|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{coord|۲۸|۵۳|N|۶۴|۲۵|E|type:mountain_source:kolossus-cawiki|display=title}}
| |
| − | {{لحن نامناسب}}
| |
| − | {{ویکی‌سازی}}
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:کودک بلوچ.jpg|بندانگشتی|کودک بلوچ]]
| |
| | '''بَلوچـِستان''' نام بخش جنوبی [[ایران]] و همچنین بزرگ‌ترین استان کشور کنونی [[پاکستان]] است که در غرب این کشور واقع شده و به آن [[بلوچستان پاکستان]] هم می‌گویند. سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد به اسم «مکا» مشهور بوده که [[یونان|یونانی‌ها]] آن را «گدروزیا» نامیدند. در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان [[باتلاق]] بسیار وجود داشت و «اراینا» در زبان [[سانسکریت]] به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این دو کلمه با کلمه «مکا» کلمه‌ای پدید آمد که به مرور زمان به «مکران» تبدیل شد. واژهٔ بلوچستان نیز از زمانی اطلاق شد که بلوچها در آن سکونت کردند. | | '''بَلوچـِستان''' نام بخش جنوبی [[ایران]] و همچنین بزرگ‌ترین استان کشور کنونی [[پاکستان]] است که در غرب این کشور واقع شده و به آن [[بلوچستان پاکستان]] هم می‌گویند. سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد به اسم «مکا» مشهور بوده که [[یونان|یونانی‌ها]] آن را «گدروزیا» نامیدند. در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان [[باتلاق]] بسیار وجود داشت و «اراینا» در زبان [[سانسکریت]] به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این دو کلمه با کلمه «مکا» کلمه‌ای پدید آمد که به مرور زمان به «مکران» تبدیل شد. واژهٔ بلوچستان نیز از زمانی اطلاق شد که بلوچها در آن سکونت کردند. |
| | | | |
| سطر ۹: |
سطر ۴: |
| | | | |
| | رقابت دولتهای فرانسه و انگلیس بر سر هندوستان، انگلیسها را برآن داشت تا کنترل بلوچستان را که یکی از معابر دسترسی به هندوستان بود، به دست بگیرد. انگلیسیها برای جدا کردن بلوچستان از ایران اقدامات گسترده‌ای برای شناسایی این سرزمین انجام دادند. از جانب دیگر دولت ایران در تلاش بود تسلط خود را بر این نواحی گسترش دهد. در دوره [[ناصرالدین شاه]]، دولت مرکزی تسلط و گسترش نفوذ خود را در بلوچستان و مرزهای شرقی ایران افزایش داد. این حرکات سبب شد تا [[انگلیس]] سرحدی برای جلوگیری از پیشروی ایران تعیین نماید. انگلیس بعد از کشیدن خطوط [[تلگراف]]، درخواست تعیین حدود متصرفی دولت ایران را در بلوچستان نمود، اما با مخالفت دولت ایران مواجه شد. ناصرالدین شاه که قدرت مقاومت در برابر سیاست انگلیسیها را نداشت، تن به تشکیل کمیسیونهای مرزی مشترک داد. نتیجه کار این کمیسیونهای مرزی، واگذاری بخشهای وسیعی از بلوچستان و تشکیل بخشی از منطقهٔ حایل برای هندوستان بود. | | رقابت دولتهای فرانسه و انگلیس بر سر هندوستان، انگلیسها را برآن داشت تا کنترل بلوچستان را که یکی از معابر دسترسی به هندوستان بود، به دست بگیرد. انگلیسیها برای جدا کردن بلوچستان از ایران اقدامات گسترده‌ای برای شناسایی این سرزمین انجام دادند. از جانب دیگر دولت ایران در تلاش بود تسلط خود را بر این نواحی گسترش دهد. در دوره [[ناصرالدین شاه]]، دولت مرکزی تسلط و گسترش نفوذ خود را در بلوچستان و مرزهای شرقی ایران افزایش داد. این حرکات سبب شد تا [[انگلیس]] سرحدی برای جلوگیری از پیشروی ایران تعیین نماید. انگلیس بعد از کشیدن خطوط [[تلگراف]]، درخواست تعیین حدود متصرفی دولت ایران را در بلوچستان نمود، اما با مخالفت دولت ایران مواجه شد. ناصرالدین شاه که قدرت مقاومت در برابر سیاست انگلیسیها را نداشت، تن به تشکیل کمیسیونهای مرزی مشترک داد. نتیجه کار این کمیسیونهای مرزی، واگذاری بخشهای وسیعی از بلوچستان و تشکیل بخشی از منطقهٔ حایل برای هندوستان بود. |
