|
|
| (۴ نسخهٔ میانی توسط کاربر مشابهی که نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{مقاله برگزیده}}
| + | اراک یکی از [[فهرست کلانشهرهای ایران|کلانشهرهای ایران]] و از بزرگترین شهرهای مرکز ایران و مرکز [[استان مرکزی]] و [[شهرستان اراک]] است. جمعیت اراک در سال ۱۳۹۰ خورشیدی برابر با ۵۲۶،۱۸۲ نفر بوده که از این نظر قطب جمعیتی استان مرکزی و چهاردهمین شهر پرجمعیت ایران به حساب می‌آید. |
| − | {{دیگر کاربردها|اراک}}
| + | |
| − | {{جعبه شهر ایران
| + | |
| − | |نام‌رسمی=اراک
| + | |
| − | |روی‌نقشه=بلی
| + | |
| − | |عرض‌جغرافیایی=۳۴٫۰۸
| + | |
| − | |طول‌جغرافیایی=۴۹٫۷
| + | |
| − | |تصویر=Arak montage (1).jpg
| + | |
| − | |اندازه‌تصویر=۲۵۰
| + | |
| − | |برچسب‌تصویر=از بالا: اسکای لاین اراک ، سرای مهر در بازار اراک ، برج عظیم تقطیر ، کارخانه واگن پارس ، حمام و موزه چهارفصل
| + | |
| − | |استان=مرکزی
| + | |
| − | |شهرستان=اراک
| + | |
| − | |بخش=[[بخش مرکزی شهرستان اراک|مرکزی]]
| + | |
| − | |دهستان=
| + | |
| − | |نام‌محلی=
| + | |
| − | |نام‌های‌دیگر=
| + | |
| − | |نام‌های‌قدیمی=سلطان‌آباد عراق، [[سلطان‌آباد]]، قلعه سلطان‌آباد<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۳۲}}</ref>
| + | |
| − | |سال‌شهرشدن= ۱۲۳۱ قمری<ref>{{پک|دهگان|۱۳۸۳|ک=تاریخ اراک (جلد دوم)|ص=۱۰۳}}</ref>
| + | |
| − | |جمعیت= ۵۲۶،۱۸۲ نفر (سال ۱۳۹۰ خورشیدی) <ref group="یادداشت">به موجب مصوبه دولت و شورای عالی شهرسازی، نقاط جمعیتی [[کرهرود]] و [[سنجان (مرکزی)|سنجان]] به شهر اراک الحاق شدند. جمعیت جدید حاصل از جمعیت سه شهر اراک، سنجان و کرهرود است.</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.amar.org.ir/Portals/0/sarshomari90/Files/ABADY-90/os00.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ استان مرکزی |ناشر=وب‌گاه مرکز آمار ایران |تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKF30OuE | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref name="elhagh">{{یادکرد وب|نشانی= http://rc.majlis.ir/fa/law/show/816112|عنوان=مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص الحاق نقاط جمعیتی سنجان و کرهرود به شهر اراک|ناشر=مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی|تاریخ=۹ مرداد ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی =http://www.webcitation.org/6GUbylI6C | تاریخ بایگانی =۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| + | |
| − | |رشدجمعیت= ۲٫۹۷<ref name="boodje">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://boodje.ostan-mr.ir/files/19/nezam%20shahri.pdf |عنوان =بررسی و تحلیل نظام شهری و نظام روستایی و عشایری استان مرکزی | ناشر =دفتر برنامه‌ریزی و بودجه استانداری استان مرکزی |تاریخ =۱۳ دسامبر ۲۰۱۳ |تاریخ بازدید = ۱۲ مه ۲۰۱۳|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6GaXvxQ5I|تاریخ بایگانی =۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| + | |
| − | |تراکم‌جمعیت= بیش از ۱۰ هزار<ref name="boodje"/>
| + | |
| − | |زبان= فارسی با [[لهجه اراکی]]<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۶|ک=سیمای اراک (جلد دوم، جامعه شناسی شهری، فرهنگ مردم)|ص=۶}}</ref>
| + | |
| − | |مذهب=[[شیعه]]، اقلیتی [[مسیحی]]، [[کلیمی]]<ref name="ostanshenasi"/> و [[بهائیت|بهائی]]<ref name="wikifarhangi">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://af.samta.ir/atlas/index.php?title=فرق_مذهبی_استان_مرکزی|عنوان=فرق مذهبی استان مرکزی|ناشر=ویکی اطلس فرهنگی ایران|تاریخ=۳ آبان ۱۳۸۸ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKF3VBrS | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref name="mazandnume">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.mazandnume.com/fullcontent/3248/جغرافياي-جمعيتي-بهاییان-ايران-و-مازندران/|عنوان=جغرافیای جمعیتی بهائیان ایران و مازندران |ناشر=پایگاه تحلیلی خبری مازندران |تاریخ=۷ تیر ۱۳۸۴ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKF4ZiMU | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| + | |
| − | |مساحت=۵۳٫۴۵ تا ۷۰ کیلومتر مربع<ref name="Masahat">{{یادکرد وب|عنوان=نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: مرکزی|ناشر=وب‌گاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران|نشانی=http://www.udro.org.ir/index.php?option=com_mtree&task=listcats&cat_id=6|تاریخ=۱۲ مه ۲۰۱۲|تاریخ بازدید=۱۴ ژانویهٔ ۲۰۱۳| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKF78LCK | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=246033|عنوان=۱۵۰۰ هکتار به محدوده قانونی شهر اراک افزوده می‌شود |ناشر=روزنامه دنیای اقتصاد |تاریخ=۱۷ اسفند ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dae6WEaN | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| + | |
| − | |ارتفاع=۱۷۴۳ متر<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://gndb.ncc.org.ir/Pages/jpgMaps.aspx?end=OGTdJXmefpw=&r=bxqwocqo |عنوان=مشخصات اراک |ناشر=پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران |تاریخ=۲۷ دسامبر ۲۰۱۳ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKF7xde4 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| + | |
| − | |میانگین‌دما=۱۳٫۸ درجه سانتی‌گراد<ref name="hava"/>
| + | |
| − | |میانگین‌بارش‌سالانه=۳۲۰ میلی‌متر<ref name="hava"/>
| + | |
| − | |شمارروزهای‌یخبندان= بین ۶۰ تا ۱۲۰ روز<ref name="hava"/>
| + | |
| − | |شهردار= محمدابراهیم عباسی<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920708001547 |عنوان=محمد ابراهیم عباسی شهردار اراک شد |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری فارس |تاریخ=۸ مهر ۱۳۹۲|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKF8sKM2 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| + | |
| − | |ره‌آورد= [[فتیر]]، [[باسلوق]]، [[کشمش]]<ref name="rahavard"/>
| + | |
| − | |پیش‌شماره=۰۸۶ <ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://coding.tciarak.ir/default.aspx |عنوان=اجرای طرح ملی همکد سازی با حذف کد بین شهری از شهرها و روستاهای استان مرکزی |ناشر=وب‌گاه شرکت مخابرات استان مرکزی |تاریخ=۲۷ دسامبر ۲۰۱۳ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFBV7K8 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| + | |
| − | |پلاک اتومبیل= ایران ۴۷<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://acoforum.org/showthread.php?t=1713#axzz3q7ueicF8 |عنوان=لیست پلاک‌های خودروهای ایران|ناشر=بانک اطلاعاتی آکو| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvF5ogpD | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| + | |
| − | |وب‌گاه= [http://www.arak.ir/ www.arak.ir]
| + | |
| − | |جمله‌خوشامد= به زادگاه میرزا تقی‌خان امیرکبیر خوش آمدید
| + | |
| − | به اراک پایتخت صنعتی ایران خوش آمدید
| + | |
| − | |پانویس=}}
| + | |
| − | [[پرونده:Welcom arak.JPG|بندانگشتی|چپ|260px|تابلوی خوش آمدگویی]]
| + | |
| − | | + | |
| − | '''اراک''' ({{تلفظ|Arak.ogg}}) یکی از [[فهرست کلانشهرهای ایران|کلانشهرهای ایران]] و از بزرگترین شهرهای مرکز ایران و مرکز [[استان مرکزی]] و [[شهرستان اراک]] است. جمعیت اراک در سال ۱۳۹۰ خورشیدی برابر با ۵۲۶،۱۸۲ نفر بوده که از این نظر قطب جمعیتی استان مرکزی و چهاردهمین شهر پرجمعیت ایران به حساب می‌آید.
| + | |
| | | | |
| | از سده دوم اسلامی ناحیه میان [[همدان]]، [[ری]] و [[اصفهان]] عَراق نامیده شد که بعدها برای تمایز با [[عراق عرب]] آن را [[عراق عجم]] نامیدند. عَراق معرب اراک است. اراک نسبت به بسیاری از شهرهای ایران، شهر جوانی محسوب می‌شود. این شهر در دوران [[قاجاریان|قاجار]] بنیان گذاشته شده و کمی بیش از دو قرن قدمت دارد. نام شهر که ابتدا قلعه‌ای نظامی در کنار روستای [[کرهرود]] بود قلعه سلطان‌آباد، بعد [[تاریخ اراک|سلطان‌آباد]] عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک تغییر نام داد. بانی شهر اراک [[یوسف‌خان گرجی]] معروف به سپهدار بود که شهر را در طول چند سال و با هزینه ۲۰۰٬۰۰۰ تومان ساخت. در شهر جدید تمامی تأسیسات شهری از قبیل [[قنات]]، حمام، [[آب‌انبار]]، مسجد، مدرسه، [[سقاخانه]]، [[بازار]] و [[ارگ حکومتی اراک|ارگ حکومتی]] ساخته شد. با رونق‌گیری اقتصاد شهر و عبور [[راه آهن سراسری ایران|راه‌آهن سراسری]] از شهر، مهاجرت به شهر افزایش یافت. | | از سده دوم اسلامی ناحیه میان [[همدان]]، [[ری]] و [[اصفهان]] عَراق نامیده شد که بعدها برای تمایز با [[عراق عرب]] آن را [[عراق عجم]] نامیدند. عَراق معرب اراک است. اراک نسبت به بسیاری از شهرهای ایران، شهر جوانی محسوب می‌شود. این شهر در دوران [[قاجاریان|قاجار]] بنیان گذاشته شده و کمی بیش از دو قرن قدمت دارد. نام شهر که ابتدا قلعه‌ای نظامی در کنار روستای [[کرهرود]] بود قلعه سلطان‌آباد، بعد [[تاریخ اراک|سلطان‌آباد]] عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک تغییر نام داد. بانی شهر اراک [[یوسف‌خان گرجی]] معروف به سپهدار بود که شهر را در طول چند سال و با هزینه ۲۰۰٬۰۰۰ تومان ساخت. در شهر جدید تمامی تأسیسات شهری از قبیل [[قنات]]، حمام، [[آب‌انبار]]، مسجد، مدرسه، [[سقاخانه]]، [[بازار]] و [[ارگ حکومتی اراک|ارگ حکومتی]] ساخته شد. با رونق‌گیری اقتصاد شهر و عبور [[راه آهن سراسری ایران|راه‌آهن سراسری]] از شهر، مهاجرت به شهر افزایش یافت. |
| سطر ۴۳: |
سطر ۵: |
| | شهر اراک دارای زمستان‌های سرد و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک است و کوههای اطراف شهر، [[تالاب میقان]] و دشت فراهان بر آب و هوای آن تاثیر می‌گذارند. شهر در میان پای‌کوه‌های داخلی [[زاگرس|رشته‌کوه زاگرس]] قرار دارد و از جمله شهرهای امن از نظر لرزه‌خیزی است که احتمال وقوع [[زلزله]] بالای ۵ ریشتر در آن بسیار ضعیف است. | | شهر اراک دارای زمستان‌های سرد و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک است و کوههای اطراف شهر، [[تالاب میقان]] و دشت فراهان بر آب و هوای آن تاثیر می‌گذارند. شهر در میان پای‌کوه‌های داخلی [[زاگرس|رشته‌کوه زاگرس]] قرار دارد و از جمله شهرهای امن از نظر لرزه‌خیزی است که احتمال وقوع [[زلزله]] بالای ۵ ریشتر در آن بسیار ضعیف است. |
| | | | |
| − | مردم شهر اراک عمدتاً مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند، اما اقلیتی از [[مسیحی]] و [[بهائیت|بهائی]] نیز وجود دارند. زبان مردم، فارسی با [[لهجه اراکی]] است. | + | مردم شهر اراک عمدتاً مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند، اما اقلیتی از [[مسیحی]] نیز وجود دارند. زبان مردم، فارسی با [[لهجه اراکی]] است. |
| | | | |
| | اراک یکی از شهرهای صنعتی ایران است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به طور کلی چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود.این شهر به واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰٪ تجهیزات [[انرژی]] کشور، وجود بزرگترین کارخانه تولید کننده [[آلومینیوم]] کشور و وجود بزرگترین معدن [[سدیم سولفات]] کشور، به‌عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته شده‌است و به همین دلیل یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است. [[طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک]] از جمله طرح‌های ملی است که برای کاهش آلودگی شهر به تصویب رسید، اما اجرای ضعیف آن بعد از چند سال باعث شد تا مردم اراک در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به مدت ۱۸ هفته تجمعات اعتراضی نسبت به وضع موجود برپا کنند. ترافیک و گرانی مسکن از جمله مشکلات دیگر این شهر است. | | اراک یکی از شهرهای صنعتی ایران است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به طور کلی چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود.این شهر به واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰٪ تجهیزات [[انرژی]] کشور، وجود بزرگترین کارخانه تولید کننده [[آلومینیوم]] کشور و وجود بزرگترین معدن [[سدیم سولفات]] کشور، به‌عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته شده‌است و به همین دلیل یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است. [[طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک]] از جمله طرح‌های ملی است که برای کاهش آلودگی شهر به تصویب رسید، اما اجرای ضعیف آن بعد از چند سال باعث شد تا مردم اراک در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به مدت ۱۸ هفته تجمعات اعتراضی نسبت به وضع موجود برپا کنند. ترافیک و گرانی مسکن از جمله مشکلات دیگر این شهر است. |
| | | | |
| | از لحاظ گردشگری، قدمت بیشتر بناهای تاریخی اراک به [[دوره قاجار]] بازمی‌گردد.از مهمترین صنایع دستی شهر، [[قالی اراک]] است که در گذشته اهمیت و اعتبار فراوانی داشته است و رقیب [[قالی کرمان]] بود. | | از لحاظ گردشگری، قدمت بیشتر بناهای تاریخی اراک به [[دوره قاجار]] بازمی‌گردد.از مهمترین صنایع دستی شهر، [[قالی اراک]] است که در گذشته اهمیت و اعتبار فراوانی داشته است و رقیب [[قالی کرمان]] بود. |
| − |
| |
| − | == نام‌گذاری ==
| |
| − | {{اصلی|نام‌های اراک}}
| |
| − | [[پرونده:Sanad1.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|قسمتی از روزنامه وقایع اتفاقیه که سندی برای نام قدیم شهر اراک است.]]
