دیار بکر: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{Infobox settlement | name = دیاربکر | native_name = Diyarbakır | other_name = Amed /...» ایجاد کرد) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''دیاربکر''' یا '''آمِد''' (به [[کردی]]: ''ئامەد'' یا ''Amed''، به [[آشوری]]: ܐܡܝܕ و به [[ترکی]]: ''Diyarbakır'') شهری در جنوب شرقی کشور [[ترکیه]] است. | '''دیاربکر''' یا '''آمِد''' (به [[کردی]]: ''ئامەد'' یا ''Amed''، به [[آشوری]]: ܐܡܝܕ و به [[ترکی]]: ''Diyarbakır'') شهری در جنوب شرقی کشور [[ترکیه]] است. | ||
| سطر ۹۲: | سطر ۱۲: | ||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
=== پیش از اسلام === | === پیش از اسلام === | ||
| − | |||
آمد قبلاً پایتخت منطقه دیار بکر در پادشاهی [[آشور]] از قرن سیزدهم قبل ازمیلاد تا قرن ۷ قبل ازمیلاد (۶۱۲) بوده‌است. در جنگی که بین نیروهای [[آشور]] و [[ماد]] در سال ۶۱۲ قبل ازمیلاد انجام گرفت بر اثر شکست [[آشور]]، از [[ماد]] منطقه دیار بکر نصیب [[ماد]] گردید. از سال ۶۱۲ قبل از میلاد مسیح این منطقه به طرف شرق و جنوب دیار بکر امروزی [[ماد]] اداره شده‌است،<ref>[http://www.gutenberg.org/etext/16167 The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol ۷]</ref> این منطقه بعداً در سال ۶۶ قبل از میلاد مسیح یک ایالت [[امپراتوری روم]] شد. | آمد قبلاً پایتخت منطقه دیار بکر در پادشاهی [[آشور]] از قرن سیزدهم قبل ازمیلاد تا قرن ۷ قبل ازمیلاد (۶۱۲) بوده‌است. در جنگی که بین نیروهای [[آشور]] و [[ماد]] در سال ۶۱۲ قبل ازمیلاد انجام گرفت بر اثر شکست [[آشور]]، از [[ماد]] منطقه دیار بکر نصیب [[ماد]] گردید. از سال ۶۱۲ قبل از میلاد مسیح این منطقه به طرف شرق و جنوب دیار بکر امروزی [[ماد]] اداره شده‌است،<ref>[http://www.gutenberg.org/etext/16167 The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol ۷]</ref> این منطقه بعداً در سال ۶۶ قبل از میلاد مسیح یک ایالت [[امپراتوری روم]] شد. | ||
| سطر ۱۱۲: | سطر ۳۱: | ||
در قرن نوزدهم میلادی زندان دیار بکر شهرت بدی یافت چون پادشاهان عثمانی در زمان خود زندانیان سیاسی را از مناطق تحت بردگی بالکان برای گذراندن محکومیت‌های سخت به آنجا می‌فرستادند تا آنها اعتراف کنند یا با آزادیخواهان ملی بجنگند. | در قرن نوزدهم میلادی زندان دیار بکر شهرت بدی یافت چون پادشاهان عثمانی در زمان خود زندانیان سیاسی را از مناطق تحت بردگی بالکان برای گذراندن محکومیت‌های سخت به آنجا می‌فرستادند تا آنها اعتراف کنند یا با آزادیخواهان ملی بجنگند. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== مشخصات == | == مشخصات == | ||
| سطر ۱۲۳: | سطر ۳۷: | ||
کلیسای ارتدوکس سیاریکس بانوی مااولین معبد بی دینان را در قرن اول قبل از میلاد بنا نهاد و هنوز هم محل عبادت است. دیار بکر همچنین یکی از جاهایی است که بازارهای خیابانی زنده و خیلی جالبی دارد. | کلیسای ارتدوکس سیاریکس بانوی مااولین معبد بی دینان را در قرن اول قبل از میلاد بنا نهاد و هنوز هم محل عبادت است. دیار بکر همچنین یکی از جاهایی است که بازارهای خیابانی زنده و خیلی جالبی دارد. | ||
| − | |||