| − | [[پرونده:Major ethnic groups of Pakistan in 1980.jpg|بندانگشتی|300px|توزیع جغرافیایی قوم بلوچ (با رنگ صورتی نشان داده شده‌است)]]
| |
| − |
| |
| − | == تاریخ ==
| |
| − | {{اصلی|تاریخ بلوچستان}}
| |
| − | {{سراسرنما|سراسر نما جاده ایرانشهر خاش دامن.jpg|1000px|تصویر سراسرنما از [[سراسر نما جاده ایرانشهر خاش دامن]]|جا=تصویر سراسرنمای اسراسر نما جاده ایرانشهر خاش دامن[[بلوچستان ایرانشهر]]}}
| |
| − |
| |
| − | === تقسیم بلوچستان بین ایران و هند ===
| |
| − | تحولاتی که در [[قاره اروپا]] روی داد، موجب کشیده شدن میدان رقابت [[کشورهای اروپایی]] به دیگر قاره‌ها به ویژه [[آسیا]] شد. یکی از سرزمین‌هایی که اهمیت زیادی برای دولتهای اروپایی داشت، [[هندوستان]] بود. در جریان رقابت اروپایی‌ها برای تسلط بر هندوستان، سرزمینهای مجاور آن به عنوان معابر دسترسی بر آن سرزمین، اهمیت ویژه یافتند. یکی از این نواحی بلوچستان بود. [[انگلیس|انگلیسیها]] که توانسته بودند، دست دیگر رقیبان خود را از هندوستان کوتاه نمایند، تصمیم گرفتند برای امنیت بخشیدن به سرحدات آن، منطقه حایلی در مرزهای شمال غربی تشکیل دهند و از این زمان سیاست انگلیس، در بلوچستان آغاز شد.
| |
| − |
| |
| − | با تأسیس حکومت [[قاجار]]، پادشاهان این سلسله در تلاش بودند بلوچستان را تحت تسلط خویش قرار بدهند. توجه دولت انگلیس به بلوچستان به عنوان کمربند دفاعی جنوب غربی هند و از طرف دیگر نگاه متمرکز شاهان قاجار به بلوچستان موجب تقابل سیاست آنان شد. در این زمان دیپلماسی قوی انگلستان در برابر دیپلماسی ضعیف قاجار قرار گرفت. انگلیسیها برای رسیدن به اهداف خود دست به هر اقدامی زدند و نقشه‌های گوناگونی را به اجرا در آوردند، تا اینکه در نهایت بلوچستان را به عنوان سپر دفاعی هندوستان بین هندوستان و ایران تقسیم کردند.
| |
| − |
| |
| − | === هندوستان و رقابت کشورهای اروپایی ===
| |
| − | سفر واسکودوگاما از کشور [[پرتغال]] در سال ۱۴۹۷ به هندوستان راه را برای ایجاد مستعمرات در این سرزمین و سایر نواحی آسیا باز کرد.<ref>سپاهی، ۱۳۸۵: ۵۷</ref> بعد از تسلط پرتغالیها بر هند در سال ۱۶۶۲ دولت پرتغال جزیره بمبئی را به چارلز دوم پادشاه انگلیس هدیه کرد و او نیز این جزیره را به کمپانی [[هند شرقی]] منتقل کرد.<ref>نیکبختی، ۱۳۶۸: ۶۳</ref> [[امپراتوری بریتانیا]] از نیمه سدهٔ هفدهم به تدریج با زور و زر و خدعه هندوستان را از چنگ راجه‌های ایالت و [[گورکانیان هند|امپراتوران گورکانی هند]] خارج کردند.<ref>بهزادی، ۶۶:۱۳۶۸</ref> بدین ترتیب انگلیسیها، پرتغالیها را از گردونه رقابت خارج کرده خود بر اوضاع مسلط شدند.
| |
| − |
| |
| − | در اواخر ۱۶۰۰ [[کمپانی هند شرقی]] به موجب فرمان [[الیزابت اول انگلستان|ملکه الیزابت]] تاسیس گردید. کمپانی به تدریج توانست نفوذش را در هندوستان گسترش دهد و از دیگر رقبای خود پیشه گیرد.<ref>ملکه الیزابتسپاهی: ۵۸</ref> به دنبال ظهور [[انقلاب صنعتی]] در اروپا تولید کالا به مراتب بیشتر از احتیاج بازارهای اروپایی بود. علاوه بر این مواد اولیه بسیاری از کارخانه‌ها در اروپا وجود نداشت و کشورهای اروپایی برای رفع این نیازها، توجه بیشتری به سرزمینهای دیگر نمودند.<ref>سپاهی: ۵۸</ref> یکی از این سرزمینها که از قبل نیز مورد توجه کشورهای اروپایی قرار داشت، هندوستان بود. این کشور با توجه به ویژگی‌های خود، مناسب‌ترین سرزمین برای استعمار بود.