| |
| − |
| |
| − | از سده دوم اسلامی ناحیه میان [[همدان]]، [[ری]] و [[اصفهان]]، عراق نامیده می‌شد که بعدها برای تمایز با [[عراق عرب]] آن را [[عراق عجم]] نامیدند. عَراق، [[معرب]] اراک است. تاریخ بنیان اراک به دو قرن پیش و به دوران [[قاجار]] باز می‌گردد. در آن زمان شهر به نام قلعه سلطان‌آباد خوانده می‌شد. علت نام‌گذاری این بود که شهر به دستور [[فتحعلی‌شاه قاجار]] ساخته شد. نام شهر بعدها به [[سلطان‌آباد]]، سپس به سلطان‌آباد عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک مبدل گشت.<ref>{{پک|استادی|۱۳۷۵|ک=یادنامه آیت‌الله العظمی اراکی|ص=۸}}</ref>
| |
| − | [[سعید نفیسی]] نظر می‌دهد که چون می‌خواستند نام قدیم را زنده کنند، نام شهر عراق را به اراک تبدیل نمودند. [[هرتسفلد]] محقق [[آلمانی]] شکل فارسی اراک را به معنی سرزمین هموار می‌داند.<ref name="mohtat">{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۳۲–۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | برای واژه «اراک» معانی گوناگونی ذکر گردیده‌است که تعدادی از آنها عبارت‌اند از: [[پایتخت]]، باغستان، نخلستان و [[شهرستان]]. بعضی افراد واژه «اراک» را برگرفته از ایراک که معرب آن کلمه عراق است، دانسته‌اند، زیرا در دوره‌های باستان به مرکز [[فلات ایران]]، ایرانستان و ایرانک گفته می‌شد و در دوره اسلامی و به ویژه از قرن یازدهم میلادی جغرافی‌نویسان مسلمان، منطقه یا سرزمین اراک را به صورت عربی شده آن، یعنی عراق تبدیل کردند. [[ولایت عراق|ولایت اراک]] منطقه وسیعی را شامل می‌شد. در دوره [[رضاشاه]] نام قدیمی را برگرداندند، امّا این نام صرفاً به بخش سلطان آباد اطلاق شد. حدود ۷۰۰ سال [[ادبیات فارسی]] تحت تأثیر تلفظ [[عربی]] بود که در آن حروف پ، ژ، گ، ک، چ و... حذف و دگرگون می‌شد.<ref>{{پک|عجم|۱۳۸۸|ک=اسناد نام خلیج‌فارس، میراثی کهن و جاودان|ص=۵۴ و ۵۵}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == تاریخچه ==
| |
| − | {{اصلی|تاریخ اراک}}
| |
| − | === پیش از ساخت شهر ===
| |
| − | پیش از ساخت شهر در جای کنونی و در پیرامون آن چند [[روستا|ده]] وجود داشت، در جنوب شهر ده قلعه و قلعه‌نو و در غرب شهر ده حصار بود که برای ساخت شهر ویران شدند. در جای کنونی شهر دهی بنام دستگرده بوده است که از آثار آن [[قنات|قناتی]] باقی‌مانده که به «قنات ده» شناخته شده است.<ref>{{پک|دهگان|۱۳۸۳|ک=تاریخ اراک (جلد دوم)|ص=۱۶۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === علت شکل‌گیری شهر ===
| |
| − | [[پرونده:Iran provinces in Abbasid Caliphate.jpg|300px|farme|بندانگشتی|چپ|حدود جبال در خلافت عباسی، منطقه‌ای که اکنون اراک در آن جای دارد]]
| |
| − | شهر اراک را تا پیش از سال ۱۳۱۷ خورشیدی، عَراق و پیش از آن سلطان‌آباد می‌گفتند. بانی شهر [[یوسف‌خان گرجی]](معروف به سپهدار عراق) بود. بر پایه روایت‌ها، پیش از ساخت شهر، در محل آن هشت یا ده [[قلعه]] به نام‌های خان باباخان، حصار، ده‌کهنه، مرادآباد، آقاسمیع، سلیم، نو و قادر وجود داشت و مردمان قلعه‌ها همیشه در حال درگیری با یکدیگر بودند، یوسف‌خان از درگیری‌های قلعه‌ها شرح حالی به [[فتحعلی‌شاه قاجار|فتحعلی‌شاه]] قاجار نوشت. وی دستور ویران‌کردن قلعه‌ها و ساخت شهری جدید را از شاه دریافت کرد.<ref>{{پک|سعیدیان|۱۳۶۹|ک=سرزمین و مردم ایران|ص=۵۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در آن زمان در این ناحیه دو طایفه نیرومند ساکن بودند، خان‌های فراهان که در [[بخش فراهان]] کنونی ساکن بودند و خان‌های کَزّاز که در [[بخش زالیان]] کنونی ساکن بودند. هر دو طایفه پس از آگاه شدن از تصمیم احداث شهر تازه (قلعه نظامی)، کوشش نمودند حکومت مرکزی را قانع کنند که شهر را در منطقه مسکونی آنها بنا نهد که هرکدام به دلایلی کامیاب نشدند. سرانجام یوسف‌خان گرجی تصمیم می‌گیرد که شهر را در محل کنونی که واپسین نقطه قلمرو فراهان و نخستین نقطه قلمرو کزاز بود بنا نهد تا از بروز اختلاف و درگیری جلوگیری شود.<ref>{{پک|خاکباز|۱۳۷۱|ک=خاندان محسنی اراک شرح احوال و زندگی مرحوم آیت‌الله العظمی حاجی آقا محسن عراقی (اراکی)|ص=۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | یوسف‌خان که شهرهای گرجستان و قفقاز را دیده بود، کوشش کرد شهری مرتب و منظم بنا کند که همگی کوچه‌ها در فواصل معین یکدیگر را قطع کنند و پهنای همه آنها ۶ [[ذرع]] محاسبه شده بود. همچنین بازار شهر در میانه آن گماشته شد که برای عموم مردم دردسترس قرار گیرد.<ref>{{پک|خاکباز|۱۳۷۱|ک=خاندان محسنی اراک شرح احوال و زندگی مرحوم آیت‌الله العظمی حاجی آقا محسن عراقی (اراکی)|ص=۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === شکل ساخت شهر ===
| |
| − | [[پرونده:The Glass Tower.jpg|بندانگشتی|راست|۳۰۰px|تصویر قدیمی از [[ارگ حکومتی اراک|ارگ حکومتی]] و [[برج شیشه اراک|برج شیشه]]]]
| |
| − | [[پرونده:Sultan.png|250px|بندانگشتی|چپ|نقشه قلعه سلطان‌آباد (بازسازی از نقشه تهیه شده توسط پروسکوریاکف و اوکرانوویچ در سال ۱۸۵۱ میلادی)]]
| |
| − | بنای شهر اندیشیده شده مشتمل بر بنای [[ارگ حکومتی اراک|ارگ حکومتی]] شامل همه اداره‌های آن روز، مدرسه‌ها، تعداد فراوانی مسجد، حمام، کوچه، خانه‌های مسکونی، [[بازار اراک|بازار]]، برج و بارو و همه تأسیسات شهری بود.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۳۱}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | برای ساخت شهر ابتدا یک رشته [[قنات]] در خارج از محل شهر و از جنوب به شمال حفر شد که [[مظهر قنات|مظهر]] آن در جلوی دروازه جنوب شهر ([[دروازه قبله]]) قرار داشت و از آنجا سه قسمت می‌شد، یک قسمت برای ساکنین شرق شهر، یک قسمت برای ساکنین غرب و قسمت سوم به ارک دولتی اختصاص می‌یافت. دیوارهای شهر برای دفاع به شکل برج و بارو و در یک مستطیل به طول ۸۰۰ متر و به عرض ۶۰۰ متر ساخته شد و دور آن به عرض ۸ متر [[خندق|خندقی]] حفر شد. در چهار سوی دیوارهای شهر، دروازه‌هایی نصب شد. شکل مستطیل شهر به گونه‌ای طراحی شده بود که جهت شهر به سمت [[قبله]] باشد. دلیل این امر استفاده خانه‌ها از نور خورشید در زمستان و خنک بودن منازل در تابستان بود. عرض شهر به ۶ قسمت و طول آن به ۸ قسمت مساوی (به شکل شطرنجی) تقسیم شد و از میان هر قسمت کوچه‌ای ۵ متری عبور می‌کرد. کوچه‌های میانی طول و عرض شهر به [[بازار]] اختصاص یافت که در طول ۴ بازار سقف زده شد. در قسمت شمال شهر ساختمان اداری [[ارگ حکومتی اراک|ارگ حکومتی]] ساخته شد و کلیه امکانات رفاهی مانند حمام، [[آب‌انبار]]، مسجد، مدرسه و [[سقاخانه]] در کلیه نقاط شهر احداث شد. در قدیم فضای سبز شهر بسیار زیاد بود، طوری‌که در پشت دیوار شهر تا شعاع چند کیلومتری باغ‌های [[انگور]] و [[تره‌بار]] وجود داشت.<ref>{{پک|صدیق|۱۳۶۶|ک=کرج و عراق یا کره و اراک|ص=۱۴۳ و ۱۴۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | به دلیل اینکه بانی شهر بیشتر وقت خود را در جبهه‌های جنگ [[ایران]] و [[عثمانی]] و [[روس]] بود، ساخت شهر به صورت یکباره نبوده حدود چندین سال طول کشید تا شکل شهر کامل شود.<ref>{{پک|دهگان|۱۳۸۳|ک=تاریخ اراک (جلد دوم)|ص=۱۰۳}}</ref>
| |
| − | در کتیبه بنای عمارت نظمیه، تاریخ ساخت ۱۲۲۷ قمری و در کتیبه راهروی [[ارگ حکومتی اراک|ارگ حکومتی]] تاریخ اتمام بنا سال ۱۲۲۸ قمری ذکر شده بود (این دو بنا در سال ۱۳۰۸ خورشیدی تخریب شد). از نوشته‌های تاریخی چنین استنباط می‌گردد که ساخت شهر بین سالهای ۱۲۲۷ تا ۱۲۳۱ قمری بوده است.<ref>{{پک|دهگان|۱۳۸۳|ک=تاریخ اراک (جلد دوم)|ص=۱۰۷}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | تاریخ اتمام بنای شهر طبق سنگ نوشته سردر [[بازار اراک|بازار تاریخی]] و جلوی [[مدرسه سپهدار|مدرسه سپهداری]] که هردو از بین رفته‌اند مصراع دوم شعر زیر است که به حساب جمل برابر با ۱۲۳۱ قمری (۱۸۰۸ میلادی) می‌باشد:<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۳۱}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | {{شعر}}{{ب|به دور سلطان صاحبقران و عهد امید|نمود یوسف ثانی بنای مصر جدید}}{{پایان شعر}}
| |
| − |
| |
| − | بنابر نوشته‌های تاریخی [[دوره قاجار]]، برای بناهای ساخته‌شده در این شهر، مبلغ ۲۰۰٬۰۰۰ تومان هزینه اختصاص یافت.<ref>{{پک|خاکباز|۱۳۷۱|ک=خاندان محسنی اراک شرح احوال و زندگی مرحوم آیت‌الله العظمی حاجی آقا محسن عراقی (اراکی)|ص=۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === گسترش شهر ===
| |
| − | پس از پایان بنای شهر، سپهدار گرجی مردم پیرامون را برای سکونت در شهر تازه تشویق می‌نماید. وی کار خود را از روستاهای [[کرهرود]]، [[سنجان (مرکزی)|سنجان]] و [[فیجان]] آغاز می‌کند که در آن زمان به «سه ده» معروف بودند. همچنین شمار بسیاری از [[خان|خان‌ها]] و [[رعیت|رعایای]] پیرامون در دو محله [[محله قلعه|قلعه]] و [[محله حصار|حصار]] سکونت داده شدند.<ref>{{پک|خاکباز|۱۳۷۱|ک=خاندان محسنی اراک شرح احوال و زندگی مرحوم آیت‌الله العظمی حاجی آقا محسن عراقی (اراکی)|ص=۱۷}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | از جمله علل گسترش نامنظم شهر در سالهای بعد، این بوده که بیشتر باغ‌های شهر به خانه‌های مسکونی تبدیل شد و چون حدود باغ‌ها با جوی‌های آب با مسیرهای غیر مستقیم معین می‌شد، خانه‌های احداث شده به پیروی از آنها نامنظم ساخته شدند. دلیل دیگر نامنظم‌بودن خیابان‌ها، نظارت نداشتن [[بلدیه]] به ساخت و سازها تا آن زمان بود. در سال ۱۲۷۱ قمری سیل مهاجران از نقاط گوناگون مانند [[گلپایگان]]، [[خمین]]، [[بروجرد]]، [[کاشان]]، [[اصفهان]]، [[تبریز]]، [[قم]] و [[خوانسار]] به سوی اراک آغاز گشت و موجب آغاز رونق اقتصادی شهر شد. به همین اساس محله‌هایی مانند عباس‌آباد، منق‌آباد، پشت خندق و هزاوه‌ای‌ها شکل گرفت و در سال ۱۳۰۸ با همکاری [[بلدیه]] عراق، خیابان [[امام خمینی]] امروزی، عباس‌آباد و باغ ملی احداث شد و بافت قدیمی شهر مرمت شد.<ref>{{یادکرد|نویسنده = علی یزدی پسند|کتاب = پایان‌نامه تاریخ سیاسی اجتماعی اقتصادی اراک (سلطان آباد) (از آغاز قاجار تا سال ۱۳۳۲ هجری شمسی) | ناشر = [[دانشگاه اصفهان]] |صفحه = ۱۴۲|تاریخ = خرداد ۱۳۸۶}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | با عبور راه‌آهن از شهر، گسترش [[شهرنشینی]] شتاب گرفت. در سالهای صلح و آرامش دیوارهای پیرامونی شهر برداشته شد و شهر بی‌رویه رو به گسترش نهاد.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۵}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === دوران مشروطه ===
| |
| − | [[پرونده:Arakconstitutionalists.jpg|بندانگشتی|250px|[[آقا نورالدین عراقی]] به همراه مجاهدان مشروطه خواه اراک]]
| |
| − | در سال ۱۲۸۵ خورشیدی که [[فرمان مشروطه]] صادر شد، ۹۲ سال از عمر شهر سلطان‌آباد می‌گذشت.<ref>{{پک|یزدی‌پسند|۱۳۸۶|ک=پایان‌نامه تاریخ سیاسی اجتماعی اقتصادی اراک (سلطان‌آباد) (از آغاز قاجار تا سال ۱۳۳۲ هجری خورشیدی)|ص=۳۹}}</ref> در آستانه [[جنبش مشروطه ایران|جنبش مشروطه]] و ناتوانی قاجار در حمایت از بازرگانان ایرانی در مقابله کمپانی‌های خارجی حاضر در اراک، بازاریان و دست اندرکاران صنعت را به مبارزه با سرمایه‌داران خارجی کشاند. در این زمان [[حوزه علمیه|مدارس دینی]] و علمای اراک، بیشتر تابع روحانیون نواندیش [[نجف]] از جمله [[محمدکاظم خراسانی|آخوند ملاحمد کاظم خراسانی]] قرار داشتند. این افراد در دوران [[مشروطه]] رهبری جنبش در اراک را بر عهده داشتند که مشهورترین آنها آیت‌الله [[آقا نورالدین عراقی]] بود.
| |
| − | پس از صدور فرمان مشروطه، آقا نورالدین عراقی نخستین انجمن ولایتی را به همراه دیگر روحانیون نوگرا تأسیس نمود. پس از [[به توپ بستن مجلس|به توپ بسته شدن مجلس]] و دوران [[استبداد صغیر]]، آزادیخواهان اراک به خاطر حضور پر نفوذ آقا نورالدین عراقی کمتر از دیگر نقاط ایران مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.<ref>{{پک|خزائلی|۱۳۸۵|ف= مشروطه خواه عراق عجم|ص=۷۸}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در آستانه [[جنبش مشروطه]] ناتوانی قاجار در حمایت از این بازرگانان ایرانی در مقابله کمپانی‌های خارجی حاضر در اراک، بازاریان و دست اندرکاران صنعت را به مبارزه با سرمایه داران خارجی کشاند. این مبارزه به رهبری روحانیان [[شیعه]] که سابقه طولانی حضور در منطقه [[عراق عجم]] (به ویژه در قریه [[کرهرود]]) را داشتند شکل گرفت. در این زمان مدارس دینی و علمای اراک بیشتر تابع روحانیون نواندیش [[نجف]] از جمله [[محمدکاظم خراسانی|آخوند ملاحمد کاظم خراسانی]] قرار داشتند. این افراد در دوران [[مشروطه]] رهبری جنبش در اراک را بر عهده داشتند که مشهورترین آنها آیت‌الله [[آقا نورالدین عراقی]] نام داشت. اراک شش انجمن [[مشروطه خواه]] داشت که عبارت بودند از:
| |
| − | # انجمن سری آدمیت به ریاست آقااسدالله پروین
| |
| − | # [[حزب دموکرات ایران|انجمن دموکرات]] به رهبری حاج میرزا عبدالعظیم
| |
| − | # انجمن تدین تشکیل شده در [[مدرسه سپهدار]] به رهبری شیخ علی نخستین
| |
| − | # انجمن آذربایجانیان متشکل از [[آذربایجانی|آذربایجانی‌های]] [[عراق عجم]] به رهبری میرزا حبیب الله عکاسباشی
| |
| − | # انجمن برادران به رهبری میرزا حسن خان حرآبادی و میرزا علی اکبر کمپانی
| |
| − | # [[اعتدالیون|انجمن اعتدالیون]] به رهبری مجدالممالک
| |
| − | پس از صدور فرمان مشروطه، [[آقا نورالدین عراقی]] اوّلین انجمن ولایتی را به همراه دیگران روحانیون نوگرا تأسیس نمود. پس از به توپ بسته شدن مجلس و دوران [[استبداد صغیر]]، آزادیخواهان اراک به خاطر حضور پر نفوذ آقا [[نورالدین عراقی]] کمتر از دیگر نقاط ایران مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.<ref>{{پک|خزائلی|۱۳۸۵|ف= مشروطه خواه عراق عجم|ص=۷۸}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === دوران جنگ جهانی اول و دوم ===
| |
| − | تا سال ۱۲۷۱ قمری جنبه نظامی برای این شهر بیشتر مطرح بود. در این سال به نقل از [[اعتمادالسلطنه]]، میرزاحسن، نایب‌الحکومه عراق دکان‌های شهر سلطان‌آباد، عمارت و باغ‌های دیوانی را تعمیر و درخت‌کاری کرد و از شهرهای دیگر از هر قبیل صاحبان صنایع و حرفه‌های گوناگون را به شهر آورد و ساکن کرد.<ref>{{پک|دهگان|۱۳۸۳|ک=تاریخ اراک (جلد دوم)|ص=۱۳۷}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | از این سال به بعد، [[ولایت عراق]] علاوه بر نقش نظامی، دارای نقش صنعتی و اقتصادی نیز شد و به واسطه واقع‌شدن در مسیر راه‌های تجاری، مورد توجه کمپانی‌های خارجی قرار گرفت. ورود کمپانی‌های خارجی، به سلطان‌آباد باعث گردید که این شهر بطور ناگهانی گسترش یابد و فضاهای تجاری، مسکونی، اداری، تفریحی جدیدی در آن ایجاد شود. به این ترتیب با وجود [[رکود اقتصادی]] حاکم بر کشور، اقتصاد سلطان‌آباد رونق یافت و شرایط جذب جمعیت در این منطقه پدید آمد، اما با آغاز [[جنگ جهانی اول]] در اواخر سال ۱۲۹۳ خورشیدی، حکومت مرکزی متزلزل شد و [[سپاه|سپاهیان]] [[روس]] و [[انگلستان|انگلیس]] به شهر وارد و در آن مستقر شدند. بر اثر اشغال شهر، راه‌ها ناامن شد و در نتیجه اقتصاد تجاری سلطان‌آباد بطور ناگهانی سقوط کرد. در شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی [[جنگ جهانی دوم]] آغاز و به داخل ایران کشیده شد، [[رضاشاه پهلوی|رضاخان]] از حکومت خلع گردید و مناطقی از کشور به اشغال [[نیروهای متفقین]] درآمد. در این دوره، اراک به دلیل دارا بودن یکی از ایستگاه‌های مهم [[راه‌آهن سراسری ایران]] از اهمیت ارتباطی خاصی برخوردار بود و به همین لحاظ چند سال توسط متفقین اشغال گردید. سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ خورشیدی را می‌توان یکی از دورانهای برجسته [[رکود اقتصادی]] ایران دانست. نابسامانی اقتصادی این سال‌ها، اراک را نیز تحت تأثیر قرار داد، روند مهاجرفرستی شهر آغاز گردید.<ref>{{پک|فاضلی|۱۳۷۴|ک=فرهنگ و تحولات شهرنشینی اراک (دیدگاه انسان شناختی)|ص=۱۸۱}}</ref> در طول دوره [[جنگ جهانی دوم]]، آب و سوخت در این شهر انبار می‌شد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/arak |عنوان=ARĀK|ناشر=[[ایرانیکا]]| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFf4xRs | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | با اشغال ایران [[قحطی]]، گرانی و کمیابی کالا آغاز شد. نیروهای متفقین [[غله]] مازاد روستائیان را می‌گرفتند که این عمل باعث واکنش مردم شد.<ref>{{پک|طیرانی|۱۳۷۲|ک=جنگ جهانی دوم، قحطی و واکنش‌های مردمی در قبال آن|ص=۲۰}}</ref> در سال ۱۳۲۱ خورشیدی در هشت شهر کشور [[شورش|شورشهایی]] رخ داد که در میان آنها وقایع اراک اهمیت خاصی داشت، زیرا شورش گسترده‌تر و مداوم‌تر بود و از شهریور تا اسفندماه همان سال ادامه داشت. در ۲ شهریور ۱۳۲۱ خورشیدی وزیر [[دارایی]] از [[نخست وزیر]] تقاضای فرستادن قوا برای [[سرکوب]] شورش‌ها را کرد، ولی اعزام نیرو کمکی به حل ماجرا نکرد. در اواخر آبان کسبه بازار دست به اعتصاب زدند و به دستور [[قوام‌السلطنه]] عده‌ای دستگیر شدند. این [[اعتصاب]] با دخالت وزیر خواربار و تهدید و وعده به اعتصاب‌کنندگان به پایان رسید. این قضیه در اسفندماه همان سال تکرار شد، ولی به سرعت خاتمه یافت.<ref>{{پک|طیرانی|۱۳۷۲|ک=جنگ جهانی دوم، قحطی و واکنش‌های مردمی در قبال آن|ص=۲۱ و ۲۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === دوران انقلاب ۱۳۵۷ و جنگ ۸ ساله ===
| |
| − | [[پرونده:Iranian Revolution in Arak.jpg|250px|farme|بندانگشتی|چپ|کوشش مردم اراک برای سرنگونی تندیس [[رضا شاه]] از میدان باغ ملی. تاسوعای ۱۳۵۷ خورشیدی]]
| |
| − | نخستین حرکت‌های [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلابی]] در اراک در میانه سالهای ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ خورشیدی با سخنرانی و دعوت به [[تظاهرات]] رخ داد. نخستین [[راهپیمایی]] انجام شده در اراک، تظاهراتی آرام و بدون شعار بود که به وسیله فرهنگیان سازمان‌دهی شده بود. در جریان ۱۰ روز سخنرانی [[احمد جنتی]] در [[محرم (ماه)|محرم]] ۱۳۵۷ خورشیدی در اراک، مردم پس از سخنرانی‌های وی هر شب در خیابان تظاهرات می‌کردند و شعار مرگ بر شاه می‌دادند که این نخستین شعار علیه شاه در اراک بود. با بالاگرفتن اوضاع در [[تاسوعا|تاسوعای]] سال ۱۳۵۷ خورشیدی مردم تلاش کردند مجسمه [[رضاشاه]] را از میدان باغ‌ملی پایین بکشند، ولی موفق نشدند و در درگیری‌هایی که رخ داد، چهار نفر کشته‌شدند. همان شب مجسمه رضاشاه توسط پلیس از میدان منتقل شد. کشته‌شدن چهار نفر در آن روز باعث ایجاد ترس در مردم و خاموش‌شدن اعتراضات برای یک هفته پس از آن شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://majnoononline.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2286:1390-11-11-17-11-52&catid=7:1388-07-11-15-52-15 |عنوان=روایت انقلاب در اراک |ناشر=پایگاه خبری مجنون آنلاین|تاریخ=۱۱ بهمن ۱۳۹۰ |تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeNxnpv | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | با آغاز [[جنگ ایران و عراق]] در سال ۱۳۵۹ خورشیدی، شهر اراک همانند سایر شهرهای دیگر مورد حمله [[رژیم بعث عراق]] قرار گرفت، طوری که در طی ۸ سال، ۷۷ بار بمباران شد و در این میان ۸۹۵ نفر به [[شهادت]] رسیدند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=232027 |عنوان=آمار شهدا بمباران شهرها|ناشر=وب‌گاه تبیان |تاریخ=۳۰ آذر ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFBphP0 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> شدیدترین حمله به شهر در ۵ مرداد ۱۳۶۵ اتفاق افتاد. [[اکبر هاشمی رفسنجانی]](رئیس جمهور وقت) در کتاب کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۵ اوج دفاع، از خاطرات آن روز چنین نقل می‌کند:<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.hashemirafsanjani.ir/fa/content/ناراحتی-شدید-از-بمباران-مراکز-نفتی-اراک-وضع-دفاع-ضدهوایی-ما-خوب-نیست |عنوان=ناراحتی شدید از بمباران مراکز نفتی اراک: وضع دفاع ضدهوایی ما خوب نیست | ناشر =پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی |تاریخ =۵ مرداد ۱۳۹۰ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKHKXCyR | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | {{نقل قول بزرگ}}
| |
| − | عمده‌ترین حملات هوایی امروز [[عراق]]، علیه مناطق غیرنظامی در اراک صورت گرفت، به این ترتیب که صبح امروز هواپیماهای عراقی به مناطق کارگری صنعتی اطراف شهرستان اراک حمله کردند. که بر اثر آن، شماری از کارگران که مشغول کار بودند به شهادت رسیدند. طی این حمله، شش هواپیمای عراقی در حالی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کردند کارخانه [[واگن پارس|واگن سازی پارس]]، [[شرکت آلومینیوم ایران|آلومینیوم]]، [[آذرآب|کارخانه آذرآب]]، مراکز آموزش [[شرکت ماشین‌سازی اراک|ماشین‌سازی اراک]]، یک ساختمان اداری و یک منطقه در شهر اراک را در مورد حمله قرار دادند. این تعرض هوایی بیش از ۱۰۰ شهید و بیش از ۵۰۰ مجروح بر جای گذاشت. به گزارش [[خبرگزاری جمهوری اسلامی]] به نقل از شاهدان عینی بمباران، هواپیماهای عراقی در ارتفاع فوق‌العاده پایین اهداف خود را مورد حمله قرار دادند و کارگرانی را که از محوطه کارخانه‌ها بیرون آمده بودند، به زیر رگبار کالیبرهای خود گرفتند.
