نقده: تفاوت بین نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۷ ژانویهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۰۸:۱۸

الگو:دیگر کاربردها الگو:جعبه شهر ایران

نَقَده یکی از شهرهای جنوبی استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان نقده است. این شهر در ۹۵ کیلومتری جنوب‌شرق ارومیه واقع شده‌است.^[۱] تا سال ۱۳۴۶ شمسی شهر و شهرستان نقده با نام سلدوز شناخته می‌شد که در این سال طی مصوبه‌ای نام این شهر و شهرستان به نقده تغییر یافت^[۲]

ظرف شراب متعلق به حدود ۴٬۵۰۰ سال پیش از میلاد در تپه حاجی فیروز نقده به عنوان نخستین وسیله شراب سازی موجود در دوران نوسنگی کشف گردید.^[۳]

وجه تسمیه

مینورسکی در دائرةالمعارف اسلامی زیر کلمه سولدوز آورده که ناحیه سولدوز را غازان خان در سال ۷۰۳ ه. ق به امیر چوپان سولدوز داده است و بر این اساس به نظر وجه تسمیه سولدوز از نام امیرچوپان سولدوز گرفته شده است.^[۴]

وجه تسمیه‌های مختلف نگاشته‌شده برای نقده:^[۵]

• نغده: از زیورآلات زنان قره‌پاپاق.
• نغادای: نام حاکم مغول منطقه.
• نقی‌ده: آبادی نقی (نقی‌خان بوزچلو: مالک اصلی شهر در دوران قاجار و پهلوی).
• سولدوز: نام حاکم مغول منطقه.
• سولی‌دوز: این اصطلاح در زبان ترکی آذربایجانی به دشت‌های هموار و پرآب اطلاق می‌شود..^[۶]

تاریخ معاصر

الگو:جانبداری پنجاه روز پس از انقلاب اسلامی، حزب دموکرات کردستان در نخستین اقدام گسترده‌اش با بسیج قوایی ۱۷ هزار نفره از سراسر کردستان، زیر عنوان افتتاح دفتر حزب در نقده، تظاهراتی مسلحانه را در این شهر حساس قومی به راه انداخت که عصر همان روز تبدیل به جنگ شهری و قومی شد. نزدیک به دویست نفر از مردم در نقده کشته شدند. حزب با این عمل درصدد بود تا آذربایجانی‌های نقده یا شهر را ترک کنند و یا ترسانده شوند تا پس از تسلیم شهر، حزب تکلیف سه پادگان کلیدی و خلع سلاح نشدۀ پیرانشهر، پسوه و جلدیان را مشخص کند. حزب به هدف خود نرسید؛ ولی منجر به آغاز جنگ و ناامنی‌های پرشمار قومی در شمال غرب کشور ( حوزۀ مشترک سکونت آذربایجانی‌ها و کردها در آذربایجان غربی) شد. آثار روانی این جنگ هنوز باقی است. غلامرضا حسنی در زمان جنگ نقده با بسیج آذربایجانی‌ها به کمک مردم نقده رفت.^[۷]

مردم

الگو:اصلی دشت نقده در طول تاریخ محل زندگی اقوام مختلف از جمله آشوری‌ها،کردها،مانناها،ترک‌ها بوده است. در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قاجار و در سال ۱۲۴۵ هجری، ایل قره‌پاپاق از منطقهٔ قفقاز به این منطقه مهاجرت کرده، ساکن دشت نقده شده و به کشاورزی و دامداری در این منطقهٔ حاصل‌خیز مشغول شده‌است.^[۸]

پیش از ورود ایل قره‌پاپاق، ترک‌های افشار بر نقده مالکیت داشتند که پس از واگذاری این منطقه به آن‌ها، دشت نقده را ترک کرده و به ارومیه رفتند. حاکم این منطقه در دورهٔ حاکمیت ترک‌های افشار، عبدالصمدخان عبدالملکی ایمانلوی افشار بوده‌است.^[۹]

تا قبل از نسل کشی آشوریان و در حدود سال های 1915 تا 1917 ،۵۹۸ آشوری در مجموع ۱۰۸ خانوار در نقده زندگی می کردند.^[۱۰]در سال ۱۸۸۱ نقده ۶۰ خانوار یهودی داشت که حدودا ۳۶۰ نفر می‌شدن.تا سال ۱۹۰۱ جمعیت آنان به ۸۰۰ تن افزایش پیدا کرد که بعدها همه آنان به اسرائیل مهاجرت کردند.^[۱۱]براساس یک طرح آمارگیری که در دههٔ ۱۳۵۰ خورشیدی در نقده صورت گرفت، از مجموع جمعیت آن زمان شهر، ۱۲٬۰۰۰ نفر را ترک‌های آذربایجانی شیعه و ۸٬۰۰۰ نفر را کردهای سنی تشکیل می‌دادند.^[۷]

منابع

الگو:پانویس

1. ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسه گیتاشناسی، ۱۳۸۳.
2. ↑ آذربایجان غربی در آینه تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران - محمد رضا قلی زاد - با همکاری استانداری آذربایجان غربی - انتشارات حسام الدین چلبی - 1391 - صفحه 31
3. ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
4. ↑ فرهنگ عامه ایل قره پاپاق - یوسف قهرمانپور - یاز - 1385 صفحه 44
5. ↑ الگو:یادکرد وب
6. ↑ دانشنامه اسلام
7. ↑ ^{۷٫۰ ۷٫۱} جلایی‌پور، حمیدرضا، دولت پنهان، بررسی جامعه‌شناختی عوامل تهدیدکننده جنبش اصلاحات (۱۳۷۹ ـ ۱۳۷۸)، تهران: نشر طرح نو: ۱۳۸۳، ص۲۲۸.
8. ↑ الگو:یادکرد وب
9. ↑ تاریخ افشار؛ میرزا رشیدالدیبالشعرا؛ استانداری آذربایجان غربی؛ ۱۳۴۶ خورشیدی؛ صفحهٔ ۴۰۹.
10. ↑ Familiar Faces in Unfamiliar Places
11. ↑ The Jews of Iran in the Nineteenth Century