| |
| − |
| |
| − | با اعزام [[ژنرال گاردن]] از جانب ناپلئون به ایران حکومت بریتانیا در لندن وحشتزده شد و نمایندگانی را به دربار ایران مأموریت داد، از جمله این نمایندگان [[سرجان ملکم]] بود که به خاطر رابطه دوستی بین ایران و فرانسه، از جانب دولت ایران پذیرفته نشد.<ref>سپاهی: ۶۰</ref>
| |
| − |
| |
| − | === انگلیس و بررسی سرزمینهای همجوار هندوستان ===
| |
| − | خطر حمله ناپلئون از طریق ایران و بلوچستان به هندوستان و پذیرفته نشدن ملکم سفیر انگلیس از جانب دولت ایران موجب شد کمپانی هند شرقی و دولت انگلیس به شناسایی و بررسی سرزمینهای همجوار هندوستان بپردازند. یکی از این سرزمینها بلوچستان بود که این زمان وارد تاریخ جدید خود شد.<ref>سپاهی:۶۲</ref> انگلیس می‌بایست هندوستان را حفظ می‌کرد و معابر لشکرکشی کشورهای اروپایی به هندوستان و مرزهای دفاعی شبه قاره را در اختیار خود می‌گرفت از طرفی روسیه نیز از آغاز [[سده هجدهم]] بر دریاهای گرم جنوب و بیش از همه بر استانبول چشم طمع دوخته بود. روسیه می‌بایست معابر لشکرکشی به هندوستان را در اختیار خود می‌داشت تا لندن را لااقل به تسلیم [[استانبول]] وا دارد.<ref>بهزادی:۷۰</ref> این عوامل سبب شد انگلیس برای دفاع از هندوستان به شناسایی سرزمینهای غربی آن بپردازد که بلوچستان یکی از آنان به شمار می‌رفت.
| |
| − |
| |
| − | === سیاست ایجاد کمربند حایل ===
| |
| − | اهمیت هندوستان برای امپراتوری انگلیس به قدری بود که برخی سیاست‌مداران بر این عقیده بودند که امکان زیستن برای انگلستان بدون هندوستان وجود ندارد. [[لرد کرزن]] در این باره می‌نویسد: «زمانی که هند شناخته شده‌است، سرورانش همواره صاحب اختیار نیمی از جهان بوده‌اند».<ref>سپاهی: ۶۶</ref>
| |
| − |
| |
| − | دولت انگلستان در می‌یابد که بر خلاف تصورات قبلی، ایران به عنوان خط دفاعی هندوستان چندان قابل اعتماد نیست و [[روسیه]] نیز می‌توانست با عبور از شمال [[خراسان]] به خان نشینهای [[آسیای مرکزی]] دست یابد؛ بنابراین، لندن و حکومت کمپانی در هندوستان بر آن شدند تا تلاش خود را در آسیای مرکزی به کار اندازند و دیوار دفاعی هند را از بلوچستان به آسیای مرکزی تغییر دهند.<ref>بهزادی:۱۷۲</ref> به دنبال آن در دهه [[۱۲۵۰ (قمری)|۱۲۵۰ هـ. ق]]/ [[۱۸۳۰ (میلادی)|۱۸۳۰ م]] در انگلستان اجماع فزاینده‌ای پدید آمد مبنی بر اینکه، روسیه به زیان ایران، [[عثمانی]] و آسیای مرکزی در حال توسعه بخشیدن به قلمرو خود می‌باشد و از همین جا طرح «مسئله شرق» یا «بازی بزرگ» ریخته شد. در این طرح، بلوچستان به عنوان سرزمین حایل در برابر پیشروی و توسعه‌طلبی فزاینده روسیه به هندوستان از اهمیت استراتژیکی خاصی برخوردار شد.<ref>فوران، ۱۳۷۸: ۱۷۲</ref> در این برهه زمانی انگلیس به دنبال سد دفاعی محکم و استواری می‌گشت تا بتواند با خیال راحت‌تری به سلطه خود در هندوستان ادامه دهد. آنان سد دفاعی خود را در مناطق مرکزی بلوچستان یافتند که دولت مرکزی ایران بعد از تصرف آن سیاست قاطعی برای تسلط کامل بر آن نداشت و این همان چیزی بود که انگلیسیها خواستار آن بودند چرا که به راحتی می‌توانستند مناطق استراتژیک را از همدیگر جدا کرده به نقشه خود یعنی ایجاد کمربند حایل دست یابند.