| |
| − | {{پایان نقل قول بزرگ}}
| |
| − | پس از این واقعه تعداد کشته‌شدگان در صنایع اراک ۷۲ نفر گزارش شد.<ref name="راهیان نور"/>
| |
| − |
| |
| − | == جغرافیا ==
| |
| − | === تقسیمات کشوری ===
| |
| − | در دوران [[قاجار]] شهر اراک، پس از ساخت به عنوان حکومت‌نشین [[ولایت عراق]] برگزیده شد.<ref>{{پک|استادی|۱۳۷۵|ک=یادنامه آیت‌الله العظمی اراکی|ص=۸}}</ref> در دوره [[پهلوی]]، بر پایه نخستین قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران (مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ خورشیدی)، اراک یکی از ۱۳ شهرستان استان شمال بود. سپس بر پایه دومین قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران (مصوب ۳ بهمن ۱۳۱۶ خورشیدی)، اراک در کنار [[زنجان]] جزء [[استان یکم]] قرار گرفت. اراک در ۱۹۶۳ میلادی از استان یکم جدا شد.<ref> {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Bazin|نام=Marcel |مقاله={{unicode|GĪLĀN i. GEOGRAPHY AND ETHNOGRAPHY}} |دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopaedia Iranica]] |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-i-geography|ویراستاران=|ناشر=|سال=|زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFgNJrx | تاریخ بایگانی = 15 December 2012}}</ref><ref name="taghsimat">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=امیراحمدیان|نام=بهرام|مقاله=تقسیمات کشوری |دانشنامه=[[دانشنامه جهان اسلام]] |نشانی=http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3749|ویراستاران=|ناشر=|سال=|زبان=fa| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFgi9EL | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> در سال ۱۳۲۶ خورشیدی همزمان با تشکیل [[استان مرکزی]] (به مرکزیت [[تهران]])، شهر اراک نیز یکی از شهرهای این استان شد و در سال ۱۳۶۵ خورشیدی، مرکز استان مرکزی از تهران به اراک منتقل گردید. یک سال پس از آن [[استان تهران]] از [[استان مرکزی]] جدا شد.از آن زمان تا کنون شهر اراک به عنوان مرکز استان مرکزی در تقسیمات کشوری شناخته می‌شود.<ref>{{پک|امیراحمدیان|۱۳۸۳|ک=تقسیمات کشوری|ص=۱۰۱}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | شهر اراک یکی از کلانشهرهای رسمی کشور است که در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به جمع کلانشهرهای کشور پیوست.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.inn.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=0&Id=168297&Rate=0 |عنوان=کـلان‌شهر هنـوز تعـریف مشخصی نـدارد|ناشر=وب‌گاه شبکه ایران |تاریخ=۱۳ شهریور ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFFfsMs | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.bultannews.com/fa/news/134126/هشتمین-کلان-شهر-ایران-مشخص-شد |عنوان=هشتمین کلانشهر ایران مشخص شد |ناشر=پایگاه خبری بولتن نیوز |تاریخ=۱۸ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFIdPLg | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.iran-eng.com/archive/index.php/t-253615.html?s=11bc8dc62b2148f777b39f1607701eae|عنوان=اراک به جمع کلانشهرهای کشور پیوست|ناشر=باشگاه مهندسان ایران|تاریخ =۲۹ اکتبر ۲۰۱۳| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvF7JdTD | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === موقعیت جغرافیایی ===
| |
| − | شهر اراک روی مدار ۳۴ درجه و ۵ دقیقه و ۳۰ ثانیه در [[نیم‌کره شمالی]] از [[خط استوا]] قرار گرفته است. همچنین این شهر روی [[نصف النهار]] ۴۹ درجه و ۴۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه طول شرقی از [[نصف‌النهار گرینویچ]] قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.arak.ir/صفحه اصلی.aspx |عنوان= شهر اراک| ناشر =وب‌گاه شهرداری اراک|تاریخ= ۲۰ نوامبر ۲۰۱۲|تاریخ بازبینی=۱۲ آذر ۱۳۹۱ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DP75lgCu| تاریخ بایگانی = ۲۴ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | {{موقعیت جغرافیایی
| |
| − | | مرکز = اراک
| |
| − | | شمال =[[تفرش]] و [[فراهان]]
| |
| − | | شمال شرقی = [[آشتیان]]
| |
| − | | شرق = [[قم]]
| |
| − | | جنوب شرقی =[[محلات]] و [[دلیجان]]
| |
| − | | جنوب =[[خمین]]
| |
| − | | جنوب غربی =[[شازند]]
| |
| − | | غرب =[[خنداب]]
| |
| − | | شمال غربی =[[کمیجان]]
| |
| − | | تصویر =}}
| |
| − |
| |
| − | === اقلیم ===
| |
| − | {{اصلی|آب و هوای اراک}}
| |
| − | شهر اراک ویژگی اقلیمی [[فلات ایران|فلات مرکزی ایران]] (زمستان‌های سرد و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک) را داراست.<ref>{{پک|ملک حسینی|۱۳۸۹|ک=اثرات اقلیم بر معماری سنتی و مدرن شهر اراک|ص=۱۳۷}}</ref> کوههای پیرامون اراک ، [[تالاب میقان]] و دشت [[فراهان]] در آب و هوای این منطقه اثر کرده و ویژگی‌های خاصی به آن بخشیده‌اند. ابرها و جریان‌های غربی در [[پاییز]] و [[زمستان]] بیشتر رطوبت خود را در کوههای غرب منطقه از دست می‌دهند و در زمستان [[جبهه هوا|جبهه]] سردی هوای اراک را اشغال می‌کند که بر اثر ارتفاعات پیرامون و فشاری که تالاب میقان بر هوا وارد می‌کند، زمان زیادی در منطقه می‌ماند. فصل زمستان بیشتر طولانی و از ۴ تا ۶ ماه متغیر است و [[بهار]] و پاییز فصل‌های کوتاهی هستند. [[تابستان]] در تیر و مرداد ظاهر می‌شود. مدت روزهای یخبندان از ۶۵ تا ۱۲۰ روز در سالهای مختلف متغیر است. میزان بارندگی در سالهای مختلف میان ۲۳۰ تا ۶۳۸ میلی‌متر متغیر است که متوسط آن حدود ۳۰۰ میلی‌متر برآورد شده است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=20854 |عنوان=شهرستان اراک|ناشر=وب گاه تبیان| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFq1URg | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[اقلیم]] شهر اراک بر پایه [[طبقه‌بندی دمارتن]]، [[آب و هوای نیمه خشک|نیمه‌خشک]] و بر پایه [[طبقه‌بندی آمبرژه]]، نیمه‌خشک و سرد می‌باشد.<ref name="hava">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.markazimet.ir/farsi/Sub_Page/eghlimo_sub.htm |عنوان=آب و هوای شهرهای استان مرکزی|ناشر=اداره کل هواشناسی استان مرکزی|تاریخ بازدید=۲۰ مهر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFuloVn | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | <div class="center">
| |
| − | {{Klimatabelle
| |
| − | | TABELLE =
| |
| − | | DIAGRAMM TEMPERATUR =
| |
| − | | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG =
| |
| − | | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 100
| |
| − | | QUELLE =سرویس اطلاعاتی آب و هوای جهان<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://worldweather.wmo.int/114/c01443.htm |عنوان=Weather Information for Arak|ناشر=world weather information service |تاریخ=۱۳ مارس ۲۰۱۲|تاریخ بازدید=۲۴ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXx6MFy9 | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | | Ort =آب و هوای اراک در سال ۲۰۱۳ میلادی
| |
| − | <!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | hmjan = 4.2
| |
| − | | hmfeb = 8.6
| |
| − | | hmmär = 13.5
| |
| − | | hmapr = 19.6
| |
| − | | hmmai = 25.6
| |
| − | | hmjun = 32.5
| |
| − | | hmjul = 35.8
| |
| − | | hmaug = 34.9
| |
| − | | hmsep = 30.8
| |
| − | | hmokt = 23.1
| |
| − | | hmnov = 14.8
| |
| − | | hmdez = 7.6
| |
| − | <!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | lmjan = -5.7
| |
| − | | lmfeb = -3.8
| |
| − | | lmmär = 2.0
| |
| − | | lmapr = 7.0
| |
| − | | lmmai = 11
| |
| − | | lmjun = 15.3
| |
| − | | lmjul = 18.8
| |
| − | | lmaug = 17.5
| |
| − | | lmsep = 13
| |
| − | | lmokt = 7.8
| |
| − | | lmnov = 2.6
| |
| − | | lmdez = -2.2
| |
| − | <!-- durchschnittliche Temperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | avjan =
| |
| − | | avfeb =
| |
| − | | avmär =
| |
| − | | avapr =
| |
| − | | avmai =
| |
| − | | avjun =
| |
| − | | avjul =
| |
| − | | avaug =
| |
| − | | avsep =
| |
| − | | avokt =
| |
| − | | avnov =
| |
| − | | avdez =
| |
| − | <!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm -->
| |
| − | | nbjan = 54.7
| |
| − | | nbfeb = 47.6
| |
| − | | nbmär = 53.1
| |
| − | | nbapr = 53.4
| |
| − | | nbmai = 31.9
| |
| − | | nbjun = 1.5
| |
| − | | nbjul = 0.6
| |
| − | | nbaug = 1.1
| |
| − | | nbsep = 0.7
| |
| − | | nbokt = 18.5
| |
| − | | nbnov = 31.6
| |
| − | | nbdez = 51.0
| |
| − | <!-- durchschnittliche Anzahl täglicher Sonnenstunden für den jeweiligen Monat in h/d -->
| |
| − | | shjan =
| |
| − | | shfeb =
| |
| − | | shmär =
| |
| − | | shapr =
| |
| − | | shmai =
| |
| − | | shjun =
| |
| − | | shjul =
| |
| − | | shaug =
| |
| − | | shsep =
| |
| − | | shokt =
| |
| − | | shnov =
| |
| − | | shdez =
| |
| − | <!-- durchschnittliche Wassertemperatur (Meere, Seen u. ä.) für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | wtjan =
| |
| − | | wtfeb =
| |
| − | | wtmär =
| |
| − | | wtapr =
| |
| − | | wtmai =
| |
| − | | wtjun =
| |
| − | | wtjul =
| |
| − | | wtaug =
| |
| − | | wtsep =
| |
| − | | wtokt =
| |
| − | | wtnov =
| |
| − | | wtdez =
| |
| − | <!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d -->
| |
| − | | rdjan = 10.8
| |
| − | | rdfeb =9.8
| |
| − | | rdmär =11.4
| |
| − | | rdapr =9.4
| |
| − | | rdmai =7.1
| |
| − | | rdjun =1.1
| |
| − | | rdjul =0.9
| |
| − | | rdaug =0.6
| |
| − | | rdsep =0.3
| |
| − | | rdokt =4.3
| |
| − | | rdnov =6.1
| |
| − | | rddez =8.9
| |
| − | <!-- durchschnittliche Luftfeuchtigkeit für den jeweiligen Monat in % -->
| |
| − | | lfjan =
| |
| − | | lffeb =
| |
| − | | lfmär =
| |
| − | | lfapr =
| |
| − | | lfmai =
| |
| − | | lfjun =
| |
| − | | lfjul =
| |
| − | | lfaug =
| |
| − | | lfsep =
| |
| − | | lfokt =
| |
| − | | lfnov =
| |
| − | | lfdez =}}
| |
| − | </div>
| |
| − |
| |
| − | === موقعیت طبیعی ===
| |
| − | [[پرونده:Sorkheh.jpg|بندانگشتی|چپ|230px|سرخ‌کوه (کوه سرخه)، اراک]]
| |
| − | شهر اراک از سوی جنوب با کوههای [[سفیدخانی (کوه)|سفیدخانی]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://markazi.doe.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=36734ea9-4737-4689-b696-192e7e980fed |عنوان=سیمای طبیعی استان، کوهها|ناشر=اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی|تاریخ بازدید=۲۰ مهر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeQ3SwN | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.entekhab.ir/fa/news/55832/تصاویر-استان-مرکزی-سرزمین-غارها-از-غار-قندیلی-تا-آثار-70-میلیون-ساله |عنوان =استان مرکزی؛ سرزمین غارها/ از غار قندیلی تا آثار ۷۰ میلیون ساله | ناشر =پایگاه خبری انتخاب |تاریخ =۲ فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید =۴ دی ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6D9GoEFkP | تاریخ بایگانی = ۲۴ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> کوههای نظم‌آباد، سرخ‌کوه(کوه سرخه)<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8908161184 |عنوان =یادمان شهدای گمنام نورالشهدا اراک تکمیل می‌شود | ناشر =وب‌گاه خبرگزاری فارس|تاریخ =۱۶ آبان ۱۳۸۹ |تاریخ بازدید =۴ دی ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6D9HLqKSA | تاریخ بایگانی = ۲۴ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> و از سوی غرب با [[کوه مودر]] احاطه شده‌است. کوههای پیرامون شهر از جمله کوههای مرکزی و پیشکوه‌های داخلی [[زاگرس|رشته‌کوه زاگرس]] محسوب می‌شوند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://af.samta.ir/atlas/index.php?title=ناهمواری‌های_استان_مرکزی |عنوان=ناهمواری‌های استان مرکزی|ناشر=ویکی اطلس فرهنگی ایران|تاریخ بازدید=۲۰ مهر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeRjYda | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | از میان شهر اراک تنها [[رود قره‌کهریز]] (معروف به رودخانه خشک) می‌گذرد. این رودخانه از کوههای قره‌کهریز سرچشمه گرفته، پس از آبیاری زمین‌های روستاهای نزدیک اراک، از غرب شهر گذر کرده و به [[تالاب میقان]] می‌ریزد. این رود، فصلی بوده و در تابستان خشک می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://markazi.frw.org.ir/sima/ab/pageid/540/language/fa-IR/Default.aspx |عنوان=منابع آب استان مرکزی|ناشر=اداره کل منابع طبیعی و آب‌خیزداری استان مرکزی| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvbXfPAL | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> از معضلات رودخانه، ورود [[فاضلاب]] شهری برخی مناطق شهر به آن و [[آلودگی آب]] است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://markazi.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=47906 |عنوان= ۸۵ درصد از پروژهٔ فاضلاب شهر اراک به اتمام رسیده‌است|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری دانشجویان ایران| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeOvD68 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === زمین‌شناسی ===
| |
| − | [[پرونده:IranEarthquakeHazard.gif|بندانگشتی|چپ|مقایسهٔ نسبی میزان خطر زمین‌لرزه در نقاط گوناگون ایران؛ نقاط سرخ‌تر نقاطی هستند که شتاب حداکثر جنبش زمین در آنها بیشتر است.]]
| |
| − | چالهٔ اراک، در یک فرورفتگی حاصل از [[سنگهای رسوبی]] [[چین (زمین شناسی)|چین‌خورده]] مابین [[سنگ آذرین|سنگهای آذرین]] متعلق به رشته‌کوه‌های آتشفشانی و [[سنگ دگرگونی|سنگهای متامورفیک]] متعلق به [[زاگرس|رشته‌کوه‌های زاگرس]] قرار گرفته‌است. این چاله بوسیله یک رشته‌کوه که حدود هزارمتر از سطح دریا ارتفاع دارد، تقسیم شده‌است.<ref>{{پک|پاشایی|۱۳۸۱|ک=کویرهای ایران و خصوصیات ژئومورفولوژیکی و پالئوکلیماتولوژی آن|ص=۴۹}}</ref> شهر اراک بر روی دشتی آبرفتی در [[حوضه آبریز]] [[تالاب میقان|میقان]] واقع شده‌است. دشت اراک و در کنار آن مجموعه تالاب کویری میقان به صورت [[فروزمین|فروافتادگی]] بوده که میان دو رشته ارتفاعات شمالی و جنوبی واقع شده‌اند. مرز اصلی ارتفاعات مورد نظر توسط دو [[گسل]] [[تلخاب]] و [[تبرته (تفرش)|تبرته]] قطع شده‌اند. وجود این گسل‌ها سبب شده‌است که زون‌های مختلف زمین‌شناسی، از جمله زون [[سنندج]]-[[سیرجان]]، زون [[هفتادقله]] و زون [[آشتیان]]-[[نراق]] در حوضه منطقه وجود داشته باشند. در اواخر [[کرتاسه]] سه زون به یکدیگر متصل بودند و دریای واحدی را تشکیل می‌دادند. در آن دوران، بر اثر فعالیت [[کوه‌زایی]]، ارتفاعات جنوبی اراک و کوههای هفتادقله بوجود آمدند. با شروع فعالیت‌های [[کواترنری]]، [[فرسایش|فرسایش‌یافتگی]] کوهها و تپه‌ها باعث حمل رسوبات عظیم و ایجاد دشت آبرفتی اراک شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=فریدون قدیمی عروس محله|نشانی=http://www.magzsaz.com/magz/حوضه-آبریز |عنوان=بررسی پالئوجغرافی و جغرافیای حوضه آبریز میقان اراک|ناشر=مجله حوضه آبریز| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeSylnv | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === زمین‌لرزه ===
| |
| − | شهر اراک از معدود شهرهای کشور است که در منطقه کم خطر از لحاظ لرزه‌خیزی قرار دارد. بررسی‌های [[زمین‌شناسی]] نشان می‌دهد که منطقه اراک تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری جزء مناطق آرام بوده و احتمال وقوع [[زمین‌لرزه]] در آن ضعیف است و در صورت وقوع از ۳ تا ۵ [[ریشتر]] قوی‌تر نخواهد بود.<ref name="faghr">{{پک|مهندسین مشاور زیستا|۱۳87|ک= طرح مطالعاتی ساماندهی و بهسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی اراک|ص=۲۳}}</ref>
| |
| − | در شعاع ۶۰ کیلومتری پیرامون شهر اراک در [[سده]] اخیر، فقط ۷۲ زمین‌لرزه روی داده‌است که ۵۰ مورد از این آنها، زمین‌لرزه‌های دی و بهمن ۱۳۹۰ خورشیدی (عموماً کمتر از ۴ ریشتر) بوده‌است. این آمار نشان‌دهنده لرزه‌خیزی کم در [[استان مرکزی]] است. بزرگترین این زمین‌لرزه‌ها دارای بزرگی حداکثر ۴٫۲ می‌باشد. از نظر تاریخی، فقط سه زمین‌لرزه تاریخی یکی در اطراف [[دورود]]، دیگری در شمال باختری [[ساوه]] و آخرین آنها، زمین‌لرزه ۱۴۹۵ میلادی [[آشتیان]] معروف به [[زمین‌لرزه جبال]] اتفاق افتاده‌است و بزرگی آن در مقیاس امواج سطحی ۵٫۹ [[ریشتر]] تعیین شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.iiees.ac.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=903:2012-01-23-12-13-05&catid=72:2008-06-22-06-52-01&Itemid=842 |عنوان=گزارش فوج زمین‌لرزه‌های دی و بهمن ۹۰، شهرهای اراک و آشتیان|ناشر=مرکز بین‌المللی زلزله‌شناسی |تاریخ=۳ بهمن ۱۳۹۰| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeTwKA1 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == مردم‌شناسی ==
| |
| − | === جمعیت ===
| |
| − | {{اصلی|تغییرات جمعیتی شهر اراک}}
| |
| − | جمعیت شهر اراک در نخستین [[سرشماری]] رسمی کشور در سال ۱۳۳۵ خورشیدی، ۵۸٬۹۹۸ نفر بود ولی از آن زمان به سبب شهرگرایی شدید با شتاب روی به افزایش نهاد، به گونه‌ای که جمعیت شهر در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به ۷۱٬۹۲۵ تن و در سال ۱۳۵۵ خورشیدی به ۱۱۶٬۸۳۲ تن و در سال ۱۳۶۵ خورشیدی به ۲۶۵٬۳۴۹ تن رسید. مطابق آخرین داده‌های سال ۱۳۶۵ خورشیدی، شهر اراک دارای ۵۵٬۰۸۹ [[خانوار]] بود.<ref name="saeidi">{{پک|سعیدی|۱۳۷۵|ک=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (جلد هفتم)|ص=۴۱۷-۴۲۰}}</ref>
| |
| − | در سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی، جمعیت شهر ۳۸۰٬۷۵۵ نفر.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://amar.sci.org.ir/Detail.aspx?Ln=F&no=88075&S=TP |عنوان=جمعیت شهرهای استان مرکزی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵|ناشر=وب‌گاه مرکز آمار ایران |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFMsLfJ | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> و در سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی جمعیت شهر به۴۳۸٬۳۳۸ نفر رسید.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=553 |عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵ به تفکیک استان |ناشر=وب‌گاه مرکز آمار ایران |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFNj0RB | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | جمعیت اراک بر پایه نتایج [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران|سرشماری عمومی نفوس و مسکن]] در سال ۱۳۹۰ خورشیدی برابر با ۴۸۴،۲۱۲ نفر بوده‌است.<ref name="amarorg">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.amar.org.ir/Portals/0/sarshomari90/Files/ABADY-90/os00.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ |ناشر=مرکز آمار ایران |تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFPDHqT | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar.pdf |عنوان=جمعیت شهرستان‌ها و خانوار کشور سال ۱۳۹۰|ناشر=مرکز آمار ایران |تاریخ بازدید= ۲۴ آذر ۱۳۹۱ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvbN9BL9 | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> جمعیت شهر اراک پس از الحاق نقاط شهری [[سنجان (مرکزی)|سنجان]] و [[کرهرود]]<ref name="elhagh"/> به ۵۲۶،۱۸۲ نفر افزایش یافت.