دیاربکر همیشه مرکز ملی گرایی کردها بوده‌است. دیار بکر مهمترین مرکز استقرار [[حزب کارگران کردستان]] ([[پ ک ک]]) به ویژه پس از آغاز جنگ شبه نظامیان در جنوب شرقی ترکیه از سال ۱۹۸۴ به بعد است. در طی این برخوردها، جمعیت شهر بطور شگفت‌آوری زیاد شده‌است چون روستائیان و دهقانان از سرزمینهایی که جنگهای شدیدی جریان دارد و یا به دلایل امنیتی مربوط به شهر از روستاهای خود رانده شده و به شهر هجوم آورده‌اند. دیار بکر همچنین یکی از مناطقی است که حزب‌الله (ترکیه) در آن از نیمه دهه ۱۹۹۰ خیلی فعال بوده، و گروه‌های از آن اغلب فعالان پ ک ک و اقلیت ارمنی جمعیت شهر" سیاریکس هاً را هدف حمله و ترور قرار داده‌اند. | دیاربکر همیشه مرکز ملی گرایی کردها بوده‌است. دیار بکر مهمترین مرکز استقرار [[حزب کارگران کردستان]] ([[پ ک ک]]) به ویژه پس از آغاز جنگ شبه نظامیان در جنوب شرقی ترکیه از سال ۱۹۸۴ به بعد است. در طی این برخوردها، جمعیت شهر بطور شگفت‌آوری زیاد شده‌است چون روستائیان و دهقانان از سرزمینهایی که جنگهای شدیدی جریان دارد و یا به دلایل امنیتی مربوط به شهر از روستاهای خود رانده شده و به شهر هجوم آورده‌اند. دیار بکر همچنین یکی از مناطقی است که حزب‌الله (ترکیه) در آن از نیمه دهه ۱۹۹۰ خیلی فعال بوده، و گروه‌های از آن اغلب فعالان پ ک ک و اقلیت ارمنی جمعیت شهر" سیاریکس هاً را هدف حمله و ترور قرار داده‌اند. | ||
| سطر ۱۲۹: | سطر ۴۲: | ||
بعد از متوقف کردن دشمنی‌ها توسط پ ک ک که دولت ترکیه ۱۵ سال قانون وضعیت اضطراری اعلام کرده بود، شهر در ۳۰ نوامبر سال ۲۰۰۲ تا حد زیادی به وضعیت عادی درآمد. اقتصاد محلی به آهستگی رشد و توسعه می‌یابد و شهر دیار بکر برای بازدید و گردش امن است. | بعد از متوقف کردن دشمنی‌ها توسط پ ک ک که دولت ترکیه ۱۵ سال قانون وضعیت اضطراری اعلام کرده بود، شهر در ۳۰ نوامبر سال ۲۰۰۲ تا حد زیادی به وضعیت عادی درآمد. اقتصاد محلی به آهستگی رشد و توسعه می‌یابد و شهر دیار بکر برای بازدید و گردش امن است. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== کوه‌های منطقه دیاربکر == | == کوه‌های منطقه دیاربکر == | ||
| سطر ۱۶۴: | سطر ۵۰: | ||
* [[مسجد شیخ مختار]] | * [[مسجد شیخ مختار]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| سطر ۱۸۹: | سطر ۵۷: | ||
{{پانویس|۲|چپ‌چین=بله}} | {{پانویس|۲|چپ‌چین=بله}} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:دیاربکر]] | [[رده:دیاربکر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۰۸:۰۰
دیاربکر یا آمِد (به کردی: ئامەد یا Amed، به آشوری: ܐܡܝܕ و به ترکی: Diyarbakır) شهری در جنوب شرقی کشور ترکیه است.
دیاربکر از قدیم شهر مهم و عمده‌ای در جنوب شرقی ترکیه بود که در بستر و جلگه‌های رودخانه دجله واقع بود و مرکز ایالت دیاربکر بود. در سرشماری رسمی سال ۲۰۱۰، ایالت دیاربکر ۱٫۵۲۸٫۹۵۸ نفر جمعیت داشت. در سرشماری رسمی سال ۲۰۱۰، شهر دیاربکر943，460 نفر جمعیت داشت. این شهر بزرگترین شهر کردستان ترکیه و دومین شهر بزرگ ترکیه در منطقه آناتولی جنوبی بعد از قاضیان تپ است.
شهر دیاربکر (آمد) دارای برج و باروی تاریخی استواری است که در زمان‌های قدیم به عنوان پادگان لشکریان عثمانی برای نبرد با لشکر ایران بکار می‌رفته‌است. ایرانیان، عرب‌ها، ترک‌ها و مغول‌ها در دوره‌های گوناگون بر این شهر و باروهای آن فرمان رانده‌اند.