| |
| − |
| |
| − | === ایران و توجه به مرزهای شرقی ===
| |
| − | با پایان یافتن [[جنگهای ایران و روسیه]]، دولتمردان ایران تصمیم گرفتند بلوچستان را تحت مالکیت خودشان درآورند اما انگلیسیها تصور می‌کردند که دولت ایران هر قدمی که به سمت هندوستان بر می‌دارند به طور قاطع به اشاره دولت روس است.<ref>سپاهی:۶۷</ref> انگلیس از اساس تفکر دولت و دربار ایران، درباره بلوچستان آگاه شده بود. ایران از آغاز سلطنت [[سلسله قاجار]] مرز طبیعی جنوب شرقی خود را با احتساب بلوچستان جزو متصرفات ایران، [[رود سند]] می‌دانست. [[عباس میرزا]] در خلال گفتگوهای دوستانه و خصوصی با مأمورین انگلیس بارها به این مطلب اشاره کرده بود و [[محمد شاه قاجار|محمد شاه]] نیز بر همین عقیده بود.<ref>بهزادی:۹۵</ref> در نتیجه انگلیسیها درصدد ممانعت از پیشروی ایران به طرف شرق بر آمدند که اولین مورد آن مسئله [[هرات]] و به دنبال آن تقسیم بلوچستان بود که با تعیین حدود مرزی این مناطق، هم خط دفاعی هندوستان را کامل کردند و هم به پیشروی ایران به سمت شرق برای همیشه پایان دادند.
| |
| − |
| |
| − | === بلوچستان در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه ===
| |
| − | با آغاز سلطنت ناصرالدین شاه و توجه دولت مرکزی به بلوچستان برخی سرداران و حاکمان نواحی مختلف این ناحیه، داوطلبانه اطاعت خود را از دولت اعلام نمودند (سپاهی:۱۲۴). و این بدان دلیل است که امیرکبیر صدراعظم ایران در آن زمان اهمیت ویژه‌ای به بلوچستان می‌داد و آن هم به خاطر آگاه بودن او از سیاستهای انگلیس در بلوچستان بود.
| |
| − |
| |
| − | در این دوران نیز مبارزاتی در بلوچستان برای استقلال دوباره رخ داد اما با سیاستهای امیرکبیر بلوچها به شدت سرکوب وعده زیادی کشته شدند و دوباره به اطاعت از ایران گردن نهادند.<ref>(بهزادی:۱۰۶)</ref> انگلیسها از این وضع نگران شدند، زیرا با گسترش مرزهای شرقی ایران، ایران را به هند نزدیکتر می‌دیدند. با توجه به چنین اوضاعی، دولت انگلیس در سال ۱۸۵۳/۱۲۷۰ق. به منظور جلوگیری از گسترش نفوذ بیشتر ایران در بلوچستان، مأمورانی از سند به بلوچستان اعزام کرد. جاسوسان انگلیسی مردم بلوچ را تحریک به مبارزه علیه دولت ایران کرده بودند.<ref>(سپاهی. ص۱۲۴)</ref> دولت انگلیس در این سالها سعی می‌کرد با ایجاد جو خودآگاهی در میان مردمان بلوچ آنها را به مبارزه علیه دولت مرکزی وا دارد اما اقدامات آنها در این زمان نتیجه دلخواه را نداد و انگلیسیها درصدد برآمدند تا به ترفندهای دیگر متوسل شوند.
| |
| − |
| |
| − | === کشیدن خطوط تلگراف؛ زمینه‌ساز تقسیم بلوچستان ===
| |
| − | پس از [[معاهده پاریس]] و استقلال [[افغانستان]]، مشکلات انگلیسیها در هند، برای چند سال، آنها را از دخالت علنی در بلوچستان بازداشت، اما شورش هند در سال ۱۸۵۷م/ ۱۲۷۴ق انگلیسیها را در تقسیم بلوچستان مصمم کرد.<ref>سپاهی:۱۳۰</ref> انقلاب هندوستان و خطری که در آن مقطع تاریخی متوجه امپراتوری بریتانیا شد، آثار و نتایج عمیقی در ایران به جای گذاشت. از جمله مهمترین این آثار ارتباط [[تلگراف|تلگرافی]] هندوستان با اروپا و با انگلیس و در نتیجه کشیده شدن خطوط تلگراف در ایران بود.<ref>بهزادی:۱۱۹</ref> برای ایجاد خطوط تلگرافی در بلوچستان، مذاکرات توسط افسران انگلیسی با دولت ایران شروع شد، اما این مذاکرات با مخالفت و مقاومت شدید در ایران مواجه شد.<ref>سپاهی:۱۳۰</ref> دولتمردان وقت ایران به هیچ عنوان نمی‌خواستند پای مأموران انگلیسی به نقاط تصرف شده، به خصوص نواحی جنوب به ویژه در میان طوایف بلوچستان باز شود. انگلیسیها سرهنگ اپستویک را برای حل این مسئله به سمت سفارت تهران برگزیدند.<ref>بهزادی:۱۲۰-۱۱۹</ref> سرانجام امتیاز کشیدن خطوط در ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۲۷۹ ق / ۱۷دسامبر ۱۸۶۲ م با دولت ایران به امضا رسید. در آن زمان صدارت ایران با [[امین‌الدوله]] بود که با انگلیسیها رابطه صمیمانه‌ای داشت.