| |
| − | از دیدگاه جمعیتی، اراک پانزدهمین شهر پرجمعیت ایران است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.irancities.ir/showcity.aspx?code=918&code2=36 |عنوان=اراک|ناشر=وب‌گاه مرجع شهرهای ایران |تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dae7DuMg | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> این شهر از جمله شهرهایی است که دارای رشد بالای جمعیت بود. میزان رشد جمعیت از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵ خورشیدی برابر با ۵٫۱ بوده است.<ref name="shiee">{{پک|شیعه|۱۳87|ک=با شهر و منطقه در ایران|ص=۱۵۵}}</ref> اما در دهه بعد از آن رشد جمعیت به ۲٫۹۷ رسید. شهر اراک ۵۳٪ جمعیت استان مرکزی را در خود جای داده است.<ref name="boodje"/>
| |
| − | {| style="text-align: center;" class="wikitable sortable" border="1"
| |
| − | |+ جمعیت شهر اراک در سال ۱۳۹۰ خورشیدی<ref name="amarorg"/>
| |
| − | |-
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" | منطقه شهری
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000"| تعداد خانوار
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" | جمعیت
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" | زن
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" |مرد
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | منطقه یک || ۴۸٬۳۲۰ || ۱۵۲٬۶۸۴ || ۷۶٬۵۷۱ || ۷۶٬۱۱۳
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | منطقه دو || ۴۹٬۲۵۷ || ۱۵۹٬۹۷۹ || ۷۹٬۹۳۵ || ۸۰٬۰۴۴
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | منطقه سه و منطقه چهار (بافت تاریخی)<ref group="یادداشت"> به دلیل کوچک بودن منطقه چهار (بافت تاریخی)، جمعیت این منطقه از منطقه سه تفکیک نشده است.</ref> || ۵۰٬۶۷۲ || ۱۷۱٬۵۴۹ || ۸۳٬۰۹۲ || ۸۸٬۴۵۷
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | منطقه پنج ([[کرهرود]]) || ۸٬۷۸۲ || ۲۹٬۷۲۱ || ۱۴٬۵۸۸ || ۱۵٬۱۳۳
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | منطقه شش ([[سنجان (مرکزی)|سنجان]]) || ۳٬۷۳۰ || ۱۲٬۲۴۹ || ۶٬۰۵۹ || ۶٬۱۹۰
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − | === زبان ===
| |
| − | {{اصلی|لهجه اراکی}}
| |
| − | پیش از بنای شهر اراک، مردم مناطق پیرامون به گویش‌های گوناگونی مانند [[تاتی]] در منطقه [[وفس]] سخن می‌گفتند. پس از بنای شهر اراک و مهاجرت مردم مناطق پیرامون به شهر تازه، این گویش‌ها با یکدیگر درآمیختند و [[گویش]] ویژه‌ای به‌وجود آوردند، تا زمانی که با پیدایش رسانه‌های جمعی این گویش رو به نابودی نهاد و امروزه شهروندان اراک تا اندازه‌ای بی [[لهجه]] بوده و کتابی یا تهرانی سخن می‌گویند، ولی در روستاهای پیرامون و خود شهر زبان پیرمردان و پیرزنان همان لهجهٔ قدیمی است.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۶|ک=سیمای اراک (جلد دوم، جامعه شناسی شهری، فرهنگ مردم)|ص=۶}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === دین و مذهب ===
| |
| − | بیشتر مردم شهر [[مسلمان]] و پیرو مذهب [[شیعه]] هستند. همچنین اقلیتی از پیرو آیین [[مسیحی]] و [[کلیمی]] نیز در شهر وجود داشتند<ref name="ostanshenasi">{{پک|اسماعیل‌پور|۱۳۹۱|ک=استان‌شناسی مرکزی|ص=۸۶}}</ref> که از میان آنها کلیمیان از شهر مهاجرت کرده‌اند.<ref name="kalimi"/> همچنین اراک یکی از مراکز ۲۴ گانه [[بهائیان]] است و اقلیتی از آنها در شهر وجود دارند<ref name="wikifarhangi"/><ref name="mazandnume"/> که به دلیل ممنوع بودن فعالیت آنها در [[ایران]] آمار درستی از تعداد آنها در دست نیست.
| |
| − |
| |
| − | [[ارمنیان]] بخشی از اقلیت قومی و مذهبی شهر اراک را در برمی‌گیرند. ارمنیان در طی یک سده گذشته از سرزمین‌های پیرامون اراک و همچنین جلفای اصفهان جهت کار در صنعت قالیبافی و دیگر صنایع و همچنین برای کار در کنسولگری [[انگلستان]] به عنوان حسابدار و منشی به اراک مهاجرت کرده‌اند.<ref>{{پک|ملکی|۱۳۸۹|ک=نگاهی اجمالی بر حوزه‌های انتخاباتی ارمنیان در مجلس شورای اسلامی|ص=۶}}</ref> ارمنیان بنیان‌گذار دومین مدرسه اراک به نام مدرسه شرف ارامنه و [[کلیسای مسروپ|کلیسای مسروپ مقدس]] هستند.<ref>{{پک|ذبیحی|۱۳۸۱|ک=تاریخ اجتماعی اراک (احزاب - مطبوعات - شخصیت‌ها) از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی |ص=۱۱۴}}</ref> در سال ۱۳۸۹ خورشیدی جمعیت ارمنیان ۲۴۰ نفر در قالب ۶۰ خانواده بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://markazidaily.ir/1389/01/16/9862/آيين-عيد-پاک-در-کليساي-مسروپ-مقدس-اراک/|عنوان=آیین عید پاک ارامنه استان مرکزی روز یکشنبه در کلیسای مسروپ مقدس اراک برگزار شد|ناشر=پایگاه خبری مرکزی دیلی|تاریخ=۱۶ فروردین ۱۳۸۹|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXx86FBs | تاریخ بایگانی = ۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[یهودیان]] نیز بخشی از اقلیت مذهبی اراک را تا یک سده گذشته تشکیل می‌دادند و زمانی جمعیتشان به حدود ۱٬۰۰۰ نفر می‌رسید و پیشه بیشتر آنها پارچه‌فروشی و پزشکی بود. یهودیان خود را در حمایت [[محسن سلطان‌آبادی عراقی|آقا محسن عراقی]] از روحانیون به نام اراک قرار می‌دادند. این گروه در آغاز از مناطق پیرامونی شهر اراک مانند [[سنجان]] و دیگر شهرها به این شهر مهاجرت کردند. امروزه همه یهودیان اراک از این شهر مهاجرت کرده‌اند.<ref name="kalimi">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.iranjewish.com/Essay/Essay133_12_1.htm|عنوان=پیشینه تاریخی کلیمیان اراک |ناشر=انجمن کلیمیان تهران| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Cvbfr8Je | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === مشاهیر ===
| |
| − | {{اصلی|فهرست اهالی منطقه اراک}}
| |
| − | از جمله مشاهیر و نامداران شهر اراک می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.arak.ir/مشاهیرومفاخراراک.aspx |عنوان=مشاهیر و مفاخر اراک |ناشر=وب‌گاه شهرداری اراک| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DP9NyzAn | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://arakihaa.ir/page/elders.aspx |عنوان=مشاهیر|ناشر=پایگاه خبری ملک اراک|تاریخ بازدید=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Cvbhrefc | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − | * [[آقا ضیاءالدین عراقی]] [[فقیه]] و مجتهد شیعه
| |
| − | * [[آقا نورالدین عراقی]] از [[مجتهدان]] و از [[مراجع تقلید شیعه]]
| |
| − | * [[محسن سلطان‌آبادی عراقی|آقا محسن عراقی]] از مجتهدین دوره [[قاجار]] و واقفان بزرگ شهر
| |
| − | * [[محمود صناعی]] شاعر، مترجم، [[روانکاو]] و [[نظریه‌پرداز]] مباحث تربیتی و [[روان‌شناسی]]
| |
| − | * [[محمد مهدی فولادوند|محمدمهدی فولادوند]] استاد الهیات [[دانشگاه تهران]] و از مترجمان قرآن و نهج‌البلاغه و صحیفه‌سجادیه به زبان فارسی
| |
| − | * [[محمدعلی اراکی|آیت الله اراکی]] فقیه، [[مرجع تقلید]] شیعه
| |
| − | * [[مصطفی‌قلی بیات]] (صمصام الملک) سیاست‌مدار و از بنیان‌گذاران کشاورزی نوین ایران و موسس [[دانشکده]] کشاورزی [[کرج]] و موسس دبیرستان پسرانه صمصامیه در اراک
| |
| − | * [[حبیب‌الله ذوالفنون]] معروف به شیخ حبیب‌الله ذوالفنون دانشمند ستاره‌شناس و تقویم‌نگار که در زمینه‌های [[ادبیات]]، [[ریاضیات]] و تفسیر قرآن نیز فعالیت داشت.
| |
| − | * [[قادر عبدالله]] نویسنده معروف ایرانی مقیم کشور [[هلند]]
| |
| − | * [[محمد خزائلی]] ادیب، موسس اولین آموزشگاه شبانه در ایران و آموزشگاه‌های ویژه نابینایان (زاده شده در کرهرود)
| |
| − | * [[مهران مدیری]] خواننده ، بازیگر و کارگردان طنزایران (زاده شده در تهران)
| |
| − | <center>
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده:Morteza-Qoli Bayat.jpg|[[مرتضی قلی بیات]] (سهام‌السلطان) سیاست‌مدار و چند دوره [[نخست‌وزیر]] ایران.
| |
| − | پرونده:Mojtahede araki.jpg|آقا محسن عراقی، از مجتهدین دوره [[قاجار]]
| |
| − | پرونده: آقانور_الدین.jpg|[[آقا نورالدین عراقی]]، از روحانیون پرنفوذ دوران [[مشروطه]]
| |
| − | پرونده:حبيب الله ذوالفنون.JPG|[[حبیب‌الله ذوالفنون]]، [[مفسر قرآن]]، [[ریاضی‌دان]] و تقویم‌نگار
| |
| − | پرونده:Kader Abdollah - Our Fathers.jpg|[[قادر عبدالله]]، نویسنده
| |
| − | </gallery>
| |
| − | </center>
| |
| − |
| |
| − | == صنعت ==
| |
| − | {{اصلی|صنعت در اراک}}
| |
| − | [[پرونده:Portal of Machin Sazi Arak Company.JPG|250px|بندانگشتی|چپ|نمایی از شرکت ماشین‌سازی اراک]]
| |
| − | اراک یکی از شهرهای صنعتی ایران است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به طور کلی چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1529837 |عنوان=توسعه صنعتی؛ اوج استقلال، مهندسان داخلی جایگزین مستشاران خارجی |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری مهر|تاریخ=۲۰ اسفند ۱۳۹۰ |تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeBz0nV | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> شمار صنایع مادر در این شهر به بیش از ۲۰ واحد می‌رسد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://vaghayeostan.com/news.asp?285 |عنوان=بی رمقی صنایع مادر در اراک |ناشر=وب‌گاه هفته‌نامه وقایع استان |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFPfzXT | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>این شهر واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰٪ از تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگترین کارخانه تولید کننده [[آلومینیوم]] کشور و وجود بزرگترین معدن [[سدیم سولفات]] کشور<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1297998 |عنوان=گردشگری صنعتی ظرفیت مغفول مانده استان مرکزی |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری مهر|تاریخ=۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۰| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXx1iwL4 | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> به‌عنوان پایتخت صنعتی ایران<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.jamejamonline.ir/papertext.aspx?newsnum=100844968396 |عنوان=دوذوقه در شهر آهن و فولاد|ناشر=جم جم آنلاین |تاریخ=۱۰ خرداد ۱۳۹۰| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeEkSPo | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> شناخته شده‌است. تولیدات صنایع شهر اراک علاوه بر تامین نیازهای داخلی، به کشورهای خارجی نیز صادر می‌گردد. به همین علت بخش بزرگی از صادرات کالاهای صنعتی را به خود اختصاص داده است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1529837 |عنوان=توسعه صنعتی؛ اوج استقلال، مهندسان داخلی جایگزین مستشاران خارجی |ناشر=خبرگزاری مهر|تاریخ=۲۰ اسفند ۱۳۹۰ |تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeBz0nV | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | تبدیل شدن اراک به یکی از قطب‌های صنعتی کشور در دوران نخست وزیری [[امیرعباس هویدا|هویدا]] و همزمان با صنعتی سازی کشور توسط [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]] در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی آغاز شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =صادق زیباکلام |نشانی=http://tarikhirani.ir/Modules/files/Phtml/files.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=47&filesId=473 |عنوان=هویدا قربانی فرهنگ کیش شخصیت حکومتی در ایران | ناشر =وب‌گاه تاریخ ایرانی |تاریخ =۱۶ فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۰۵ ژانویه ۲۰۱۴| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MOreQTp5 | تاریخ بایگانی = ۰۵ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> در برنامه چهارم توسعه قبل از انقلاب معین شده بود تا قطب صنعتی در شهرهای [[اصفهان]]، [[اهواز]]، [[تبریز]] و اراک به صورت قطب‌های صنعتی و هسته مرکزی عمران ناحیه‌ای درآیند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://rc.majlis.ir/fa/law/show/96246 |عنوان=تصمیم متخذه کمیسیون برنامه مجلسین راجع به اصول و هدفهای برنامه عمرانی چهارم کشور | ناشر =وب‌گاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی |تاریخ =۱۸ ژوئن ۲۰۱۱ |تاریخ بازبینی=۱۵ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MOsvi2DF | تاریخ بایگانی = ۰۵ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در زمان [[جنگ ایران و عراق]] به دلیل وجود صنایع مهم در شهر اراک، این شهر به عنوان مهمترین تولیدکننده ماشین‌های جنگی، پل‌های شناور و تجهیرات به شمار می‌رفت. از این رو پی‌درپی مورد حمله نظامی [[عراق]] قرار می‌گرفت.<ref>{{پک|اسماعیل‌پور|۱۳۹۱|ک=استان‌شناسی مرکزی|ص=۸۳}}</ref> در ۵ مرداد ۱۳۶۵ خورشیدی برخی کارخانجات شهر مورد حمله جنگنده‌های عراقی قرار گرفت که در اثر آن ۷۲ نفر از کارکنان صنایع کشته شدند.<ref name="راهیان نور">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.emtedadmags.com/article.asp?Art=1311 |عنوان=کارخانه کربلا شد |ناشر=ماهنامه راهیان نور |تاریخ=۵ مرداد ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFSHvhU | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === واحدهای صنعتی ===
| |
| − | نخستین کارخانه تولید آلومینیوم کشور ([[شرکت آلومینیوم ایران|ایرالکو]])،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.metalsnews.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2853:1391-08-06-05-40-30&catid=12:2012-04-03-06-49-04&Itemid=18 |عنوان=شمش آلومینیوم به ۹۱۰ هزار تن می‌رسد |ناشر=وب‌گاه اخبار فلزات |تاریخ=۶ آبان ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeFl7wc | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> نخستین و بزرگترین کارخانه واگن‌سازی و لوکوموتیوسازی در کشور و خاورمیانه ([[واگن پارس]])،<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.yjc.ir/fa/news/4043928|عنوان=واگن پارس نخستین تولید كننده لكوموتیو در كشور است | ناشر =باشگاه خبرنگاران |تاریخ = ۱۲ مرداد ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی=بیست و دوم دیماه 1392}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.yjc.ir/fa/news/4048065/اولین-کارخانه-لوکوموتیو-سازی-ایران-در-اراک-سرمایه-ای-که-همچنان-خاک-می-خورد |عنوان=اولین کارخانه لوکوموتیوسازی ایران در اراک، سرمایه‌ای که همچنان خاک می‌خورد|ناشر=باشگاه خبرنگاران جوان |تاریخ= ۱۶ مرداد ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFRkfVC | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> نخستین کارخانه کمباین‌سازی کشور ([[کمباین‌سازی ایران]])،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://old.markazidaily.ir/46292/تنها-کـارخانه-کمبـاین-سـازی-ایـران-را/ |عنوان=تنها کـارخانه کمبـاین سـازی ایـران را منحل نکنید|ناشر=پایگاه خبری مرکزی دیلی|تاریخ=۵ شهریور ۱۳۹۱|تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFV0Svc | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKHZYpPc | تاریخ بایگانی =۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> بزرگترین کارخانه سازنده دکل انتقال نیرو در [[خاورمیانه]] ([[آونگان]])،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://irna.ir/fa/News/54120/مرکزی/شرکت_آونگان_اراک_در_آستانه_تولید_قرار_گرفت |عنوان=شرکت آونگان اراک در آستانه تولید قرار گرفت|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ=۲۴ بهمن ۱۳۹۰ |تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeH1M1o | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> نخستین ایستگاه آزمایش تست دکل‌های [[انتقال نیرو]] در [[خاورمیانه]] و [[آسیا]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2012%5C12%5C12-08%5C12-12-51.htm&storytitle=%C8%E5%D1%E5%20%C8%D1%CF%C7%D1%ED%20%C7%D2%20%C8%D2%D1%90%CA%D1%ED%E4%20%C2%D2%E3%C7%ED%D4%90%C7%E5%20%D3%C7%D2%E5%20%E5%C7%ED%20%C7%E4%CA%DE%C7%E1%20%E4%ED%D1%E6%20%CC%E5%C7%E4%20%CF%D1%20%C7%ED%D1%C7%E4 |عنوان=بهره‌برداری از بزرگترین آزمایشگاه سازه‌های انتقال نیرو جهان در ایران|ناشر=روزنامه اطلاعات |تاریخ=۱۸ آذر ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۲۱ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeInarb | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> در این شهر ایجاد شده‌اند.
| |
| − |
| |
| − | از سال ۱۳۴۵ خورشیدی طرح کارخانه‌های ماشین‌سازی و آلومینیوم و [[هپکو]] به مرحلهٔ اجرا در آمد. کارخانه آلومینوم ایران (ایرالکو) در سال ۱۹۷۲ میلادی با همکاری منطقه‌ای در سازمان پیمان مرکزی با همکاری محدود شرکت رینولدز [[آمریکا]] و دولت [[پاکستان]] تأسیس شد. بعد از انقلاب کلیه سهام این دو کشور متعلق به ایران گردید.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۴۵۳}}</ref> وجود این کارخانه و ۵۰۰ کارگاه کوچک و بزرگ وابسته به این صنعت اراک را به یکی از قطب‌های تولید آلومینیوم در کشور و [[خاورمیانه]] تبدیل کرده است.<ref name="burs">{{یادکرد وب |عنوان=طرح جدید ایرالکو یکی از مدرنترین طرح‌های تولید آلومینیوم |نشانی=http://www.boursenews.ir/fa/pages/?cid=19534 |ناشر=پایگاه خبری بورس نیوز |تاریخ=۱ اردیبهشت ۱۳۸۸| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFTM68j | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.aftabir.com/news/view/2008/sep/28/c2c1222578211_economy_marketing_business_mine_industry_aluminum.php/تولید-۱۰۹-هزار-تن-آلومینیوم-در-كارخانه-آلومینیوم |عنوان=تولید ۱۰۹ هزار تن آلومینیوم در کارخانه آلومینیوم‌سازی اراک | ناشر =وب‌گاه خبری آفتاب |تاریخ =۷ مهر ۱۳۸۷ |تاریخ بازبینی=۱۵ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی =http://www.webcitation.org/6MOZFrZRU| تاریخ بایگانی = ۰۵ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | شرکت واگن پارس اولین کارخانه تولیدکننده واگن و [[لکوموتیو]] کشور و بزرگترین تولیدکننده خودروهای ریلی در خاورمیانه است<ref>{{یادکرد وب |عنوان=اولین کارخانه لوکوموتیوسازی ایران در اراک/ سرمایه‌ای که همچنان خاک می‌خورد |نشانی=http://www.yjc.ir/fa/news/4048065 |ناشر=باشگاه خبرنگاران جوان |تاریخ=۱۶ مرداد ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFVaLCO | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> که در سال ۱۳۵۴ خورشیدی تاسیس گردید. وجود ۱۰۰ شرکت وابسته به صنایع ریلی در کنار کارخانه، شهر اراک را به عنوان مرکز صنعت ریلی کشور معرفی کرده است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=استان مرکزی، مرکز صنعت ریلی ایران، بدون گمرک ریلی |نشانی=http://www.tinn.ir/vdcfc0dycw6dtja.igiw.html |ناشر=پایگاه خبری تین نیوز |تاریخ=۱۶ مهر ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFWEAAc | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | کارخانه کمباین‌سازی ایران (ایران‌جاندیر سابق) به عنوان اولین و تنها کارخانه تولید [[کمباین]] کشور<ref>{{یادکرد وب | عنوان=تنها کـارخانه کمبـاین سـازی ایـران را منحل نکنید | نشانی=http://markazidaily.ir/1391/06/05/46292/تنها-کـارخانه-کمبـاین-سـازی-ایـران-را/ | ناشر=پایگاه خبری مرکزی دیلی | تاریخ=۵ شهریور ۱۳۹۱ | تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱}}</ref>و شرکت هپکو به عنوان اولین و تنها کارخانه تولید ماشین‌آلات راهسازی در ایران و خاورمیانه<ref>{{یادکرد وب |عنوان=شرکت هپکو اراک |نشانی=http://markazi.irib.ir/index.php/news/newsrep/12966-hepkooo-16sh |ناشر=وب‌گاه صدا و سیمای استان مرکزی |تاریخ=۱۹ شهریور ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۵ ژوئن ۲۰۱۳| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFYu2qb | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> از جمله صنایع دیگر این شهر هستند.
| |
| − |
| |
| − | کارخانه [[شرکت ماشین‌سازی اراک|ماشین‌سازی اراک]] از کارخانه‌های قدیمی شهر بزرگترین تولید کننده تجهیزات [[پتروشیمی]] و [[پالایشگاه]]، صنایع نفت و گاز، [[ترابری]]، [[سیمان]] و [[معدن]] در کشور است .<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.msa.ir/ |عنوان=تاریخچه شرکت ماشین سازی اراک |ناشر=وب‌گاه شرکت ماشین‌سازی اراک|تاریخ=۱۵ بهمن ۱۳۸۴ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFbh5mS | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | {| style="text-align: center;" class="wikitable sortable" border="1"
| |
| − | |+ صنایع مهم شهر اراک
| |
| − | |-
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" | نام
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" | سال تاسیس (خورشیدی)
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" | رده فعالیت
| |
| − | ! style="background: #FFCC00; color:#000000" | محصولات تولیدی
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[شرکت ماشین‌سازی اراک|ماشین‌سازی اراک]]|| ۱۳۴۷|| تجهیزات صنایع سنگین || تجهیزات پتروشیمی و پالایشگاهی، صنایع نفت و گاز، ترابری، سیمان و معدن
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[شرکت آلومینیوم ایران|آلومینیوم‌سازی ایران (ایرالکو)]] || ۱۳۴۸ || فلزات || تولید آلومینیوم و شمش آلومینیومی
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[کمباین‌سازی ایران]] ||۱۳۴۸ || ماشین‌های کشاورزی||تولید کمباین غلات و بسته‌بند علوفه
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[هپکو]] || ۱۳۵۱ || ماشین‌آلات || مونتاژ ماشین‌آلات راهسازی، معدنی و کشاورزی
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[آذرآب]] || ۱۳۵۳|| تجهیزات صنایع سنگین || تجهیزات صنایع نیروگاهی و ...
