۳][۴][۵]
جمعیت تبریز در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بالغ بر ۱٬۴۹۴٬۹۹۸ نفر بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به حدود ۱٬۸ میلیون نفر می‌رسد.[۶][۷] تبریز در سال ۱۵۰۰ و در زمان پایتختی صفویان به‌عنوان پنجمین شهر بزرگ جهان شناخته می‌شده‌است.[۸] این شهر همچنین بزرگ‌ترین، مهم‌ترین و متجددترین شهر ایران در عصر قاجار بوده‌است.[۹] امروزه زبان محاوره در بین مردمان تبریز زبان ترکی آذربایجانی و لهجهٔ تبریزی است.[۱۰][۴][۱۱]
تبریز در غرب استان آذربایجان شرقی و در منتهی‌الیه مشرق و جنوب شرق جلگهٔ تبریز قرار گرفته‌است. این شهر از سمت شمال به کوه‌های پکه‌چین و عون بن علی، از سمت شمال‌شرق به کوه‌های باباباغی و گوزنی، از سمت شرق به گردنهٔ پایان و از سمت جنوب به دامنه‌های کوه سهند محدود شده‌است.[۱۲][۱۳][۴] آب و هوای تبریز در زمستان‌ها بسیار سرد و در تابستان‌ها خشک و گرم است.[۲]
نام تبریز در اسناد تاریخی تحت نام‌های مختلفی نظیر «تَورِز»، «تَورِژ»، «تِبریز» و «توری» به ثبت رسیده‌است. این شهر در طول تاریخ بارها ویران و تجدیدبنا شده و بنای فعلی آن به دوران اشکانی و ساسانی برمی‌گردد.[۱۱] تبریز در طول حکومت ۴۰۰ سالهٔ خاندان «رَوّادی» و اسکان قبیلهٔ عرب «اَزْد» به شکوفایی رسید.[۴] این شهر پایتخت سیاسی ایران در زمان خوارزمشاهیان، ایلخانان، چوپانیان، جلایریان، اتابکان، قراقویونلوها، آق‌قویونلوها، صفویان و قاجاریان (پایتخت دوم) بوده[۱۴][۱۱][۱۵] و اوج شکوفایی آن مربوط به دورهٔ ایلخانان است که در این زمان، پایتخت قلمرویی پهناور از نیل تا آسیای مرکزی بوده‌است.[۱۵] در میان پایتخت‌های ایران در طول تاریخ، دفعات پایتختی تبریز بیش از هر شهر دیگری بوده‌است.[۱۶]
تبریز در سده‌های گذشته حوادث متعددی از قبیل اشغال توسط بیگانگان و زمین‌لرزه‌های مهلک را تجربه کرده‌است.[۱۱] این شهر به سبب موقعیت مناسب خود در گذشته از مراکز تجاری منطقه به شمار می‌رفته و امروزه نیز یکی از مراکز مهم صنعتی در سطح ایران محسوب می‌شود.[۱۷] تبریز در دو سدهٔ اخیر مبدأ بسیاری از تحولات اجتماعی، فرهنگی و صنعتی در کشور به شمار می‌رود؛ به طوری که این شهر آغازگر انقلاب مشروطه بوده و نقشی کلیدی در تحولاتی مانند انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ و مدرنیزه‌کردن کشور داشته‌است.[۱۰][۴][۱۱]
تبریز به عنوان شهر اولین‌ها،[۱۸] شهر بدون گدا،[۱۹] شهر زیرگذرها و روگذرها،[۲۰] امن‌ترین شهر ایران،[۲۱][۲۲] سالم‌ترین شهر ایران،[۲۳] مهد سرمایه‌گذاری ایران،[۲۴][۲۵][۲۶] دومین شهر صنعتی ایران، دومین شهر دانشگاهی ایران،[۲۷] دومین شهر بلندمرتبه‌ساز ایران،[۲۸] دومین قطب علوم پزشکی ایران،[۲۹] دومین شهر در جذب گردشگر سلامت در ایران،[۳۰] شهر شکلاتی ایران،[۳۱] قطب خودروسازی ایران،[۳۲] قطب قطعه‌سازی ایران،[۳۲] قطب تولید موتور دیزل خاورمیانه،[۳۲]شهر جهانی بافت فرش[۳۳][۳۴] و یکی از مهم‌ترین شهرهای مهاجرپذیر ایران[۳۵] شناخته می‌شود.
منابع
فارسی
- حمام‌های تاریخی تبریز، عطیه رشید نجفی، انتشارات فن آذر و آشینا، چاپ اول، بهار ۱۳۸۸.
[۳۶]