| |
| − |
| |
| − | مأموران انگلیسی به هنگام مطالعه، برای کشیدن خطوط تلگرافی پی بردند که کشیده شدن خطوط تلگراف زمینی در بخشی از نواحی ساحلی بلوچستان، برای کنترل و سرانجام جدایی این نواحی مجاور، فرصت مناسبی می‌تواند باشد.<ref>سپاهی:۱۱۵</ref> بنابراین تحقیق و بررسی از این نواحی بر عهده سر فردریک گلداسمیت گذاشته شد.
| |
| − |
| |
| − | === انگلیس و حفظ خطوط تلگرافی توسط سرداران بلوچ ===
| |
| − | با عبور سیم تلگراف از بلوچستان، دولت انگلستان گلداسمیت را با چند افسر دیگر به بلوچستان فرستاد، اما آنها با مقاومت و مخالفت بلوچها مواجه شدند. افسران انگلیسی به فرماندهی گلداسمیت به این نتیجه رسیدند که تنها از طریق کنار آمدن با سران طوایف و قبایل می‌توانند بر حاکمیت خویش در بلوچستان تداوم بخشند. به همین خاطر عمدهٔ سران، خانها و سردارهای بلوچ را با دادن اسلحه و مقرری فریب دادند و به بهانه عبور خط تلگراف در هر محل تلفنخانه‌ای برپا کردند و پرچم انگلیس را بر فراز آن برافراشتند.<ref>نیکبختی:۶۶</ref> بدین سان انگلیسیها در سرتاسر بلوچستان نفوذ کردند و از طریق محدود مقرری که به سرداران بلوچ می‌دادند از آنها تعهد گرفتند تا از سیمهای تلگراف مراقبت نمایند.
| |
| − |
| |
| − | در این میان عده‌ای دیگر از بلوچها که بهره‌ای نبرده بودند، دست به تحریکات زدند، در نتیجه سیمهای تلگراف را قطع، و برای مأموران انگلیسی مزاحمت ایجاد می‌کردند و بعضی از کارکنان را کشته، برخی را اسیر نمودند. این پیشامدها سبب شد دولت انگلیس از ایران بخواهد مرز بین ایران و هند در بلوچستان تعیین شود. دولت ایران با این تقاضا موافقت ننمود. گلداسمیت بلوچها را تحریک نمود تا دوباره مبارزات خودشان را آغاز کنند.[[ناصرالدین شاه]] متوجه این خطر شد که چنانچه رضایت انگلیس را فراهم نکند، ممکن است بلوچستان تصرف شده را از ایران مجزا نماید. در سال ۱۲۸۸ق. انگلستان عده‌ای سرباز هندی را به [[پنجگور]] فرستاد و خیال داشت تمامی بلوچستان را فتح کند. ناصرالدین شاه از این نقشه باخبر شد و با سفیر انگلیس در تهران در این باب مذاکره نمود.<ref>همت، ۱۰۱:۱۳۷۰</ref> سفیر انگلیس اظهار کرد که اگر دولت ایران خواهان دوستی با دولت انگلیس است، باید خطوط مرزی بلوچستان را با مرز هند تعیین نماید. ناصرالدین شاه نیز این پیشنهاد را پذیرفت. از طرف ایران وزیر خارجه[[میرزا سعیدخان]] و [[آصف الدوله]] حاکم کرمان و چند نفر دیگر معلوم شدند. از طرف انگلستان گلداسمیت و دو افسر مهندس تعیین گردیدند، اما نتیجه مطلوبی حاصل نشد. در این جلسه قرار شد دولت انگلیس سالی سه هزار تومان جهت محافظت از تیرها و سیستم تلگرافی که در قسمت بلوچستان واقع می‌شد پرداخت نماید و تعیین مرزها به ملاحظاتی، نامعلوم و مسکوت ماند.<ref>همت:۱۰۲</ref> در این زمان انگلیسیها با کاشتن تیرهای تلگراف در گوشه گوشه بلوچستان و گسترش نفوذ خود دراین سرزمین و در نهایت با تفرقه انداختن بین مردم بلوچستان کم‌کم به اهداف خود نزدیکتر شدند.
| |
| − |
| |
| − | === توافق ایران با انگلیس در تشکیل کمیسیون مرزی ===
| |
| − | در سال ۱۸۶۲م. در دیوار دفاعی هندوستان، تنها منطقه‌ای که ترتیب قطعی برای آن، مطابق نقشه انگلستان داده نشده بود، منطقه بلوچستان بود.<ref>بهزادی:۱۲۱</ref> در آن هنگام خان کلات قسمتهای شرقی بلوچستان را تحت اداره یا نفوذ خود داشت. انگلستان درصدد بود بلوچستان را دوباره به صورت کشوری مستقل درآورد.