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[آونگان]] || ۱۳۵۳|| نیرو || دکل انتقال نیرو
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[واگن پارس]] || ۱۳۵۴ || ترابری ریلی|| واگن و [[لکوموتیو]]
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[شرکت املاح معدنی ایران|املاح معدنی ایران]] || ۱۳۷۹|| معدن || تولید [[سدیم سولفات|سولفات سدیم]]
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[شرکت لجور]] || ۱۳۷۳ || ماشین‌آلات|| تولید [[بالابر|بالابرهای]] [[هیدرولیک|هیدرولیکی]] و [[جرثقیل|جرثقیل‌های]] پشت کامیونی
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − | === مشکلات صنعت ===
| |
| − | یکی از مشکلاتی که صنایع شهر با آن مواجه شده‌اند عدم گردش سرمایه و کمبود [[نقدینگی]] است<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.tabnak.ir/fa/news/269836/نقدینگی-مشکل-اساسی-کارخانجات-صنعتی-اراک |عنوان=نقدینگی مشکل اساسی کارخانجات صنعتی اراک | ناشر =وب‌گاه خبری تابناک |تاریخ =۱۲ شهریور ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKHjwXTI| تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> که [[تورم]]، حمایت نکردن بانک‌ها در تامین نقدینگی صنایع و برگشت‌ناپذیری مطالبات از [[کارفرما|کارفرماها]] باعث افزایش این مشکل شده است. بی توجهی به نوسازی صنایع مادر و دادن پیمان‌ها و تولید پروژه‌ها به تولیدکنندگان و [[پیمانکار|پیمانکاران]] خارجی و اجرای نادرست [[اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|اصل ۴۴]] از دیگر مشکلات پیش روی صنعت در شهر اراک عنوان می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://vaghayeostan.com/news.asp?285 |عنوان=بی رمقی صنایع مادر در اراک |ناشر=وب‌گاه هفته‌نامه وقایع استان |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFPfzXT | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | واگذاری صنایع به [[بخش خصوصی]] و [[هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران|قانون هدفمند کردن یارانه‌ها]] نیز اثر مهمی بر روی صنایع شهر گذاشته است، به صورتی که برخی از کارخانه‌ها مجبور به تعدیل نیروی کار خود شده‌اند که این مورد نگرانی در مورد ایجاد [[بحران]] اجتماعی در شهر را افزایش داده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/95563 |عنوان=تعدیل نیرو و بحران کارگری در انتظار صنایع |ناشر=وب‌گاه همشهری آنلاین |تاریخ=۲۷ آبان ۱۳۸۸ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFgivwN | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | از دیگر مشکلات صنعت شهر اراک تاثیر [[تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران]] بوده است. تحریم‌های اقتصادی باعث ایجاد سیستم انقباضی در شبکه بانکی شده است و شبکه بانکی را دچار [[رکود اقتصادی|رکود]] کرده و مشکل [[نقدینگی]] در صنایع را افزایش داده است. این تحریم‌ها برخی از صنایع شهر را به مرز [[ورشکستگی]] نیز نزدیک کرده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.khorasannews.com/PrintNews.aspx?type=3&year=1387&month=8&day=13&id=882981 |عنوان=صنایع اراک در آستانه ورشکستگی است |ناشر=وب‌گاه خبری خراسان نیوز |تاریخ=۸ بهمن ۱۳۸۷ |تاریخ بازبینی=۱۲ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFjaAQx | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == ساختار شهری ==
| |
| − | [[پرونده:Arak_city.png|500px|بندانگشتی|وسط|نقشه کلانشهر اراک]]
| |
| − |
| |
| − | === شهرداری ===
| |
| − | {{اصلی|مناطق شهرداری اراک}}
| |
| − | [[پرونده:Baladiye arak.jpg|250px|farme|بندانگشتی|چپ|ساختمان نخستین شهرداری (بلدیه) اراک واقع در میدان ارک فعلی ۱۳۱۴]]
| |
| − | تاریخ تاسیس [[شهرداری]] در اراک به موج دوم نوگرایی در حکومت [[پهلوی اول]] باز می‌گردد. در این دوره با تصویب قانون [[بلدیه]]، اقدامات شهرسازی گسترش یافت. بر این اساس بناهای اداری در شهرها ابتدا در [[تهران]] و سپس در شهرهای دیگر مانند [[تبریز]]، [[مشهد]]، [[اصفهان]]، [[همدان]] و از جمله اراک ساخته شد.<ref>{{پک|شیعه|۱۳۷۷|ک=هنر شهرسازی در بافت قدیم شهری اراک|ص=۳۶}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | شهرداری اراک در سال ۱۲۹۸ خورشیدی تاسیس گردید.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8812121261|عنوان=طرح تخفیف عوارض صدور پروانه در اراک تا ۲۷ اسفند ماه تمدید شد |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری فارس| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Daev2HVY | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> پیش از پیوستن شهرداری‌های [[سنجان (مرکزی)|سنجان]] و [[کرهرود]]، شهر اراک دارای ۴ منطقه شهرداری بود<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=240390|عنوان=صدور پروانه ساخت در اراک الکترونیکی شد |ناشر=روزنامه دنیای اقتصاد| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaewQ4sF | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> که از سال ۱۳۹۰ با پیوستن کرهرود و سنجان، به ۶ منطقه افزایش یافته‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.atreyas.ir/index.php/اخبار/استان/اجتماعی/493-تشكيلات-شهرداري-در-حد-و-اندازه-مردم-اراك-نيست |عنوان=تشکیلات شهرداری در حد و اندازه مردم اراک نیست | ناشر =هفته نامه عطریاس |تاریخ =۲۵ مهر ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKI9kGZO | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === سلامت و بهداشت ===
| |
| − | {{اصلی|فهرست مراکز درمانی شهر اراک}}
| |
| − |
| |
| − | در سال ۱۳۹۰ خورشیدی تعداد تختهای بیمارستانی موجود شهر اراک ۱،۰۸۹ تخت بوده است که شامل ۸۶۱ تخت در بیمارستان‌های دولتی، ۱۱۲ تخت در بیمارستان تحت پوشش [[تامین اجتماعی]] و ۱۱۶ تخت در بیمارستان‌های [[بخش خصوصی]] است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://salnamehtotal.sci.org.ir/TableShow/printversion.aspx |عنوان=تعداد مؤسسات درمانی فعال و تختهای موجود در آنها بر حسب وضعیت حقوقی |ناشر=سالنامه آماری استان مرکزی ۱۳۹۰ |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFlUzzk | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> مجموع مساحت زیربنای فضاهای درمانی شهر اراک به ۵۸٬۸۰۰ متر مربع می‌رسد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://portal.arakmu.ac.ir/portal/File/ShowFile.aspx?ID=c536fb2b-9ba6-4b42-ab79-c92cc9525d1b |عنوان=سالنامه آماری دانشگاه علوم پزشکی استان مرکزی ۱۳۹۰ |ناشر=دانشگاه علوم پزشکی استان مرکزی |تاریخ=|تاریخ بازبینی=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFm02Az | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | شهر اراک از قطب‌های مهم درمان [[سرطان]] غرب کشور است. از تعداد تختهای بیمارستانی، ۵۵ تخت به بیماران سرطانی اختصاص داده شده است که در دو [[بیمارستان امیرکبیر (اراک)|بیمارستان امیرکبیر]] و [[بیمارستان آیت‌الله خوانساری (اراک)|بیمارستان آیت‌الله خوانساری]] قرار دارند که این تعداد برای درمان بیماران ناکافی به‌نظر می‌رسد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.markazinews.ir/?p=18985 |عنوان=فضای درمانی بیماران سرطانی در استان مرکزی نیازمند توسعه است |ناشر=پایگاه خبری مرکزی‌دیلی |تاریخ=۵ بهمن ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFn80WP | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | همچنین در سال ۱۳۹۰ در سطح شهر اراک تعداد ۳۰ آزمایشگاه، ۷۶ داروخانه، ۳۰ مرکز پرتونگاری و ۳۵ مرکز توانبخشی وجود داشته است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://portal.arakmu.ac.ir/portal/File/ShowFile.aspx?ID=ebd97537-e794-4ff1-867c-5f9fd5308b0b |عنوان=سالنامه آماری دانشگاه علوم پزشکی استان مرکزی ۱۳۹۰ |ناشر=دانشگاه علوم پزشکی استان مرکزی |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFobwOo | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[بیمارستان ولی عصر (اراک)|بیمارستان ولیعصر]] (دانشگاهی)، [[بیمارستان امیرالمؤمنین]] (دانشگاهی)، [[بیمارستان آیت‌الله خوانساری (اراک)|بیمارستان آیت‌الله خوانساری]] (دانشگاهی)، [[بیمارستان امیرکبیر (اراک)|بیمارستان امیرکبیر]] (دانشگاهی)، [[بیمارستان آیت‌الله طالقانی (اراک)|بیمارستان آیت‌الله طالقانی]] (دانشگاهی)، [[بیمارستان امام خمینی (اراک)|بیمارستان امام‌خمینی]] (تامین اجتماعی) و [[بیمارستان قدس (اراک)|بیمارستان قدس]] (خصوصی) و بیمارستان بوعلی سینا از جمله مراکز درمانی شهر اراک هستند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://avab.behdasht.gov.ir/hospital/ |عنوان=لیست بیمارستان ها |ناشر=وب‌گاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی |تاریخ=۱۲ ژوئن ۲۰۱۳ |تاریخ بازبینی=۱۱ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFpNOYf | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | از جمله شایع‌ترین بیماری‌ها در اراک، [[سرطان ریه]] و [[ام‌اس]] است که دلیل آن آلودگی هوای شهر اعلام شده است. [[بیمارستان آیت‌الله خوانساری (اراک)|بیمارستان آیت‌الله خوانساری]] تنها مرکز درمان بیماران سرطانی در شهر اراک و [[استان مرکزی]] است که به دلیل کمبود تجهیزات پاسخگوی نیاز بیماران نیست.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.hamshahrionline.ir/details/230860 |عنوان=سرطان و ام‌اس هدیه شهر صنعتی به اراک |ناشر=وب‌گاه همشهری آنلاین |تاریخ=۲۲ شهریور ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFr5Brn | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در چند دهه اخیر ابتلا به [[سرطان]] در اراک رشد چشمگیری داشته است. آمارها نشان می‌دهد [[سرطان ریه]]، [[سرطان مثانه|مثانه]] و [[سرطان تیروئید|تیروئید]] سه سرطانی اند که مبتلایان به آنها در اراک بیشتر از میانگین کشوری بوده و سن ابتلا به بیماری سرطان در اراک به سه سال کاهش یافته است. تقریباً هر ساله ۱٬۵۰۰ نفر به جمع مبتلایان سرطانی این شهر افزوده می‌شود. بر اساس آمار انجمن خیریه حمایت از بیماران سرطانی، [[استان مرکزی]] در ابتلای سرطان مردان رتبه اول و در زنان رتبه چهارم را دارد.<ref name="bahar"/>
| |
| − | همچنین طبق آمار غیر رسمی اراک بیشترین بیماران [[فلج چندگانه|ام‌اس]] را بعد از [[اصفهان]] دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.salamatnews.com/viewNews.aspx?ID=84631&cat=4 |عنوان=اراک، شهر بی‌هوا! |ناشر=وب‌گاه سلامت نیوز |تاریخ=۲۲ مهر ۱۳۹۲|تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFt5Wag | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === زیرساخت‌های اولیه ===
| |
| − | در سال ۱۳۰۴ خورشیدی تعدادی از افراد توانگر شهر با سرمایه‌ای حدود ۴۰۰٬۰۰۰ ریال اقدام به خرید یک‌دستگاه [[مولد الکتریکی|مولد]] ۷۵ کیلوواتی برای تامین برق شهر می‌کنند. این مولد در اداره برق نصب شهر شد و از ساعت ۱۹ تا ۲۳ کار می‌کرد. در آن زمان ۷۳ انشعاب برق به خانه‌های پیرامون اداره داده شده بود. در سال ۱۳۲۰ خورشیدی شرکت سهامی برق اراک تاسیس شد و در سال ۱۳۲۲ خورشیدی با خرید دو دستگاه [[دیزل ژنراتور|مولد دیزلی]] به قدرت ۴۰۰ کیلووات، قدرت تولید برق در شهر تا حدودی افزایش یافت. اداره برق اراک سال ۱۳۴۶ خورشیدی زیر مدیریت برق غرب کشور قرار گرفت و در سال ۱۳۵۰ خورشیدی به شبکه سراسری متصل شد. امروزه امور برق شهر اراک زیر نظر [[شرکت برق منطقه‌ای باختر]] قرار دارد<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.mpedc.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=150 |عنوان=تاریخچه |ناشر=شرکت توزیع برق استان مرکزی |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۵ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFvRMez | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> و تعداد انشعاب‌های موجود در شهر برابر با ۲۰۷٬۶۴۵ مشترک است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.mpedc.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=179 |عنوان=آمار شرکت توزیع نیروی برق استان مرکزی |ناشر=شرکت توزیع برق استان مرکزی |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۵ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFxPQ4W | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در گذشته و پیش از پیدایش سیستم آبرسانی به‌وسیله [[لوله‌کشی]]، آب شهر از یک رشته [[قنات]] تامین می‌شد که توسط یوسف‌خان گرجی وقف شهر شده بود. با افزایش جمعیت شهر بر تعداد قنات‌ها افزوده شد.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۳۷۴ و ۳۷۵}}</ref> از سال ۱۳۹۱ خورشیدی آب نوشیدنی شهر اراک از [[سد کمال‌صالح]] تامین می‌شود. سد سنگریزه‌ای کمال‌صالح که بر روی رودخانه تیره، از سرشاخه‌های [[دز]] و در ۷۴ کیلومتری جنوب غربی شهر اراک احداث شده است، آب مورد نیاز شهرهای اراک، [[شازند]] و صنایع بزرگ منطقه را تأمین می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8802191355 |عنوان=طلسم آبگیری سد کمال صالح شکسته شد|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری فارس |تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۸|تاریخ بازدید=۱۵ شهریور ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaezoFVI | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | تاریخ ایجاد شبکه تصفیه [[فاضلاب]] در شهر به سال ۱۳۷۳ خورشیدی باز می‌گردد. سیستم تصفیه فاضلاب شهر دارای ۸۵۳ کیلومتر خط انتقال و شبکه جمع‌آوری اصلی و فرعی و یک تصفیه‌خانه با ظرفیت تصفیه ۷۷ هزار مترمکعب در شبانه‌روز است که حدود ۳۵۵،۰۰۰ نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://isna.ir/fa/news/91042313868/نامجو-37-درصد-کشور-تحت-پوشش-شبکه-فاضلاب |عنوان=نامجو: 37 درصد کشور تحت پوشش شبکه فاضلاب است | ناشر =وب‌گاه خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ =۲۳ تیر ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKIFmG0z | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | تاریخ دقیق گازرسانی به شهر اراک مشخص نیست. در سال ۱۳۹۱ خورشیدی تعداد انشعاب [[گاز طبیعی]] در منطقه اراک برابر با ۷۵٬۵۵۲ انشعاب بوده است که ۱۴۵٬۱۰۶ خانوار، ۹،۱۹۳ واحد تجاری و ۱،۰۷۲ واحد صنعتی را دربر می‌گیرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://salnameh.sci.org.ir/TableShow/printversion.aspx |عنوان=تعداد شهرها روستاهای گازرسانی شده و تعداد انواع انشعاب، تعداد مصرف کننده و مقدار مصرف گاز طبیعی |ناشر=وب‌گاه مرکز آمار ایران |تاریخ=۷ فوریه ۲۰۱۲ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKFzgTuB | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | قدمت ورود وسایل مخابراتی به شهر به سال ۱۲۹۲ خورشیدی بازمی‌گردد. در آن سال شهر اراک (سلطان‌آباد) با یک رشته سیم [[تلگراف|تلگرافی]] به [[تهران]] متصل شده بود.<ref>{{پک|وکیلی تبریزی|۱۳۴۵|ک=تاریخ عراق (اراک)|ص=۴۰۷}}</ref> اداره تلفن شهری اراک در سال ۱۳۰۴ خورشیدی در اتاق کوچکی در طبقه بالای ساختمانی واقع در دروازه حاج‌علینقی با هشت شماره تلفن [[سیگنال پیوسته]] ایجاد شد. بعد از مدتی این اداره به خیابان امیرکبیر انتقال پیدا کرد و در سال ۱۳۰۶ خورشیدی با داشتن ۱۲۵ شماره تلفن به طبقه بالای ساختمان واقع در خیابان خوانساری‌ها تغییر مکان نمود و پی در پی به شماره‌های تلفن سیگنال پیوسته افزوده شد تا اینکه در سال ۱۳۴۰ خورشیدی تعداد شماره تلفن‌ها به ۹۲۵ شماره تلفن رسید. در سال ۱۳۴۱ خورشیدی با نصب ۲،۰۰۰ شماره جدید، تلفنهای سیگنال پیوسته به [[دیجیتال]] تبدیل شدند و در سال ۱۳۵۱ تعدا شماره‌چای تلفن به ۶،۰۰۰ شماره افزایش یافت. در دوران [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] توسعه شبکه‌های مخابراتی شهر افزایش یافت.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://wikiproject.ir/products.php?1109&cPath=2_38&sid=6f73205bb67a6f3192c7f9c022d3798c |عنوان=کارآموزی در شرکت مخابرات استان مرکزی |ناشر=وب‌گاه ویکی پروژه |تاریخ=۰۸ مارس ۲۰۱۱ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKG0SUnt | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> در سال ۱۳۹۱ تعداد خط واگذار شده [[تلفن ثابت]] در اراک ۲۶۷،۰۶۳ خط و تعداد خط واگذار شده [[تلفن همراه]] برابر با ۶۵۲،۳۹۳ خط بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://salnameh.sci.org.ir/TableShow/printversion.aspx |عنوان=تلفنهای ثابت و همراه |ناشر=وب‌گاه مرکز آمار ایران |تاریخ=۷ فوریه ۲۰۱۲ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKG1a1WW | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === مراکز تفریحی ===
| |
| − | از جمله مراکز تفریحی شهر اراک به موارد زیر اشاره می‌شود:
| |
| − | * شهربازی (پارک لاله): این [[شهربازی]] که در سال ۱۳۶۹ خورشیدی با سرمایه [[بخش خصوصی]] افتتاح گردید و دارای سه لوناپارک، رستوران و سایر خدمات تفریحی و رفاهی است. این مکان در ساعت‌های اوج شلوغی، پذیرای ۲۰ هزار نفر بازدیدکننده است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.kashansanat.ir/UserView.aspx?subject=information&id=9076|عنوان=«شهربازی و پارک لاله» اراک در روزهای تعطیل پذیرای ۲۰ هزار گردشگر است.|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری میراث فرهنگی| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Daf1JjPu | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | * مجموعه طوفان:این مجموعه در حال ساخت، بزرگترین شهربازی سرپوشیده [[خاورمیانه]] است که در کیلومتر هفت بزرگراه امام‌خمینی قرار دارد. این مجموعه در زمینی به مساحت ۱۱۰ هزار مترمربع و زیربنای ۲۲٬۰۰۰ متر است که در سه فاز اجرا خواهد شد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://markazidaily.ir/1388/06/07/4165/بی‌نظیرترین-شهربازی-خاورمیانه-در-ارا/|عنوان=بی‌نظیرترین شهربازی خاورمیانه در اراک|ناشر=پایگاه خبری مرکزی دیلی| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CwrOolRr | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> مجموعه دارای یک [[هتل]] ۴ ستاره، پیست اتومبیل‌رانی (باز و سرپوشیده)،[[رستوران]]، سالن [[تنیس]]، سالن [[اسکواش]] و [[اسکیت]]، مجتمع بازی‌های کودکان، [[پارک آبی]] و [[ترن هوایی]] است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.bmi.ir/Fa/ShowNews.aspx?nwsId=3822&AspxAutoDetectCookieSupport=1|عنوان= افتتاح فاز اول شهربازی و پارک آبی در استان مرکزی با مشارکت بانک ملی | ناشر =وب‌گاه بانک ملی ایران |تاریخ =۴ مهر ۱۳۸۸ |تاریخ بازبینی= ۲۵ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CwsB0Snq | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − | * شهربازی پامچال:این شهربازی جنب پارک آزادی در انتهای خیابان قائم‌مقام قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.isiri.org/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=6749d8e0-0c2f-45c4-95d0-ba72d487231d&WebPartID=b2b1ff8b-1129-4579-85e8-089c229f16ce&ID=eedfa78a-4a05-4459-b9e4-4d985947f8f8|عنوان=بازرسی شهربازی ها در استان مرکزی انجام شد | ناشر =وب‌گاه موسسه استاندارد ایران |تاریخ = ۳ آبان ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی=۲۵ آذر ۱۳۹۱|پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CwsloxO9 | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − | [[پرونده:Shahr Park in Arak.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|نمایی از پارک شهر اراک]]
| |
| − | * باغ‌وحش اراک :به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم شهر در حاشیه جنوب شرقی اراک واقع شده‌است. این [[باغ وحش|باغ‌وحش]] با وسعت ۳۲ هکتار در سال ۱۳۷۴ خورشیدی بنا شده و سالانه پذیرای حدود ۸۰٬۰۰۰ بازدیدکننده علاقه‌مند به تنوع زیستی و طبیعت است<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://arak.irna.ir/News/30402028/44گونه-جانوري-پارك-وحش-اراك-گنجينه-اي-غني-در-تنوع-زيستي-است/اجتماعي/|عنوان=۴۴گونه جانوری پارک وحش اراک گنجینه‌ای غنی در تنوع زیستی است | ناشر =وب‌گاه خبرگزاری جمهوری اسلامی|تاریخ = ۴ خرداد۱۳۹۰|تاریخ بازبینی= ۲۵ آذر ۱۳۹۱|پیوند بایگانی = | تاریخ بایگانی =}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === فضای‌سبز ===
| |
| − | {{اصلی|فهرست پارک‌های اراک}}
| |