شهر دیاربکر (آمد) دارای برج و باروی تاریخی استواری است که مربوط به دوره امپراتوری روم شرقی است. نام دیار بکر یا سرزمین بکر از زبان عربی مشتق شده‌است. در نظر عمومی این نام به عرب‌های قبیله بکر اشاره می‌کند که در اوایل آمدن اسلام در قرن هفتم میلادی در این منطقه سکنا گزیدند.[۱][۲]
دیاربکر مهمترین شهر کردنشین ترکیه،[۳] بزرگترین شهر کردنشین در کردستان ترکیه؛[۴] با عنوان غیررسمی پایتخت کردستان ترکیه شناخته می‌شود.[۵] این واژه از طرف دولت مورد قبول نیست و در مورد آن بحث‌های طولانی جریان دارد. از گذشته در داخل ترکیه، دیار بکر بخاطر هندوانه‌های بزرگش شناخته شده بوده است.[۶]
محتویات
پیشینه[ویرایش]
پیش از اسلام[ویرایش]
آمد قبلاً پایتخت منطقه دیار بکر در پادشاهی آشور از قرن سیزدهم قبل ازمیلاد تا قرن ۷ قبل ازمیلاد (۶۱۲) بوده‌است. در جنگی که بین نیروهای آشور و ماد در سال ۶۱۲ قبل ازمیلاد انجام گرفت بر اثر شکست آشور، از ماد منطقه دیار بکر نصیب ماد گردید. از سال ۶۱۲ قبل از میلاد مسیح این منطقه به طرف شرق و جنوب دیار بکر امروزی ماد اداره شده‌است،[۷] این منطقه بعداً در سال ۶۶ قبل از میلاد مسیح یک ایالت امپراتوری روم شد.
وقتی که این منطقه تحت استیلای امپراتوری روم شرقی بود به این شهر آمیدا گفته می‌شد. کلمه «آمید» از منابع آشوری گرفته شده که نشان از مرکز استقرار رئیس کلیسای خاورزمین و بنابراین اساس آشوری/سوری دارد و شماری از سران و دین‌شناسان معروف را پرورش داده‌است، برخی از آنها در کلیسای ماری مقدس دفن شده‌اند. تعداد زیادی از بقایای انسانی در کلیسا مانند استخوان‌های توماس از حواریون مسیح و تابوت سنت جاکوب وجود دارد(۵۲۱)[۸]
در سال ۳۵۹م. شاپور دوم پادشاه ایران بعد از هفتاد و سه روز محاصره دیاربکر را تصرف کرد. سربازان رومی و مردم شهر قتل و عام شدند. این جنگ قهرمانانه بطور دقیقی توسط تاریخ نویس رومی آمیانوس مارسلینوس، که شاهد عینی این واقعه بود و با فرار از شهر از قتل‌عام نجات یافته بود، توصیف شده‌است.
پس از اسلام[ویرایش]
منطقه دیار بکر تحت فرمانروایی کردها توسط مروانیان در طی سده دهم و یازدهم بعد از میلاد مسیح اداره می‌شد. بعد از نبرد ملازگرد، شهر تحت اداره شاخه ماردین، شاخه‌ای از ترکمن‌های اغوز (تحت فرمانروایی آرتوکلو بی‌لیغ) درآمد. منطقه دیار بکر ۱۱۰۰-۱۲۵۰ م.، بیش از یک سده فقط به عنوان اسمی تحت کنترل بود.
این منطقه همواره مورد اختلاف خاندان ایلخانیان و ایوبیان بود که این اختلاف برای مدت یک قرن بعد از بالا گرفتن شورش دولت ترکمنی قره قویونلو و بعداً دولت ترکمنی آق قویونلو پایان گرفت.
هم‌زمان با تأسیس امپراتوری عثمانی توسط سلطان سلیم اول در این منطقه، پس از قتل‌عام ناجوانمردانه شیعیان، این شهر بخشی از امپراتوری عثمانی شد. چون این منطقه در زمان حکومت سلطان سلیمان اول عراقین در سال ۱۳۵۴م. (دو عراق: عراق عربی و عراق ایرانی) و در همان زمان شامل موصل، بغداد و بصره می‌شد.
ایالت عثمانی دیار بکر دارای شرایط جغرافیایی است که امروزه به عنوان ایالت جنوب شرقی ترکیه شناخته می‌شود. اگرچه حدود آن در طول زمان کمی تغییر پیدا کرده‌است شبیه یک سرزمین مستطیل شکل که بین دریاچه ارومیه و پالو و سواحل جنوبی دریاچه وان و جزیره و اول صحرای سوری قرار دارد. در سال ۱۸۶۴م. همراه با رواج سیستم ولایتی آن به عنوان مرکز ولایت دیار بکر شده‌است.
