|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | '''اورشلیم''' {{به عبری|ירושלים}} و {{به عربی|أورشلیم القُدس}} یا '''بیت‌المقدس''' {{به عربی|بَيْتُ الْمَقْدِس}} یا '''قُدس''' {{به عربی|القُدس}}، شهری در دامنه [[جبال الخلیل]] و یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است. این شهر در هر سه دین بزرگ [[ادیان ابراهیمی|ابراهیمی]] [[اسلام]]، [[مسیحیت]] و [[یهودی|یهودیت]]، مقدس است. جمعیت اورشلیم ۸۰۰۰۰۰ نفر (سال ۲۰۱۲)<ref name="چرا بیت‌المقدس این‌قدر مهم است؟"/> و مساحت آن ۱۲۵٫۱ کیلومترمربع است.
| + | #تغییر_مسیر [[بیت المقدس]] |
| − | | + | |
| − | اورشلیم پس از [[مکه]] و [[مدینه]] سومین شهر مقدس برای [[مسلمان|مسلمانان]] و همچنین مقدس‌ترین شهر در [[مسیحیت]] محسوب می‌شود. این شهر یکی از چهار شهر مقدس یهودیان است و در کنار شهرهای [[صفاد]]، [[حبرون]] و [[طبریه]]، محل سکونت بسیاری از دانشمندان مذهبی یهودی بوده است.
| + | |
| − | | + | |
| − | قلب بیت‌المقدس "[[شهر قدیمی اورشلیم|شهر قدیمی]]" است.
| + | |
| − | | + | |
| − | == نام ==
| + | |
| − | نام این شهر در زبان عبری یروشلاییم و در زبان عربی قدس است. از دیگر نام‌های این شهر می‌توان به جروسلم، اورشلیم و یا بیت‌المقدس اشاره کرد.
| + | |
| − | در متن‌های [[فارسی میانه|پهلوی]] از این شهر با نام ''اورشلیم'' (Urišlīm) یاد شده‌است.<ref>مکنزی، فرهنگ کوچک زبان پهلوی ←اورشلیم؛ ''مینوی خرد'' صفحهٔ ؟</ref> پس از اسلام در منابع فارسی از این شهر به طور عمده با سه نام ''ایلیا''، ''اورشلیم'' (یا ''اورشلم'') و ''بیت‌المقدس'' یاد شده‌است.<ref>لغتنامه دهخدا←بیت‌المقدس؛ مستوفی، «مقالهٔ سوم»، ''نزهةالقلوب''؛ ۵۲. ''مجمل‌التواریخ والقصص''، ۴۱؛ ابوریحان بیرونی، ''التفهیم'' ۲۴۷</ref> در برخی از منابع فارسی این ایلیاست که نام عبری شهر دانسته شده‌است<ref>برای نمونه: مستوفی، «مقالهٔ سوم»، ''نزهةالقلوب''، ۵۲</ref> و نیز گفته شده‌است که اورشلیم نامی‌است که برخی پارسیان شهر را به آن باز خوانند.<ref> مجمل‌التواریخ ۴۱</ref> در برخی منابع ایلیا یکی سه شهرستان زمین بیت‌المقدس دانسته شده‌است.<ref name=autogenerated1>''تاریخ بلعمی''، ۳۴۳</ref> دو شهرستان دیگر را نام ''[[بلقا]]'' و ''[[اریحا]]''ست.<ref name=autogenerated1/> هر دو صورت بیت‌المُقَدَّس و بیت‌المَقْدَس در زبان فارسی به کار رفته‌است. گرچه صورت بیت‌المَقْدَس اصیل‌تر است —و ترکیب عبری בית המקדש (بیت همقدش) با آن خویشاوند است — صورت بیت‌المقدَّس به طور خاص برای گنجانیدن در بحر متقارب (و بعضاً هزج) مناسب است و در شعر فارسی به کار گرفته شده‌است.<ref>چنان که سعدی در بحر متقارب می‌گوید: «چو بیت‌المقدّس درون پر قباب / رها کرده دیوار بیرون خراب». یا نظامی در همان بحر گوید: «چو از قدسیان این حکایت شنید / عنان سوی بیت‌المقدّس کشید». خاقانی در بحر هزج می‌گوید: «که بهر دیدن بیت‌المقدّس / مرا فرمان بخواه از شاه دنیا».</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | در [[بیت‌المقدس در ادبیات فارسی|بسیاری از متون کهن نظم و نثر فارسی]] از این شهر با نام بیت‌المقدس یاد شده است و بنا به گفتهٔ [[فردوسی]] نام این شهر در زبان پهلوی، کنگ دژهودج یا دژ هوخت‌گنگ بوده است:
| + | |
| − | | + | |
| − | {{شعر}}{{ب|به خشکی رسیدند سر کینه جوی|به ''بیت‌المقدس'' نهادند روی}}{{ب|که بر [[پهلوان|پهلوانی]] زبان راندند|همی ''کنگ دژهودج''ش خواندند}}{{پایان شعر}}<ref> [http://www.gozir.com/adab/index.php?s=بیت+المقدس نام بیت‌المقدس در برخی از اشعار کهن فارسی]:</ref>
| + | |
| − | | + | |
| − | == تاریخچه ==
| + | |
| − | | + | |
| − | تا پیش از [[جنگ شش‌روزه]] ۱۹۶۷ میلادی بخش غربی شهر در اختیار اسرائیل و بخش شرقی در اختیار اردن بود. پس از آن [[بیت‌المقدس شرقی]] به اشغال اسرائیل در آمد. در ۱۹۸۰ بعد دولت اسرائیل رسماً بیت‌المقدس شرقی را که عمدتاً فلسطینی‌نشین است ضمیمه خاک خود کرد، لیک جامعهٔ بین‌الملل این الحاق را به رسمیت نشناخته‌است.
| + | |
| − | | + | |
| − | == منابع ==
| + | |
| − | {{پانویس}}
| + | |
| − | * {{یادکرد|نویسنده=بیرونی، ابوریحان|کتاب=التفهیم لاوائل صناعة التنجیم|کوشش=به تصحیح و مقدمهٔ جلال‌الدین همایی|چاپ=پنجم|شهر=تهران|سال=۱۳۸۶|ناشر=نشر هما|شابک= ISBN 978-964-6171-31-2}}
| + | |
| − | * {{یادکرد|نویسنده=طبری، محمد بن جریر|کتاب=تاریخ الرسل و الملوک [تاریخ بلعمی]|ترجمه=ابوعلی بلعمی|کوشش=با تکملهٔ ابوعلی بلعمی و تصحیح محمدتقی بهار و کوشش محمد پروین گنابادی|چاپ=سوم|شهر=تهران|ناشر=زوّار|سال=۱۳۸۵|شابک=ISBN 964-401-094-9}}
| + | |
| − | * {{یادکرد|کتاب=مجمل التواریخ و القصص|کوشش=به تصحیح محمدتقی بهار |شهر=تهران|ناشر=دنیای کتاب|سال=۱۳۸۱|شابک= ISBN 964-5870-73-9}}
| + | |
| − | * {{یادکرد|نویسنده=مستوفی، حمدالله|کتاب=نزهةالقلوب (مقالهٔ سوم)|کوشش=به کوشش [[محمد دبیرسیاقی]]|ناشر=حدیث امروز|شهر=قزوین|چاپ=اول|سال=۱۳۸۱|شابک=ISBN 964-7536-17-8}}
| + | |
| − | * مکنزی، دیوید نیل. ''فرهنگ کوچک زبان پهلوی''. ترجمه مهشید میرفخرایی. تهران: [[پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی]] ۱۳۷۹.
| + | |
| − | | + | |
| − | [[رده:استان قدس]]
| + | |
| − | [[رده:پایتخت‌های آسیا]]
| + | |
| − | [[رده:پایتخت‌های فرهنگ عربی]]
| + | |
| − | [[رده:پایتخت‌های فلسطین]]
| + | |
| − | [[رده:تاریخ اسلام]]
| + | |
| − | [[رده:جوامع تاریخی یهودیت]]
| + | |
| − | [[رده:سرزمین‌های مورد مناقشه در آسیا]]
| + | |
| − | [[رده:شهرهای استان اورشلیم]]
| + | |
| − | [[رده:مکان‌های مقدس]]
| + | |
| − | [[رده:مکان‌های مقدس اسلامی]]
| + | |
| − | [[رده:مکان‌های مقدس یهودی]]
| + | |
| − | [[رده:هلال حاصل‌خیز]]
| + | |