| − | تعداد ۱۰۰ [[پارک]] با مساحتی بالغ بر ۳۶۸٫۵ هکتار در شهر اراک وجود دارد. از لحاظ مساحت، مناطق ۱ و ۳ شهر دارای سطح مطلوب فضای‌سبز هستند و منطقه ۲ به دلیل قدیمی بودن بافت با کمبود فضای سبز مواجه است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://parkha.arak.ir/صفحهاصلی/tabid/1754/articleType/ArticleView/articleId/906/----2.aspx |عنوان=احداث کمربند سبز، نیاز ضروری شهر اراک | ناشر =سازمان پارکها و فضای سبز اراک |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی =http://www.webcitation.org/6MKIKX7uu| تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> با توجه به صنعتی بودن شهر اراک طبق ماده ۱۱ [[طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک]] مقرر شده‌است تا ۳۰ درصد فضای واحدهای تولیدی و صنعتی به فضای‌سبز تبدیل گردد، اما تاکنون هیچ اقدامی در جهت افزایش میزان فضای‌سبز در صنایع شهر صورت نگرفته است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.donya-e-eqtesad.com/news/424512/ |عنوان=انتقاد از بیتوجهی صنایع برای ایجاد فضای سبز |ناشر=روزنامه دنیای اقتصاد |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKG2y2gX | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در حال حاضر میزان فضای‌سبز شهر اراک حدود ۹۰۰ هکتار است که با ایجاد ۱٬۰۰۰ هکتار مصوب در طرح جامع آلودگی هوا در آینده، این میزان به ۱٬۹۰۰ متر مربع افزایش خواهد یافت.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8606210193 |عنوان=سرانه فضای سبز هر شهروند اراکی به ۳۰ مترمربع افزایش پیدا می‌کند|ناشر=خبرگزاری فارس نیوز |تاریخ=۲۱ شهریور ۱۳۸۶| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapVzMsd | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>در سال ۱۳۹۲ سرانه فضای‌سبز در اراک به ازای هر نفر، ۲۰ مترمربع بوده است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://isna.ir/fa/news/91031709520/سرانه-فضاي-سبز-در-اراك-براي-هر-نفر-20-متر |عنوان=سرانه فضای سبز در اراک برای هر نفر ۲۰ متر است |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری دانشجویان ایران|تاریخ=۱۷ خرداد ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcFiSSg | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == مشکلات شهری ==
| |
| − | === آلودگی هوا ===
| |
| − | {{همچنین ببینید|طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک|تجمعات اعتراضی زیست محیطی اراک (۱۳۹۲)}}
| |
| − | [[پرونده:Combined cycle power plant of shazand.JPG|250px|بندانگشتی|چپ|نیروگاه سیکل ترکیبی شازند، یکی از منابع آلوده کننده هوای اراک]]
| |
| − | هوای اراک در زمره آلوده‌ترین [[فهرست کلانشهرهای ایران|کلانشهرهای ایران]] قرار دارد. عواملی همچون [[رشد جمعیت]] و به پیرو آن افزایش خودرو و همچنین افزایش روند صنعتی‌شدن و ساخت کارخانه‌های گوناگون باعث شده‌است که این شهر جزء یکی از هشت کلانشهر آلوده کشور به حساب بیاید.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.hamshahrionline.ir/news-102005.aspx |عنوان=هوای اراک را داشته باشید|ناشر=همشهری آنلاین| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvFQUWLz | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در سال ۲۰۰۹ (میلادی) اراک در رتبه ۷۱ آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داشته است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://khabaronline.ir/detail/272277/science/nature |عنوان=فکر می‌کنید تهران چندمین شهر آلوده ایران و جهان است؟ |ناشر=وب گاه خبری خبرآنلاین |تاریخ=۲ بهمن ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKG3SogZ | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | هوای اراک از نظر داشتن عوامل آلوده‌کننده از [[تهران]] آلوده‌تر است. ورود حجم زیادی از آلودگی‌ها به این شهر نشان می‌دهد که درصد بالایی از آلودگی در شهری با وسعت کم متمرکز شده‌است و این حجم از آلودگی هم برای انسان و هم برای [[محیط زیست]] بسیار خطرناک است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.iran47.com |عنوان=هوای اراک از تهران آلوده تر است|ناشر= وب‌گاه اراک شهر اریکه‌های ماندگار| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapYMSUn | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | به منظور کاهش آلودگی هوای شهر، دولت در سال ۱۳۸۶ خورشیدی طرحی با نام [[طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک]] را تصویب کرد.<ref name="majles">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://rc.majlis.ir/fa/law/show/128865 |عنوان=طرح جامع کاهش آلودگی هوای شهر اراک|ناشر=وب‌گاه مرکز پژوهش‌های مجلس|تاریخ=۱۶شهریور ۱۳۸۶ |تاریخ بازبینی=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcHbBkg | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> در این طرح راهکارهایی برای کاهش آلودگی هوا ارائه شد. هر چند که برخی از منابع دولتی روند اجرای این طرح در شهر اراک را مناسب جلوه می‌دهند،<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.moi.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=cc1955c9-7610-428d-b15c-fafc947cc884&WebPartID=91024e8e-ce24-406b-b257-5f9e864d1cba&ID=2920b3ca-92d8-4da2-84a4-09f3e953c6f0 |عنوان=اراک رتبه برتر مقابله با آلودگی هوا را در میان کلانشهرها کسب کرد|ناشر=پورتال وزارت کشور|تاریخ=۱۳ آذر ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapYrwTR | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> امّا تعلل برخی از سازمان‌ها در اجرای بندهای این طرح از جمله کمبود فضای‌سبز شهری،<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.arakshora.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=997:1391-01-30-04-29-26&catid=9:council-news&Itemid=273 |عنوان=بیانیه رسمی شوراهای اسلامی شهرهای اراک، سنجان و کرهرود |ناشر=شورای شهر اراک|تاریخ=۳۰فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapbF4R1 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> توجه نکردن مسئولین برخی از صنایع آلوده‌کننده هوا نسبت به رفع منابع آلودگی<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://vaghayeostan.com/news.asp?708|عنوان=فاتحه اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک باید خوانده شود|ناشر=هفته نامه وقایع استان|تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۰ |تاریخ بازبینی=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapcyQvA | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> و کمبود اعتبار مورد نیاز اجرای طرح، موجب کندی روند اجرای طرح شده‌است.
| |
| − |
| |
| − | بیتوجهی مسئولان شهری به آلودگی هوا باعث شد تا [[اعتراض|تجمع‌های اعتراضی]] در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به مدت ۱۸ هفته در این شهر برگزار شود.<ref name="bahar">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://baharnewspaper.com/News/92/07/22/21308.html |عنوان=اعتراض اراکی‌ها به آلودگی هوا وارد هجدهمین هفته شد |ناشر=روزنامه بهار |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKG8LjIY | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> این تجمعات موجب شد تا [[الشرق الاوسط|روزنامه الشرق الاوسط]] مردم شهر اراک را ثابت قدمترین مردم ایران در زمینه اعتراض به مسائل زیست‌محیطی معرفی کند.<ref name="شرق الاوسط">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.sharqparsi.com/1392/08/article6785|عنوان=اعتراضات زیست محیطی در ایران شهر به شهر می‌چرخد |ناشر=وب‌گاه شرق پارسی |تاریخ=۱ نوامبر ۲۰۱۳ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKG9hUX2 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | اراک در زمره هشت کلانشهر آلوده کشور قرار دارد. سهم منابع ثابت (صنایع و کارخانه‌ها) در آلودگی هوای اراک ۵۰٪ و سهم منابع متحرک (خودروها و وسایل نقلیه) ۴۵٪ اعلام شده است.<ref name="">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.hamshahrionline.ir/details/102005 |عنوان=هوای اراک را داشته باشید |ناشر=وب‌گاه همشهری آنلاین |تاریخ=۲ اسفند ۱۳۸۸ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGCEnM9 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> در برخی از روزها آلودگی هوا به حدی می‌رسد که از مرز هشدار فراتر می‌رود، طوری که در سال ۱۳۹۱ خورشیدی تعداد روزهای ناسالم ۱۸۵ روز<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://markazi.irib.ir/index.php/component/content/article/466-social-news/17547-81----91----1-- |عنوان=81 روز از ایام سال 91 هوای شهر اراک ناسالم بوده است. |ناشر=وب‌گاه صداوسیمای استان مرکزی |تاریخ=۱ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGECQ4a | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> و در ۴ ماهه اول سال ۱۳۹۲ خورشیدی تعداد روزهای آلوده به ۶۸ روز اعلام شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920502001152 |عنوان=اراک 68 روز هوای ناسالم و در وضعیت هشدار داشته است |ناشر=وب‌گاه فارس نیوز |تاریخ=۲ مرداد ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGH1lza | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>آلودگی هوا اثرات جدی به سلامت تن و روان شهروندان دارد. از اثرات آلودگی هوا افزایش [[فرابنفش|اشعه زیانبار فرابنفش]] است که موجب افزایش [[سرطان پوست]] می‌گردد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/80703810/استانها/خطر_تابش_اشعه_فرابنفش_سبب_تعطیلی_زود_هنگام_ادارات_در_اراک_شد |عنوان=خطر تابش اشعه فرابنفش سبب تعطیلی زود هنگام ادارات در اراک شد | ناشر =وب‌گاه خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ =۲۸ خرداد ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۶ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKIZgdxk | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === ترافیک ===
| |
| − | {{همچنین ببینید|طرح جامع ترافیک شهر اراک}}
| |
| − | [[ترافیک]] معابر و خیابان‌ها نیز یکی از چالش‌های مهم شهر اراک است. از جمله عوامل به‌وجودآورنده ترافیک در شهر اراک افزایش روزافزون تعداد خودروها، شرایط نامناسب خیابان‌ها، عدم تعیین تکلیف تملک اراضی و تعریض معابر شهری، ضعف فرهنگ ترافیک، ضعف شبکه ترابری شهری و نبود مدیریت واحد شهری است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مجید نیک‌عهد|نشانی=http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=247645 |عنوان=اجرای طرح جامع ترافیک اراک در ابهام|ناشر=روزنامه دنیای اقتصاد|تاریخ=۱۵ فروردین ۱۳۹۰| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapgHGaD | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | تعداد خودروهای موجود در شهر اراک در سال ۱۳۹۲ خورشیدی برابر با ۱۴۸٬۹۵۰ خودرو بوده است و به ازای هر چهار نفر یک خودرو در شهر وجود دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://ilna.ir/news/news.cfm?id=90849 |عنوان=به ازای هر 4 نفر یک خودرو در اراک وجود دارد |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری کار ایران |تاریخ=۳۰ تیر ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGJFp0v | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | برخی از مسئولان شهر مدعی هستند که وضعیت ترافیک شهر مشکل‌ساز نیست و مدت زمان بار ترافیکی شهر حتی گاهی کمتر از ۱۰ دقیقه‌است، اما شواهد امر بازگوکننده شکل دیگری از این مشکل است. برای ساماندهی به ترافیک، طرح‌های مختلفی پیشنهاد شده‌است که از جمله آنها [[طرح جامع ترافیک شهر اراک]]، احداث بزرگراه درون شهری امیرکبیر،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://bardashtnews.com/news-province/2137-آیا-بزرگراه-امیرکبیر-مشکل-ترافیک-اراک-را-حل-می‌کند؟.html |عنوان=آیا بزرگراه امیرکبیر مشکل ترافیک را حل می‌کند؟|ناشر=پایگاه خبری برداشت نیوز|تاریخ=۶ شهریور ۱۳۹۰| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcJS3bz | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> آموزش فرهنگ ترافیک به مردم، [[سامانه ترابری هوشمند|سامانه کنترل هوشمند ترافیک]] اشاره کرد، اما اجرای بسیاری از این طرح‌ها بلاتکلیف مانده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=113677 |عنوان=طرح جامع ترافیک اراک ۶ ساله شد|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری تابناک |تاریخ=۱۳ مرداد ۱۳۸۹| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxNJcGf | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === گرانی مسکن ===
| |
| − | اراک چهارمین شهر گران ایران در زمینه مسکن، پس از [[تهران]]، [[اصفهان]] و [[کرج]] است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://majnoononline.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2295:1390-11-13-06-58-07&catid=7:1388-07-11-15-52-15 |عنوان=اراک؛ چهارمین شهر گران ایران|ناشر=پایگاه خبری و تحلیلی استان مرکزی |تاریخ=۱۳ بهمن ۱۳۸۸| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dapi7vhg | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> این شهر از جمله شهرهایی است که قیمت مسکن در آن همواره بالاتر از میانگین کشور بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://alborznews.net/fa/pages/?cid=20209 |عنوان=تهران گران‌ترین و ایلام ارزان‌ترین شهرهای ایران |ناشر=البرز نیوز |تاریخ=۵ اردیبهشت ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapjzEc5 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> از جمله دلایل گرانی مسکن، صنعتی‌بودن شهر و استقرار صنایع بزرگ در پیرامون شهر،<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1315534 |عنوان=گرانی مسکن در اراک|ناشر=روزنامه دنیای اقتصاد |تاریخ=۱۹ دی ۱۳۸۵ |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dapmi3Tu | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> نبود عوامل نظارتی و قوانین بازدارنده برای کنترل قیمت در کشور می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://markazidaily.ir/1389/05/21/13620/از-اجاره-هاي-چند-ميليوني-مغازه-ها-تا-ت/ |عنوان=از اجاره‌های چند میلیونی مغازه‌ها تا تعطیلی بازار اراک|ناشر=مرکزی دیلی |تاریخ=۲۱ مرداد ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcToNrT | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == فرهنگ ==
| |
| − | === آداب و رسوم ===
| |
| − | [[پرونده: Ashura Day in Arak.jpg|200px|farme|بندانگشتی|چپ|عاشورا در اراک]]
| |
| − | از آنجا که شهر اراک سابقه تاریخی چندانی ندارد، [[فرهنگ]] مردم شهر متاثر از فرهنگ‌های مختلف است. این فرهنگ بیشتر از باورهای [[فولکلور|فولکلوریک]] با جنبه مذهبی یا اجتماعی شکل گرفته‌است. از جمله این باورها می‌توان به [[نذر]] و نیاز برای [[امامزاده|امامزادگان]] و اماکن مقدس و [[عقیقه|عقیقه‌کردن کودک]] که از اعتقادات مذهبی شکل گرفته یا برخی [[خرافات|باورهای خرافی]] مانند گذاشتن شی نوک‌تیز بالای سر [[زائو]] برای دفع [[آل (افسانه)|آل]]، دوختن سفره بالای سر عروس برای بستن زبان خانواده شوهر و چله‌بری (اعتقادات خرافی برای باردارشدن تازه عروس<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.beytoote.com/art/negah-gozashte/iranians-beliefs-children.html |عنوان=باورهای ایرانیان قدیم درباره زنان و کودکان |ناشر=وب‌گاه بیتوته |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGKqIsc | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>) اشاره کرد که در گذشته رایج بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.aftabir.com/articles/view/art_culture/culture/c5c1209209756_arak_p1.php/بررسی-باورهای-فولکلوریک-مردم-شهر-اراک-از-دیدگاه|عنوان =بررسی باورهای فولکلوریک مردم شهر اراک از دیدگاه مردم شناختی | ناشر =آفتاب |تاریخ = ۷ اردیبهشت ۱۳۸۷|تاریخ بازدید =۵ دی ۱۳۹۱|پیوند بایگانی =http://www.webcitation.org/6DC7qIrkK| تاریخ بایگانی =۲۶ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> همچنین از جمله مراسم سنتی که در گذشته در اراک رواج داشته، مراسم [[جشن کوسه ناقلدی]] و [[رشکی و ماسی]] را می‌توان نام برد.<ref>{{پک|نیک‌فام|۱۳۸۶|ک=دو آیین نمایشی کهن در اراک|ص=۳۳-۳۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در گذشته در شهر اراک [[ازدواج]] درون گروه (ازدواج فامیلی) رواج داشت و همین امر سبب شده است که اکثر مردم که بیشتر روستایی بودند با هم همخون باشند، اما زندگی جدید شهری و افزایش [[روابط اجتماعی]] بین زنان و مردان در اداره‌ها، کارخانه‌ها و دانشگاه سبب شده که دایره همسرگزینی از حالت محدود بیرون بیاید. هرچه زندگی شهری بیشتر به طرف [[صنعتی‌سازی]] حرکت می‌کند، دایره همسرگزینی نیز وسیع‌تر می‌گردد که می‌توان این حرکت را ازدواج درون گروه به طرف ازدواج در [[محله]]، ازدواج در شهر، ازدواج در شهر دیگر و حتی ازدواج در خارج از کشور تعبیر کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://markazicity.ir/ازدواج/ |عنوان=ازدواج | ناشر =پایگاه اطلاع‌رسانی شهرهای استان مرکزی |تاریخ =۲ مهر ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۲ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKIXodbp | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[عزاداری]] در اراک به چهار صورت [[روضه‌خوانی]]، [[نوحه‌خوانی]]، عزاداری به وسیله هیئت مذهبی و [[تعزیه]] رواج دارد. یکی از ویژگی‌های عزاداری در اراک مراسم [[تعزیه سیار اراک|تعزیه سیار]] است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://markazicity.ir/عزاداری/|عنوان=عزاداری | ناشر =پایگاه اطلاع‌رسانی شهرهای استان مرکزی |تاریخ =۲ مهر ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۲ دی ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۲ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKIe9eF5| تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> این نوع تعزیه پس از ۳۲ سال وقفه دوباره در شهر احیا شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.mehrnews.com/detail/News/2174804 |عنوان=بازار اراک میزبان آئین‌های عزاداری |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری مهرنیوز |تاریخ=۲۱ آبان ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۲ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGO7k9Q | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === سینما ===
| |
| − | {{اصلی|سینما در اراک}}
| |
| − | تاریخ ایجاد نخستین [[سینما]] در اراک به سال ۱۳۱۰ خورشیدی باز می‌گردد. در آن سال ایرمانوف که یکی از مهاجرین [[روس]] بود سینما آریان را احداث کرد و تا سال ۱۳۱۴ خورشیدی در شهر به فعالیت پرداخت.<ref>{{یادکرد وب | تاریخ بایگانی=۱۵ دسامبر ۲۰۱۲ | عنوان=اطلاعاتی درباره تاریخچه شهر اراک | نشانی=http://markazidaily.ir/1388/09/08/6193/اطلاعاتی-درباره-تاریخچه-شهر-اراک/ | ناشر=پایگاه خبری مرکزی دیلی | تاریخ=۸ آذر ۱۳۸۸ | تاریخ بازدید=۱۶ شهریور ۱۳۹۱ | پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6Cvbilyq4}}</ref> این سینما در کنار کارخانه برق قدیم شهر قرار داشت. بهای [[بلیت]] سینما دو [[شاهی (پول)|شاهی]] بود و صاحب آن برای جلب مردم، هرچند وقت یکبار، دانش آموزان مدارس را مجانی به سینما دعوت می‌کرد. دومین سینمای شهر با نام «سینما اراک» در سال ۱۳۱۸ خورشیدی در محل فعلی پاساژ امیرکبیر افتتاح شد. چون صاحبان سینما [[ارمنی]] بودند، سینما با نام «سینما موسیو» معروف شده بود. در سال ۱۳۳۷ خورشیدی «سینما ایران» ساخته شد که سال‌ها بعد با تغییر صاحبان سینما به «سینما کاپری»، «سینما آزادی» و «[[سینما عصرجدید (اراک)|سینما عصرجدید]]» تغییر نام داد. در سال ۱۳۳۹ خورشیدی «سینما دنیا» ساخته شد که بعدها به «سینما دیاموند» و «[[سینما فرهنگ (اراک)|سینما فرهنگ]]» تغییر نام داد. در سال ۱۳۴۹ خورشیدی «[[سینما استقلال (اراک)|سینما قصرطلایی]]» و در سال ۱۳۵۶ خورشیدی «سینما شهرصنعتی» ساخته شد. برخی از سینماها مانند سینما شهرصنعتی و سینما قصرطلایی چند دهه بعد تعطیل شدند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =سیعد رجبی فروتن |نشانی=http://cinema-daily.ir/مقالات-و-گفتگوها/برگی-از-تاریخ-سینما-ایران-استان-مرکزی/ |عنوان=برگی از تاریخ سینمای ایران | ناشر =وب‌گاه روزانه‌های سینمایی |تاریخ =۲۰ شهریور ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۱ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKIlnCwQ | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | بزرگترین سینمای کشور با نام [[سینما استقلال (اراک)|سینما استقلال]]، در شهر اراک قرار دارد. این سینما که ظرفیت مناسب آن به بیش از ۹۰۰ صندلی می‌رسد، پس از هشت سال تعطیلی، به مرکز فرهنگی، هنری و سینمایی تبدیل شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.ghanoononline.ir/News/Item/22847/22/ |عنوان=بزرگترین سینمای کشور به مرکز فرهنگی تبدیل شد|ناشر=پایگاه خبری رسانه قانون|تاریخ=۲۱ شهریور ۱۳۹۰|تاریخ بازدید=۱۶ شهریور ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeWHtev | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | علاوه بر سینما استقلال، شهر دارای ۳ سینمای دیگر است که از میان آنها دو سینمای [[سینما فرهنگ (اراک)|فرهنگ]] و [[سینما عصرجدید (اراک)|عصرجدید]] فعال هستند. سینما فرهنگ، یکی از سه سینمای فعال اراک، قدمتی بیش از ۵۰ سال دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.rezaee.ir/vdcjxmev.uqeyhzsffu.html |عنوان=سینما، مکانی فراموش شده در شهر صنعتی اراک |ناشر=پایگاه اطلاع رسانی دکتر محسن رضایی|تاریخ=۹ مرداد ۱۳۸۹|تاریخ بازدید=۱۶ شهریور ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeaALf1 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === کتابخانه ===