در قرن نوزدهم میلادی زندان دیار بکر شهرت بدی یافت چون پادشاهان عثمانی در زمان خود زندانیان سیاسی را از مناطق تحت بردگی بالکان برای گذراندن محکومیت‌های سخت به آنجا می‌فرستادند تا آنها اعتراف کنند یا با آزادیخواهان ملی بجنگند.
مشخصات[ویرایش]
این شهر توسط دیوارهای بازالت سیاه همگن و شگفت‌انگیزی احاطه شده که با طول ۵٫۵ کیلومتر محوطه شهر قدیمی را دربر گرفته‌اند. کوچه‌های بسیار دراماتیک و بلوکهای ساختمانهای بزرگ چهره شهر قدیمی را بطور دراماتیکی با کوچه‌های بلوکهای آپارتمانی مدرن و خیابانها و کوچه‌های gecekondu در غرب دربر گرفته‌اند. دیار بکر دارای مساجد و مدرسه‌های قدیمی بسیار است که با فرم Ulu Cami (مساجد بزرگ) قرن یازدهم با نوارهای ترکیبی از بازالت و سنگ آهک ساخته شده‌اند. همان سبک در مدرسه دلیلر هان سده شانزدهم میلادی استفاده شده‌است و حالا یک هتل و مسجد قلعه قرن دوازدهم میلادی (Kale Camii) است.
کلیسای ارتدوکس سیاریکس بانوی مااولین معبد بی دینان را در قرن اول قبل از میلاد بنا نهاد و هنوز هم محل عبادت است. دیار بکر همچنین یکی از جاهایی است که بازارهای خیابانی زنده و خیلی جالبی دارد.
دیاربکر همیشه مرکز ملی گرایی کردها بوده‌است. دیار بکر مهمترین مرکز استقرار حزب کارگران کردستان (پ ک ک) به ویژه پس از آغاز جنگ شبه نظامیان در جنوب شرقی ترکیه از سال ۱۹۸۴ به بعد است. در طی این برخوردها، جمعیت شهر بطور شگفت‌آوری زیاد شده‌است چون روستائیان و دهقانان از سرزمینهایی که جنگهای شدیدی جریان دارد و یا به دلایل امنیتی مربوط به شهر از روستاهای خود رانده شده و به شهر هجوم آورده‌اند. دیار بکر همچنین یکی از مناطقی است که حزب‌الله (ترکیه) در آن از نیمه دهه ۱۹۹۰ خیلی فعال بوده، و گروه‌های از آن اغلب فعالان پ ک ک و اقلیت ارمنی جمعیت شهر" سیاریکس هاً را هدف حمله و ترور قرار داده‌اند.
بعد از متوقف کردن دشمنی‌ها توسط پ ک ک که دولت ترکیه ۱۵ سال قانون وضعیت اضطراری اعلام کرده بود، شهر در ۳۰ نوامبر سال ۲۰۰۲ تا حد زیادی به وضعیت عادی درآمد. اقتصاد محلی به آهستگی رشد و توسعه می‌یابد و شهر دیار بکر برای بازدید و گردش امن است.
کوه‌های منطقه دیاربکر[ویرایش]
قرجه‌داغ (۱۹۳۸ متر), پیرعجمان (۲۰۱۰ متر), مهراب (۲۱۰۰ متر), آدم (۲۱۰۰ متر), لیس (۲۲۲۰ متر), سوپلیس (۲۲۸۰ متر), کوز (۲۲۸۳ متر), قردیلک (۲۳۵۰ متر), بربهیو(۲۵۹۳ متر), اندوک (۲۸۳۰ متر)
اماکن تاریخی[ویرایش]
منابع[ویرایش]
ویکی‌پدیاهای انگلیسی نسخه‌های ۳ نوامبر ۲۰۰۶
پانویس[ویرایش]
الگو:پانویس- ↑ [۱]
- ↑ پروفسور محقق ایرانی کرد، مهرداد ایزدی، در بخش زبانها و تمدن‌های خاور نزدیک در دانشگاه هاروارد، بحث جایگزینی در مورد آن پیشنهاد می‌کند. «کردها: یک کتابچه خلاصه» بر طبق اینکه اسم آمید (میانه) در زبان کردی به فرمانروای باقیراوند (باقیراتیدز) اشاره می‌کندالگو:مدرک که این اسم پایتخت آنها بعد از زمان خودشان عوض شده‌است.
- ↑ الگو:یادکرد وب
- ↑ Distribution of Kurdish People — GlobalSecurity.org
- ↑ Administrative Units of Contemporary Kurdistan
- ↑ الگو:یادکرد وب
- ↑ The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol ۷
- ↑ Theodor Mommsen History of Rome, The Establishment of the Military Monarchy