| |
| − |
| |
| − | اولین کمیسیون برای تعیین مرزهای شرقی ایران، بین دولت ایران و خان کلات به حکمیت انگلستان تشکیل گردید، انگلیسیها به ظاهر نقش حکم را بازی می‌کردند اما در واقع مدعی آنها بودند و مطرح نمودن خان کلات بهانه‌ای بود برای استقلال بلوچستان از ایران.<ref>سپاهی:۱۴۴</ref> بعد از شکست [[آقاخان|آقاخان محلاتی]] در مأموریتش برای استقلال بلوچستان، دولت انگلیس بر آن شد که این امر را توسط یکی از خوانین مقتدر محلی و با توسعه بخشیدن قلمرو او انجام دهد. مقتدرترین و مناسب‌ترین فرد برای این منظور [[خان کلات]] بود.<ref>بهزادی:۱۲۲</ref> که انگلیس آن را تحت‌الحمایه خود کرد و بعد آن را جزء [[امپراتوری هند]] در آورد.<ref>غراب، ۱۳۶۴: ۱۴-۱۳</ref>
| |
| − |
| |
| − | ایجاد روابط سیاسی بین دولت انگلیس و خان کلات باعث شد که از اغتشاشات بلوچستان جلوگیری شود و مقام حکمرانی خان کلات استحکام پیدا کند، اما لازم بود ترتیبهای تازه اتخاذ شود که سرحدات غربی این مملکت از تجاوزات مصون بماند و از دولت ایران که قریب بیست سال بود به سرحدات کلات تجاوز می‌کرد جلوگیری شود، و در بین یک حد و حدودی معین گردد[[بهزادی:۱۲۵]]. زمانی که [[ابراهیم خان]] در اوایل دهه ۱۲۷۰ق. در حکومت بلوچستان مستقر شد دامنه فتوحات وی انگلستان را مضطرب کرد و به فکر چاره جویی انداخت[[بهزادی:۱۲۸]]. دولت انگلیس می‌پنداشت که در صورت عدم مداخله، ابراهیم خان تمامی حوزه حکومتی خان کلات را فتح خواهد کرد و مرزهای شرقی ایران به هند نزدیکتر می‌شود. آنان درصدد برآمدند تا با تعیین حدود رسمی بین بلوچستان و کلات از پیشروی ابراهیم خان حاکم بلوچستان به سمت سرزمینهای غربی هند جلوگیری کنند.
| |
| − |
| |
| − | با شکایات متعدد دولت انگلیس به دربار و دولت ایران، ایران تحت سرپرستی [[میرزا حسین خان سپهسالار]] در سال ۱۸۷۱م / ۱۲۸۷ق. حاضر به تحدید رسمی [[مرزهای ایران]] و کلات با حکمیت دولت انگلیس شد. سر فردریک گلداسمیت به عنوان حکم انگلیس تعیین گردید.<ref>بهزادی:۱۳۰</ref> از طرف دولت ایران میرزا معصوم خان انصاری به عنوان رئیس کمیسیون مرزی انتخاب شد.<ref>سپاهی:۱۴۹</ref>
| |
| − |
| |
| − | بر اساس موافقت‌نامه تعیین حدود مرزی کمیسیونرها ی یاد شده آزادی خواهند داشت نقشه‌ای از متصرفات ایران در بلوچستان و متصرفات خان کلات با مرزهای آن ترسیم کنند وآن را با خود به تهران بیاورند، پس از آن مسئله با آگاهی دولت بریتانیا به گونه‌ای عادلانه تصمیم گرفته می‌شود.<ref>سپاهی:۱۵۶</ref> نماینده ایران میرزا معصوم خان در راه بازگشت به تهران به دولتمردان ایران می‌نویسد: «... این مأمور انگلیسی]گلداسیمد [جز حمایت و تقویت خان کلات و تحصیل سند که کیج و تمپ و بلیده و مند و کوهک و اسپندار و بلکه بیشتر سرباز و دشت باهو تعلق به خان معزی الیه دارد و خیال دیگری ندارد...».<ref>سپاهی:۱۶۴</ref> به طوری که از نامه میرزا معصوم خان بر می‌آید، انگلیسیها در نقشه خود قصد داشتند، نواحی [[تمپ]]، [[کیج]]، [[بلیده]]، [[مند]]، [[کوهک]] و [[اسپندار]] و حتی نواحی [[سرباز (شهر)|سرباز]] و [[باهوکلات|دشت باهو]] را از بلوچستان تحت مالکیت ایران جدا و به بلوچستان تحت تصرف انگلیس و به خاک کلات بیفزایند.