| |
| − | پس از ساخت شهر اراک نخستین کسی که به فکر تاسیس کتابخانه افتاد، [[محسن سلطان‌آبادی عراقی|حاج آقا محسن عراقی]] بود. وی کتابخانه شخصی بسیار نفیسی در شهر فراهم آورد که تا قبل از سال ۱۳۴۷ خورشیدی، نزد فرزندان او موجود بود و سپس متفرق گردید. از نسخه‌های نفیس کتابخانه او نسخه‌ای از [[دیوان انوری]] به تاریخ ۶۶۸ قمری است، که باید آن را کهن‌ترین نسخه دیوان انوری در جهان دانست.<ref>{{پک|همایون فرخ|۱۳۴۷|ک=تاریخچه کتابخانه‌های ایران از صدر اسلام تا عصر کنونی|ص=۱۸۱}}</ref>
| |
| − | نخستین [[کتابخانه]] عمومی شهر اراک در سال ۱۳۲۲ قمری و به همت جمعی از بزرگان اراک تأسیس شد. پس از آن، در سال ۱۳۱۳ خورشیدی کتابخانه‌ای عمومی توسط مرحوم حسین دها در منزل شخصی او دایر گردید.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه شناسی شهری)|ص=۳۲۵}}</ref> کتابخانه شماره ۱، کتابخانه شهید زراستوند، کتابخانه میرجعفری، کتابخانه آیت‌الله اراکی، کتابخانه دکتر حصیبی، کتابخانه استاد دهگان، کتابخانه ولیعصر، کتابخانه [[سنجان (مرکزی)|سنجان]] و کتابخانه امام‌خمینی [[کرهرود]] و کتابخانه [[محمد خزائلی|دکتر خزائلی]] (نابینایان) از جمله کتابخانه‌های مهم شهر هستند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.iranpl.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=Contact&CategoryID=8abcc4ec-88e8-490b-bfce-52eb98db8fc5&LayoutID=1b658bfd-e22d-406a-9a53-c34be021c9a8&ID=43a46a3f-1faa-4e95-bc70-c02a6e26e1c2|عنوان=لیست کتابخانه‌های استان مرکزی|ناشر=نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور |تاریخ بازدید=۵ دی ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxG5i7h | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در سال ۱۳۸۹ خورشیدی تعداد ۹ کتابخانه عمومی و ۷ کتابخانه مشارکتی در شهر اراک وجود داشته است. تعداد کل اعضای کتابخانه‌ها به ۱۲،۷۴۶ نفر می‌رسد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.iranpl.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=Contact&CategoryID=f1a3ff2a-0a52-497e-966b-297d5d06abd8&WebPartID=a77e46f5-1402-46f2-81bc-778daaff99e6&ID=8fe74f46-4295-48ac-8fee-97fc7f43310e |عنوان=لیست کتابخانه‌های عمومی کشور |ناشر=وب‌گاه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور |تاریخ=۱۰ آوریل ۲۰۱۳ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGSo2sL | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == گردشگری ==
| |
| − | {{اصلی|جاذبه‌های گردشگری اراک}}
| |
| − | === آثار تاریخی ===
| |
| − | با توجه به اینکه شهر اراک در [[دوره قاجار]] ساخته شد، بیشتر آثار باستانی باقی‌مانده در این شهر از این دوره می‌باشد. از جمله مهمترین اثر تاریخی شهر، می‌توان به [[بازار اراک|مجموعه تاریخی بازار اراک]] اشاره کرد که از بناهای نخستین شهر اراک بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.arakcity.ir/content/view/119/107 |عنوان=معرفی اراک |ناشر=شهرداری اراک| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaptJX6K | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[مدرسه سپهدار|مدرسه سپهداری]] که همزمان با بازار ساخته شده‌است، از مکان‌هایی است که [[امام‌خمینی]] بخشی از سالهای عمر خود را در این مدرسه سپری کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://arak.irna.ir/News/30314961/,مدرسه-سپهداري,-اراك-مهد-پرورش-بزرگان-علوم-ديني-است/فرهنگی/ |عنوان=مدرسه سپهداری، اراک مهد پرورش بزرگان علوم دینی است |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ=۹ فروردین ۱۳۹۰|تاریخ بازدید=۷ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dapu8oV3 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[حمام چهارفصل]] که از نظر مساحت بزرگترین حمام ایران است، یکی دیگر از آثار تاریخی شهر است که به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://irandidar.com/index.php?option=com_content&task=view&id=120&Itemid=1 |عنوان=حمام و موزهٔ چهار فصل اراک |ناشر=وب‌گاه ایران دیدار| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapvUXAe | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[خانه حسن‌پور]] از بناهای قدیمی شهر اراک است که به صورت درون‌گرا ساخته شده و به موزه صنایع دستی تبدیل شده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://markazi.irib.ir/about-us/about-ostan-markazi/markaziview/1931|عنوان=منزل حسن‌پور|ناشر=وب‌گاه صداوسیمای استان مرکزی|تاریخ=۸ مهر ۱۳۸۸ |تاریخ بازدید=۱۷ شهریور ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcaWPab | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> [[برج شیشه اراک|برج شیشه]] از بناهای معروف شهر بود که به دلیل وجود تزئینات [[کاشی معقلی]] به این نام معروف شد. این بنا در سال ۱۳۶۱ تخریب شد.<ref>{{پک|رحم‌دل|۱۳۸۳|ک=سیمای میراث فرهنگی استان مرکزی|ص=۱۲۲ و ۱۲۳}}</ref> [[قلعه حاج وکیل|قلعه حاج‌وکیل]] نیز یکی از بناهای دوره قاجار است که در قدیم یکی از کارگاه‌های بزرگ فرشبافی کمپانی زیگلر و کنسولگری انگلیس در اراک بود.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=934&articleID=614597|عنوان=قلعه حاج وکیل|ناشر=تبیان|تاریخ=۷شهریور۱۳۹۰ |تاریخ بازبینی=۲ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxS4lZA | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> همچنین [[ارگ حکومتی اراک]]، [[کاروانسرای شاه عباسی|کاروانسرای شاه‌عباسی]]، [[خانه حاج‌آقا محسن اراکی|خانه آقا محسن عراقی]] و [[خانه حاج‌حسین خاکباز محسنی|خانه خاکباز]] از دیگر آثار تاریخی شهر می‌باشند.
| |
| − | <center>
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده: Mehr Hall of Bazaar of Arak.jpg|بازار اراک
| |
| − | پرونده: 4fasl.jpg|حمام چهارفصل
| |
| − | پرونده:Church of Arak.jpg|کلیسای مسروپ‌مقدس
| |
| − | پرونده:Hasanpoor-house2.JPG|خانه حسن‌پور
| |
| − | </gallery>
| |
| − | </center>
| |
| − |
| |
| − | === جاذبه‌های طبیعی ===
| |
| − | * [[تالاب میقان]]:این تالاب با وسعت ۲۵ هزار هکتار در ۱۵ کیلومتری شمال شرق شهر اراک و در جنوب شهر [[داوودآباد]] واقع شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://markazi.doe.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=56632018-69d6-42fa-9231-78ade93bea83 |عنوان=منطقه شکار ممنوع تالاب میقان اراک |ناشر=سازمان حفاظت از محیط زیست استان مرکزی|تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapwnRtt | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> به دلیل وجود تنوع پرندگان مهاجر در این منطقه، تالاب به یکی از مناطق [[طبیعت گردی]] شهر اراک تبدیل شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/165187 |عنوان=آشنایی با تالاب میقان |ناشر=وب‌گاه همشهری آنلاین|تاریخ=۲۰ فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvckyP5o | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − | * منطقه نمونه گردشگری [[دره گردو]]: این منطقه با وسعت ۱۰۰ هکتار در جنوب شهر اراک قرار دارد و از آب و هوای مناسب و طبیعت بکر برخوردار است. این منطقه در سال ۱۳۸۵ خورشیدی توسط [[هیأت دولت ایران|هیأت دولت]] به عنوان [[منطقه نمونه گردشگری]] تصویب شد.<ref name="mehrn">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1136033 |عنوان=اجرای طرح مجموعه گردشگری دره گردو اراک|ناشر=وب‌گاه میراث آریا|تاریخ=۲۵ آذر ۱۳۸۹|تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DP2yym6P | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − | * منطقه نمونه گردشگری [[منطقه تخت‌سادات|تخت‌سادات]] (باغ‌های کرهرود و سنجان): یکی از جاذبه‌های طبیعی با وسعت ۱۰۰ هکتار و در نزدیکی منطقه [[کرهرود]] و [[سنجان (مرکزی)|سنجان]] است. از جاذبه‌های منطقه وجود چشمه، باغ‌های میوه و آرامگاه [[سادات کرهرود]] است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.yjc.ir/fa/news/2720442/تخت-سادات-یکی-از-مناطق-زیبای-گردشگری-استان-مرکزی- |عنوان=تخت سادات یکی از مناطق زیبای گردشگری استان مرکزی |ناشر=وب‌گاه باشگاه خبرنگاران جوان|تاریخ=۱۲ فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcmHAiL | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − | * منطقه تفرجگاهی سرخ‌کوه (کوه‌سرخه): از جمله مکان‌های تفرجگاهی شهر اراک و در همسایگی منطقه نمونه گردشگری [[دره گردو]] است.<ref name="mehrn"/>
| |
| − | <center>
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده: دریاچه میقان.jpg|تالاب میقان
| |
| − | پرونده: کرهرود.jpg|منطقه نمونه گردشگری تخت‌سادات
| |
| − | پرونده:Gerdo.jpg|منطقه نمونه گردشگری گردو در زمستان
| |
| − | پرونده:Plant cover of Meyghan desert in arak.jpg|پوشش گیاهی قره‌داغ در کویر میقان
| |
| − | </gallery>
| |
| − | </center>
| |
| − |
| |
| − | === جاذبه‌های مذهبی ===
| |
| − | [[پرونده:امامزاده محمد عابد اراک.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|امامزاده محمد عابد]]
| |
| − | [[آرامگاه شاهزاده محمد عابد|امامزاده محمدعابد]]([[صفویه|دوره صفویه]])،[[امامزاده شاهزاده عبدالله و آمنه خاتون|امامزاده عبدالله و آمنه‌خاتون]]، مقبره [[آقا نورالدین عراقی]] و آرامستان قدیمی شهر از جمله بناهای مذهبی اراک هستند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.gezvar.com/gezvarold/news.php?readmore=27 |عنوان=آشنایی با بقعه متبرکه امامزادگان عبدا... (ع) و آمنه خاتون (ع) اراک|ناشر=پایگاه فرهنگی هنری انارک |تاریخ=۵ آبان ۱۳۹۰ |تاریخ بازدید=۱۷ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcpEh77 | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://mohammad-abed.ir/Mashhad-Meiqan-Arak/درباره-امامزاده |عنوان=درباره امامزاده|ناشر=وب‌گاه آستان مقدس امامزاده محمدعابد|تاریخ بازدید=۱۷ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcoEAgE | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://old.markazidaily.ir/5462/طرح-بهسازی-آرامستان-قدیمی-اراک/ |عنوان=طرح بهسازی آرامستان قدیمی اراک | ناشر =پایگاه خبری مرکزی دیلی |تاریخ =۱۶ آبان ۱۳۸۸ |تاریخ بازبینی=۹ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKInubC5 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[کلیسای مسروپ|کلیسای مسروپ مقدس]]، یکی از دو کلیسای ارمنیان شهر اراک است که در دوره قاجار و توسط [[ارمنیان]] شهر ساخته شد.<ref>{{پک|رحم‌دل|۱۳۸۳|ک=سیمای میراث فرهنگی استان مرکزی|ص=۱۱۸}}</ref>[[پیر مرادآباد|بقعه پیر مرادآباد]] که در روستای [[مرادآباد (اراک)|مرادآباد]] قرار دارد از بناهای [[دوره سلجوقی]] است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.arak-info.com/arak.php |عنوان=معرفی شهر اراک|ناشر=وب‌گاه اطلاعات شهری اراک |تاریخ بازدید=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Cvcc82e3 | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === موزه‌ها ===
| |
| − | از جمله موزه‌های شهر اراک می‌توان به [[موزه سلطان‌آباد]] (هنرهای اسلامی)، [[حمام چهارفصل|موزه مردم‌شناسی]]، [[موزه صنایع دستی اراک|موزه صنایع‌دستی]]، [[موزه تنوع زیستی اراک|موزه تنوع زیستی]]، موزه سنگ و گوهر و موزه آموزش و پرورش اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.bornanews.ir/Pages/News-129586.aspx |عنوان=آمادگی موزه‌های استان مرکزی در تعطیلات تابستان |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری برنا |تاریخ=۱۸ تیر ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۱ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGUR2e8 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> همچنین ساخت موزه بزرگ اراک و موزه دفاع مقدس نیز در حال اجراست.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910720000682 |عنوان=عملیات اجرایی پروژه موزه بزرگ اراک آغاز شد|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری فارس |تاریخ=۲۰ مهر ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۱۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Daq0rEf0 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://bardashtnews.com/news-province/10625-موزه-دفاع-مقدس-اراک-به-دلیل-بی-مهری-مسئولین-نیمه-کاره-رها-شد.html |عنوان=موزه دفاع مقدس اراک به دلیل بی مهری مسئولین نیمه کاره رها شد|ناشر=پابگاه خبری برداشت نیوز |تاریخ=۳۱ فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۱۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxYx9xi | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | <center>
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده: Arak-handicraft-museum3.JPG|قلمزنی روی فلز{{سخ}}(موزه صنایع‌دستی)
| |
| − | پرونده: Aftabe lagan ghajari.jpg|آفتابه و لگن قاجاری{{سخ}}(موزه چهارفصل)
| |
| − | پرونده:Sultanabad Museum - 1.jpg|خوشنویسی مربوط به قرن هفدهم قمری{{سخ}}(موزه سلطان‌آباد)
| |
| − | </gallery>
| |
| − | </center>
| |
| − |
| |
| − | === صنایع‌دستی ===
| |
| − | [[پرونده:Sultanabad,_12ft_8in_x_17ft_0in._2nd_Quarter,_19th_Century,_Claremont_Rug_Company.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|قالی سلطان‌آباد بافته شده در قرن ۱۹ میلادی]]
| |
| − | از صنایع‌دستی شهر اراک می‌توان به دستبافتهای سنتی ([[قالی|قالیبافی]]، [[گلیم|گلیم‌بافی]]، [[جاجیم|جاجیم‌بافی]])، [[رودوزی|رودوزیهای سنتی]]، آثار چوبی ([[منبت]] و کنده‌کاری روی چوب، [[معرق کاری]]، [[تندیس‌گری|پیکرتراشی]]، [[خراطی]]، ساخت سازهای سنتی، [[مشبک‌کاری|مشبک]] و [[گره چینی|گره‌چینی چوب]])، [[سفالگری]]، کتابت و [[نگارگری]] (طراحی سنتی، [[نقاشی ایرانی]]، گل و مرغ، [[تذهیب]] و [[تشعیرسازی|تشعیر]]، [[خوشنویسی]]، کتیبه نویسی)، آثار فلزی ([[مسگری]]، [[قلمزنی|قلمزنی]]، سفیدگری، [[چلنگر|چلنگری]]، مشبک فلز، [[ملیله کاری|ملیله طلا و نقره]])، ساخت پاپوش سنتی([[گیوه|گیوه‌دوزی]] و گیوه‌بافی)، آرایه‌های معماری (گچبری سنتی، [[آینه کاری|آینه‌کاری]]...) و تراش سنگهای قیمتی و نیمه‌قیمتی اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://markazitourist.ir/sites/default/files/list%20sanaye%20dasti%20ostan.pdf |عنوان=گزیده رشته‌های صنایع دستی استان مرکزی به تفکیک شهرستان-سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی |ناشر=اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxbq3aX | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref><ref name="aftab">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.aftabir.com/lifestyle/view/87101/صنایع-دستی-استان-مرکزی |عنوان=صنایع دستی استان مرکزی | ناشر =وب‌گاه خبری آفتاب |تاریخ =۶ شهریور ۱۳۸۶ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKJ0DO6t | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === قالی ===
| |
| − | {{نوشتار اصلی|قالی اراک}}
| |
| − | صنعت [[قالی]] در این منطقه از گذشته رواج داشته و [[قالی فراهان]]، [[قالی سرابند|سربند]] و [[قالی ساروق|ساروق]] شهرت جهانی داشته‌اند. صنعت [[قالیبافی|قالیبافی]] از آغاز بنیان‌گذاشتن این شهر توسط یوسف‌خان گرجی به عنوان عمده کالای صادراتی این شهر قرار گرفت.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = اسدالله عبدلی‌آشتیانی|نشانی= http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=9232:اسناد-اراک-عراق-ـ-سلطان‌آباد؛-در-دوره‌های-دوم-تا-پنجم-مجلس-شورای-ملّی/-اسدالله-عبدلی‌آشتیانی&Itemid=9|عنوان= اسناد اراک (عراق ـ سلطان‌آباد)؛ در دوره‌های دوم تا پنجم مجلس شورای ملّی| ناشر = مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۲۵ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CwwMf7V0 | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> [[قالی]] در اراک به گفته سیسیل ادوارز زمانی از اهمیت و اعتبار و فراوانی برخوردار بود و رقیب [[قالی کرمان]] بود. از انواع قالی مشهور اراک می‌توان به [[قالی ساروق]] اراک اشاره نمود که از لحاظ استحکام و نقشه‌های منحصربه‌فرد و نوع خامه (پشم) استفاده شده، شهرت جهانی دارد. اراک به عنوان یکی از مهمترین مراکز صدور فرش به اروپا تا سال ۱۳۱۹ خورشیدی باقی‌ماند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/arak |عنوان=ARĀK|ناشر=[[ایرانیکا]]| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CwwMf7V0| تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === هتل‌ها و مراکز اقامتی ===
| |
| − | [[پرونده:Amirkabir hotel.jpg|200px|farme|بندانگشتی|چپ|نمای هتل امیرکبیر در شب]]
| |
| − | از جمله هتل‌های شهر می‌توان به [[هتل امیرکبیر]] (پنج ستاره)، هتل زاگرس (چهارستاره)، هتل پیام (۳ ستاره) و هتل معلم (۳ ستاره) اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://markazitourist.ir/sites/default/files/HOTEL.pdf|عنوان=هتل‌های اراک|ناشر=اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی|تاریخ بازدید=۱۸ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxb4Q7V | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === ره‌آوردها ===
| |
| − | از جمله [[سوغات]] اراک می‌توان به [[فتیر]]، [[ترخینه]]، [[باسلوق]]، [[کشمش|کشمش سبز]]، [[صابون|صابون محلی]]، [[انگور]]، [[شیره انگور]] و [[گوش فیل]] اشاره کرد.<ref name="rahavard">{{یادکرد وب|نشانی=http://arakshora.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=496:1390-05-25-12-32-59&catid=55:1390-05-25-12-30-53&Itemid=82 |عنوان=سوغات اراک |ناشر=شورای اسلامی شهر اراک|تاریخ=۲۵ مرداد ۱۳۹۰|تاریخ بازدید=۹ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxcSGb8 | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.arak-info.com/arak.php |عنوان=معرفی شهر اراک|ناشر=وب‌گاه اطلاعات شهری اراک |تاریخ بازدید=۹ آبان ۱۳۹۱|پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxdDYGg | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === غذاهای محلی ===
| |
| − | از جمله غذاهای محلی شهر می‌توان به [[ته‌تالی]]،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.hashpazi.ir/Tatali.aspx |عنوان=تتالی|ناشر=مجله آشپزی آنلاین|تاریخ=۱۵ آذر ۱۳۹۰|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxdeYYQ | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[آبگوشت کشک]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/186720 |عنوان=آشنایی با روش تهیه آبگوشت کشک – غذای محلی شهر اراک|ناشر=وب‌گاه همشهری آنلاین|تاریخ=۱۲ مهر ۱۳۹۱|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxeDVIX | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[آبگوشت دوغ‌دار]] (دوگوله دودار)،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.arakihaa.ir/post-264.aspx=|عنوان=آبگوشت دوغ‌دار |ناشر=پایگاه خبری ملک اراک |تاریخ=|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGWUmzf | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> [[آش جودوغ]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1729261 |عنوان=غذاهایی که بوی خیر می‌دهند/ چرخی در غذاهای خوشمزه سنتی ایران|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری مهر|تاریخ=۶ آبان ۱۳۹۱|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxfkmEp | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[آش|آش خیار]]،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=62335 |عنوان=آش‌های محلی استان مرکزی|ناشر=وب‌گاه تبیان|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxt8cP3 | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[پتله پلو]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1729261 |عنوان=غذاهایی که بوی خیر می‌دهند/ چرخی در غذاهای خوشمزه سنتی ایران|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری مهر|تاریخ=۶ آبان ۱۳۹۱|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxfkmEp | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[آش بی‌بی سه‌شنبه]]،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=62335 |عنوان=آش‌های محلی استان مرکزی|ناشر=وب‌گاه تبیان|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxt8cP3 | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> [[آش مصطفی]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=116127|عنوان=آش‌های مصطفی (اراک)|ناشر=وب‌گاه تبیان|تاریخ=۱ اسفند ۱۳۸۸|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXxzsW3g | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> و [[شفته]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.aftabir.com/lifestyle/view/161095/شفته-اراکی |عنوان=شفته اراکی|ناشر=وب‌گاه خبری آفتاب |تاریخ=۲۶ خرداد ۱۳۹۰|تاریخ بازدید=۸ آبان ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXy5H0ol | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> اشاره کرد.