| |
| − |
| |
| − | تلاشهای میرزا معصوم خان برای قرار دادن کیج و مند در قلمرو ایران به جایی نرسید.<ref>سپاهی:۱۶۴</ref> ناحیه دیگر که در این زمان مورد اختلاف بین گلداسمیت و میرزا معصوم خان بود، ناحیه کوهک و اسپندار بود.<ref>سپاهی۱۶۵- ۱۶۴</ref> اما با همه تلاشهای مأموران ایرانی در افزایش سهم ایران از بلوچستان، دولت ایران در اوت سال ۱۸۷۱م/ [[جمادی الآخر]] ۱۲۸۸ق. پذیرفت که نقشه‌ها و یافته‌های یکجانبه گلداسمیت، مبنای صدور رأی نهایی قرار گیرد.<ref>سپاهی:۱۶۶</ref>
| |
| − |
| |
| − | بدین ترتیب مناطقی از بلوچستان تحت مالکیت ایران جدا و به خان کلات داده شد که حاکم بلوچستان که از دست نشاندگان [[حکومت ایران]] بود و شاه ایران از این امر ناراضی بودند. نارضایتیهای حاکم بلوچستان و اقدام خودسرانه او برای تصرف نواحی از دست رفته، بعد از کمیسیون مرزی اول، سبب شد زمینه‌های تشکیل کمیسیون دوم مرزی نمایان شود.
| |
| − |
| |
| − | === اختلاف بر سر کوهک ===
| |
| − | هر چند دولت ایران نقشه گلداسمیت را برای تعیین حدود مرزی از [[خلیج گواتر]] تا [[جالق]] قبول نمود، اما اختلاف بر سر کوهک و بخشی از [[ماشکید|دره ماشکید]] همچنان باقی‌ماند.<ref>سپاهی: ۱۶۹</ref> حاکم بلوچستان عصبانی و ناراحت از اصل تشکیل کمیسیون و تعیین رسمی سرحدات و به محض مراجعت هیئتهای طرفین از بلوچستان خودسرانه به اشغال و تصرف کوهک پرداخت.<ref>بهزادی:۱۳۶</ref> با تصرف کوهک توسط حاکم بلوچستان انگلیسیها درصدد زیر فشار گذاشتن دولت ایران به منظور دست کشیدن از کوهک بر آمدند.
| |
| − |
| |
| − | وزیر مختار انگلیس در تهران، طی نامه‌ای به [[وزارت خارجه]] ایران، تقاضا کرده بود که با توجه به پذیرفتن نقشه گلداسمیت توسط دولت ایران، مسئله کوهک حل و فصل شود.<ref>سپاهی:۱۷۱</ref> با ادامه کنترل کوهک و اسپندک توسط دولت ایران، مأموران انگلیسی به فکر افتادند این مناطق را از دست ایران خارج نمایند.<ref>سپاهی:۱۷۳</ref>
| |
| − |
| |
| − | === کمیسیون مرزی دوم ===
| |
| − | به دنبال تعیین حدود و علامت‌گذاری بخش اول از مرزهای بلوچستان، در سال۱۲۹۰ق. تامسن وزیر مختار انگلیس، طی نامه‌ای به ایران خواستار تعیین حدود مرزی ایران و کلات از جالق تا [[کوه ملک سیاه|ملک سیاه کوه]] شد.<ref>سپاهی:۲۰۴</ref> یکی از مهمترین عواملی که سبب شد انگلیسیها دو سال بعد از کمیسیون مرزی اول، تقاضای تشکیل کمیسیون دیگری بنمایند، بدون شک ترس آنها از تصرف قسمتهایی بود که تعیین حدود نشده بود. ترس انگلیسیها از آن بود که با تصرف کوهک توسط حاکم بلوچستان امکان داشت کوهک و نواحی اطراف آن در قلمرو ایران داخل گردد. انگلیسیها بعد از تصرف کوهک توسط ابراهیم خان به تلاشهای خود برای استرداد این ناحیه به خان کلات ادامه دادند.
| |
| − |
| |
| − | در نامه‌ای که سفیر انگلیس به دولتمردان ایران نوشته بود، به خط مرزی گلداسمیت استناد نموده بود. طبق این نقشه، جالق و [[کله گان]] حدود مرزی ایران را تشکیل می‌دادند. در ادامه تقاضا کرده بود که خط مرزی از جالق الی کوه ملک سیاه در زمستان آینده تعیین شود.<ref>سپاهی:۲۰۴</ref> اما دولت ایران نواحی کوهک و ماشکید را متعلق به خود می‌دانست و با این طرح مرزی جدید انگلیس مخالف بودند.
| |
| − |
| |
| − | بعد از آنکه سفارت انگلیس با اصرار دولت ایران، بر تعلق کوهک و ماشکید مواجه شد.<ref>سپاهی:۲۰۴</ref> و در این مورد با دولت ایران به نتیجه نرسید، دولت هند بریتانیا نیروهایی در سال ۱۳۱۲ق/ ۱۸۹۴ م در پنجگور در نزدیکی ایران مستقر کرد و در واقع می‌خواست، از راه تهدید نظامی دولت ایران را وادار به قبول درخواستهای خود بنماید<ref>سپاهی:۲۰۶-۲۰۵</ref> ابتدا به دلیل اهمیت استراتژیکی، شاه حاضر به واگذاری ماشکید نشد، در نتیجه تعیین حدود مرزی منتفی شد. بعد از مخالفت سرداران بلوچ با تقسیم بلوچستان ومبارزات آنان، شاه مجبور شد دستور تشکیل هیئتی برای تعیین حدود مرزی از جالق تا کوه ملک سیاه را صادر نماید.
| |
| − |
| |
| − | با حل این اختلاف، تحدید و علامت مرزی در ۲۴ مارس ۱۸۹۶ م / ۹ شوال ۱۳۱۳ ق پایان یافت و موافقت نامه‌ای به امضا رسید در نتیجه کار این کمیسیون، [[حاکمیت ایران]] بر مناطق چون کوهک، کناربست، اسفندک، و غرب رود ماشکید که از مدتها قبل در مالکیت ایران بودند، تأیید شد، ولی بخش عمده‌ای از ناحیه ماشکید و از آن مهمتر ناحیه [[میرجاوه]] و شهر آن و نقاط استراتژیک این منطقه از ایران جدا شد.<ref>سپاهی:۷۱۴</ref>
| |
| − |
| |
| − | با جدایی این مناطق از بلوچستان تحت مالکیت ایران علاوه بر اینکه دیوار دفاعی هندوستان کامل شد، مقاصد سیاسی انگلیس و بهره‌برداری درازمدت استعمارگران را نیز برای سالیان دراز تأمین کرد.
| |
| − | [[پرونده:نقشه جغرافیایی قدیم بلوچستان.jpg|بندانگشتی|نقشه جغرافیایی قدیم بلوچستان]]
| |
| − |
| |
| − | == پانویس ==
| |
| − | {{پانویس| ۲}}
| |
| | | | |
| | == منابع == | | == منابع == |
| سطر ۹۵: |
سطر ۱۲: |
| | * همت، محمود، [[تاریخ بلوچستان]]، بی جا: گلی، ۱۳۷۰. | | * همت، محمود، [[تاریخ بلوچستان]]، بی جا: گلی، ۱۳۷۰. |
| | | | |
| − | == پیوند به بیرون ==
| |
| − | * [http://www.political-articles.com/Com/Articles/A00087.htm بلوچستان - نوشته مایکل روبین]
| |
| − |
| |
| − | == جستارهای وابسته ==
| |
| − | * [[استان سیستان و بلوچستان]]
| |
| − | * [[بلوچستان انگلیس]]
| |
| − | * [[بلوچستان پاکستان]]
| |
| − |
| |
| − | {{حماسه‌های منظوم جهان}}
| |
| − | {{روابط ایران و پاکستان}}
| |
| | [[رده:بلوچستان]] | | [[رده:بلوچستان]] |
| | [[رده:جنوب آسیا]] | | [[رده:جنوب آسیا]] |
رقابت دولتهای فرانسه و انگلیس بر سر هندوستان، انگلیسها را برآن داشت تا کنترل بلوچستان را که یکی از معابر دسترسی به هندوستان بود، به دست بگیرد. انگلیسیها برای جدا کردن بلوچستان از ایران اقدامات گسترده‌ای برای شناسایی این سرزمین انجام دادند. از جانب دیگر دولت ایران در تلاش بود تسلط خود را بر این نواحی گسترش دهد. در دوره ناصرالدین شاه، دولت مرکزی تسلط و گسترش نفوذ خود را در بلوچستان و مرزهای شرقی ایران افزایش داد. این حرکات سبب شد تا انگلیس سرحدی برای جلوگیری از پیشروی ایران تعیین نماید. انگلیس بعد از کشیدن خطوط تلگراف، درخواست تعیین حدود متصرفی دولت ایران را در بلوچستان نمود، اما با مخالفت دولت ایران مواجه شد. ناصرالدین شاه که قدرت مقاومت در برابر سیاست انگلیسیها را نداشت، تن به تشکیل کمیسیونهای مرزی مشترک داد. نتیجه کار این کمیسیونهای مرزی، واگذاری بخشهای وسیعی از بلوچستان و تشکیل بخشی از منطقهٔ حایل برای هندوستان بود.