| |
| − | <center>
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده: آبگوشت کشک.JPG|آبگوشت کشک
| |
| − | پرونده:Abgushtedudar.jpg|آبگوشت دوغ‌دار{{سخ}}(دوگوله دودار)
| |
| − | پرونده:Tah-tali.jpg|تَه‌تالی
| |
| − | پرونده:Ashe-jo.jpg|آش جودوغ
| |
| − | پرونده:Shefteh.JPG|شِفته
| |
| − | </gallery>
| |
| − | </center>
| |
| − |
| |
| − | == ترابری ==
| |
| − | === مسیرهای ارتباطی ===
| |
| − | به دلیل قرارگرفتن شهر اراک میان [[دریای خزر]] و [[خلیج فارس]] و همچنین قرارگرفتن آن در میان مسیرهای ترانزیتی غرب و جنوب، این شهر یکی از شاه‌راه‌های مهم کشور می‌باشد. مهمترین مسیری که از شهر اراک عبور می‌کند، مسیر بین‌المللی و ترانزیتی [[آزادراه ۵ (ایران)]] می‌باشد. اما در حال حاضر ادامه مسیر این آزادراه از شهر [[قم]] تا اراک به صورت بزرگراه است. ساخت آزادراه اراک - [[سلفچگان]] - [[قم]] با ارتقای بزرگراه اراک - قم در دستور کار [[وزارت راه و شهرسازی]] قرار گرفته است.<ref>{{یادکرد وب | تاریخ بایگانی=۱۱ ژانویه ۲۰۱۳ | عنوان=آزادراه قم-سلفچگان-اراک چهار خطه می‌شود | نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910214000308 | ناشر=وب‌گاه خبرگزاری فارس | تاریخ=۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ | تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱ | پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6DaejMj2N}}</ref> همچنین آزادراه اراک - [[خرم‌آباد]] نیز یکی از طرح‌های دردست اجرای [[وزارت راه و شهرسازی]] است که در راستای تکمیل آزادراه شماره ۵ اجرا خواهدشد. طول این آزادراه ۱۵۰ کیلومتر خواهدبود.<ref>{{یادکرد وب | تاریخ بایگانی=۰۹ ژانویه ۲۰۱۳ | عنوان=آزادراه اراک-خرم‌آباد احداث می‌شود | نشانی=http://www.tabnak.ir/fa/news/240969/آزادراه-اراکخرم-آباد-احداث-مىشود | ناشر=پایگاه خبری تابناک | تاریخ=۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۱ | تاریخ بازدید=۷ آذر ۱۳۹۱ | پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6DXxHIaEP}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | '''فاصلهٔ شهر اراک با برخی از مناطق پر رفت‌وآمد:'''<ref>{{یادکرد وب | تاریخ بایگانی=۰۹ ژانویه ۲۰۱۳ | عنوان=وب‌گاه مسافت شهرهای ایران | نشانی=http://www.ittic.com/DeskTopModules/Contents/assets/reservation_guide/distance.htm | ناشر=پایگاه اطلاعاتی ایرانگردی و جهانگردی | تاریخ=۳ دی ۱۳۹۱ | تاریخ بازبینی=۳ دی ۱۳۹۱| پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6DXxMRB6M}}</ref>
| |
| − | {|style="text-align: center;" class="wikitable sortable" border="1"
| |
| − | |-
| |
| − | !style="background: #FFCC00; color:#000000" | شهر مقصد
| |
| − | !style="background: #FFCC00; color:#000000" | فاصله(KM)
| |
| − | !style="background: #FFCC00; color:#000000" | زمان تقریبی سفر
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[تهران]] || ۲۹۳ || ۳:۳۰ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[قم]] || ۱۳۴ || ۱:۳۰ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[خرم‌آباد]] || ۲۰۶ || ۳ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[اهواز]] || ۵۸۱ || ۷ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[اصفهان]] || ۲۸۸ || ۴ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[کرمانشاه]] || ۳۶۵ || ۴ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[سنندج]] || ۳۴۰ || ۶ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| |
| − | | [[شیراز]] || ۷۷۳ || ۱۰ ساعت
| |
| − | |-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| |
| − | | [[همدان]] || ۱۷۶ || ۲ ساعت
| |
| − | |}
| |
| − | {{پاک‌کن}}
| |
| − |
| |
| − | === فرودگاه ===
| |
| − | [[پرونده:نمایی از سالن وی آی پی فرودگاه اراک.jpg|250px|farme|بندانگشتی|چپ|فرودگاه اراک]]
| |
| − | اراک دارای یک [[فرودگاه|فرودگاه بین‌المللی]] می‌باشد. تا قبل از اجرا شدن پروژه تطویل باند، این فرودگاه تنها ویژه پروازهای داخلی و هواپیماهای متوسط و ترابری و نظامی بود و امکان نشستن [[هواپیمای پهن‌پیکر|هواپیماهای پهن پیکر]] در آن وجود نداشت.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=اما واگرهای فرودگاه بین‌المللی اراک |نشانی=http://www.ebtekarnews.com/Ebtekar/News.aspx?NID=20457 |ناشر=روزنامه ابتکار| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGWj78R | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.asriran.com/fa/news/91030/نخستين-پرواز-فرودگاه-اراك-پس-از-2-سال-وقفه|عنوان=نخستین پرواز فرودگاه اراک پس از ۲ سال وقفه |ناشر=پایگاه خبری عصر ایران| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvbvAY2m | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> در سال ۱۳۹۲ خورشیدی با اجرای کامل طرح توسعه فرودگاه اراک در بخش تطویل، توسعه و مقاوم‌سازی [[باند فرودگاه|باند]]، امکان پذیرش هواپیما تا رده [[ایرباس]] در [[فرودگاه اراک]] فراهم شد.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=پروازهای فرودگاه اراک از سر گرفته می‌شود |نشانی=http://www.tinn.ir/vdcbgzb8arhbf9p.uiur.html |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری تین نیوز |تاریخ=۲ خرداد ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGXlHpr | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === راه‌آهن ===
| |
| − | [[پرونده:Arak Railway Station.JPG|250px|farme|بندانگشتی|چپ|ایستگاه راه‌آهن اراک]]
| |
| − | اراک از دیرباز در مسیر [[راه آهن سراسری ایران|راه‌آهن سراسری]] شمال به جنوب ایران قرار داشته و راه‌آهن نقش مهمی را در رونق همه جانبه شهر اراک داشته‌است. محدوده حفاظتی اداره کل راه‌آهن اراک از ایستگاه ساقه در [[استان قم]] شروع شده و از یک سو تا ایستگاه مومن‌آباد در [[استان لرستان]] و از سوی دیگر تا ایستگاه ملایر در [[استان همدان]] را تحت پوشش خود قرار داده‌است.<ref>{{یادکرد وب | تاریخ بازبینی=۱۲ آذر ۱۳۹۱ | تاریخ بایگانی=۱۱ ژانویه ۲۰۱۳ | عنوان=درباره راه آهن اراک | نشانی=http://arak.rai.ir/Site.aspx?ParTree=A09000101611 | ناشر=اداره کل راه آهن اراک | پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6DaekWtgK}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | پروژه ساخت راه‌آهن غرب کشور نیز از اراک شروع شد که شهرهای [[نهاوند]] و [[ملایر]] از [[استان همدان]] را به شبکه ریلی متصل می‌کند.
| |
| − | ادامه این مسیر ریلی در [[استان کرمانشاه]] از شهرهای [[صحنه]]، [[کرمانشاه]] و [[اسلام آباد غرب]] عبور کرده و در مرز خسروی به کشور [[عراق]] وصل می‌شود. راه‌آهن اراک - [[ملایر]] به طول ۹۰ کیلومتر و هزینه‌ای بالغ بر یک هزار و ۲۵۰ میلیارد ریال در مهر سال ۱۳۹۰ خورشیدی افتتاح شد که بخشی از پروژه راه‌آهن غرب کشور به شمار می‌رود.<ref name="rahahan">{{یادکرد وب | عنوان=احداث راه‌آهن اراک ملایر ۱۲۵۰ میلیارد ریال هزینه در بر داشت | نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13900714000370 |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری فارس| تاریخ=۱۴ مهر ۱۳۹۰ | تاریخ بازبینی=۱۲ آذر ۱۳۹۱ | تاریخ بایگانی=۱۱ ژانویه ۲۰۱۳ | پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6Daep0BwV}}</ref> همچنین راه‌آهن اراک - اصفهان از پروژه‌های دیگری است که عملیات مطالعه و احداث آن آغاز شده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1610216 |عنوان=راه آهن اراک - اصفهان احداث می‌شود |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری مهر|تاریخ=۳ خرداد۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۲ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Daeq2mXQ | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> احداث قطار محلی اراک - [[مهاجران (مرکزی)|مهاجران]] که در شورای مسکن استان مرکزی در فروردین سال ۱۳۹۰ خورشیدی تصویب گردید، از جمله مصوبات بخش ترابری ریلی اراک بوده‌است.<ref name="payaneh">{{یادکرد وب| تاریخ بازدید=۲۰ دی ۱۳۹۱ | تاریخ بایگانی=۱۱ ژانویه ۲۰۱۳ | عنوان=پایانه‌های مسافربری شهر اراک | نشانی=http://terminal-arak.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=6 | ناشر=سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری اراک | پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6DaerI3JX}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === پایانه مسافربری ===
| |
| − | [[پرونده:Central Bus Station of Arak at the sunset.jpg|250px|farme|بندانگشتی|چپ|پایانه مسافربری مرکزی اراک]]
| |
| − | اراک دارای سه پایانه مسافربری درون‌استانی و برون‌استانی است:<ref name="payaneh"/>
| |
| − | * پایانه مرکزی: که در مجاورت هتل ۵ ستاره امیرکبیر قرار دارد.
| |
| − | * پایانه فراهان: که واقع در شمال شهر و در مجاورت میدان امیرکبیر است.
| |
| − | * پایانه غدیر: که واقع در جنوب غربی شهر و در مجاورت میدان بسیج است.
| |
| − |
| |
| − | === تاکسیرانی ===
| |
| − | شهر اراک در سال ۱۳۹۱ خورشیدی دارای ۲،۵۰۰ دستگاه [[تاکسی]] بوده است که از این میان ۲۴۱ دستگاه تاکسی موقت و تعداد۷۴۰ دستگاه خودروهای آژانسی بوده‌اند. روزانه بالغ بر ۲۴۵هزار نفر سفر توسط [[ناوگان]] تاکسیرانی شهر اراک جابجا می‌شوند. علاوه بر این، تعداد ۱۰۰ دستگاه تاکسی [[بی‌سیم]] ۱۳۳ در سطح شهر فعالیت دارند که روزانه تعداد ۱،۰۰۰ نفر را در سطح شهر جابجا می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://taxirani.arak.ir/صفحهاصلی/tabid/1605/articleType/ArticleView/articleId/1223/----91.aspx |عنوان=گزارش اقدامات و عملکرد سازمان تاکسیرانی شهرداری اراک در سال 91 | ناشر =وب‌گاه شهرداری اراک |تاریخ =۲۸ اسفند ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۱ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKJ2AI9Y| تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === اتوبوسرانی ===
| |
| − | شرکت واحد اتوبوسرانی اراک و حومه که در سال ۱۳۷۰ خورشیدی تأسیس شد و دارای خطوط متعدد مسافربری در داخل و حومه شهر می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب | تاریخ بایگانی=۱۱ ژانویه ۲۰۱۳ | عنوان=۱۶۵ اتوبوس کولردار به ناوگان اتوبوسرانی اراک پیوست | نشانی=http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2127784 | ناشر=روزنامه کیهان | پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6DaeuGsrT}}</ref>
| |
| − | در سال ۱۳۹۲ خورشیدی تعداد کل [[ناوگان]] اتوبوسرانی شهر اراک ۱۶۶ دستگاه بوده است ۴۵ خط مشغول به فعالیت هستند. از این تعداد ۶۴ دستگاه [[اتوبوس]] گازسوز و ۱۰۲ دستگاه [[گازوئیل|گازوئیلی]] هستند. همچنین تعداد ۹۲ دستگاه از اتوبوس‌ها کولردار اند. در سه ماهه اول سال ۱۳۹۲، حدود ۱۳،۳۰۰،۰۵۹ مسافر درون شهری توسط اتوبوسرانی جابجا شده است. همچنین کلیه خطوط و ترابری مسافر در سازمان اتوبوسرانی شهر اراک به طور کامل به [[بخش خصوصی]] واگذار شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.arak.ir/صفحهاصلی/مصاحبه/tabid/176/ID/1466/Default.aspx |عنوان=بازدید اعضای شورای اسلامی شهر و معاونت خدمات شهری شهرداری اراک از سازمان اتوبوسرانی | ناشر =وب‌گاه شهرداری اراک |تاریخ =۲۹ تیر ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۱ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKJErVw4| تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == آموزش ==
| |
| − | === آموزش و پرورش ===
| |
| − | نخستین مدرسه به سبک نوین در اراک را [[مصطفی‌قلی بیات|صمصام‌الملک]] بیات به نام مدرسه صمصامی و در سال ۱۳۲۱ قمری تأسیس کرد که سومین مدرسه نوین ایران بود. دومین مدرسه، منتصریه نام داشت که در سال ۱۳۲۵ قمری و به دست منتصرالدوله (حاکم وقت) تأسیس شد. [[مرتضی‌قلی بیات|سهام السلطان]] نیز سومین مدرسه شهر به نام سهامیه را بنیان نهاد. اولین مدرسه دخترانه بنام شمس‌المخدرات در سال ۱۳۳۲ قمری افتتاح شد. در سال ۱۲۸۶ خورشیدی، ارامنه مقیم اراک مدرسه شرف ارامنه را تأسیس کردند.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه شناسی شهری)|ص=۲۸۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | تعداد دانش آموزان در سال تحصیلی ۱۳۹۱-۱۳۹۲ خورشیدی برابر ۹۷،۵۲۴ نفر بوده است که از این میزان ۴۹،۲۳۷ نفر پسر و ۴۸،۲۸۷ نفر دختر بودند. همچنین تعداد ۶،۱۴۲ نفر در قالب معلم و کارکنان بخش [[آموزش و پرورش]] در سطح شهر فعالیت می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://salnameh.sci.org.ir/TableShow/printversion.aspx |عنوان=دانش آموزان و کارکنان آموزشی، دفتری و اداری کلیه دوره‌های تحصیلی |ناشر=وب‌گاه مرکز آمار ایران |تاریخ=۱۱ مارس ۲۰۱۳ |تاریخ بازبینی=۱۱ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGbhfEy | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === آموزش عالی ===
| |
| − | {{اصلی|فهرست مراکز آموزش عالی شهر اراک}}
| |
| − | === تاریخچه آموزش عالی ===
| |
| − | در مهرماه سال ۱۳۵۰ خورشیدی تعدادی از اساتید [[دانشگاه تهران]] و دانش‌سرای عالی سابق مقدمات تاسیس یک موسسه آموزش عالی خصوصی را به عنوان نخستین مرکز آموزش عالی در [[استان مرکزی]] با نام مدرسه عالی مرجان، در شهر اراک فراهم نمودند. مدرسه عالی مرجان ابتدا برای چهار رشتهٔ [[فیزیک]]، [[شیمی]]، [[زیست شناسی]]، و [[زبان و ادبیات فارسی]] تعداد ۲۴۰ نفر دانشجو پذیرفت. این موسسه در اواخر سال ۱۳۵۱ خورشیدی با نام مدرسه عالی علوم اراک وابسته به [[دانشگاه تربیت معلم تهران]] و با مدیریت دولتی به فعالیت خود ادامه داد. در سال ۱۳۵۴ خورشیدی کلیه موسسات [[آموزش عالی]] که به صورت خصوصی اداره می‌شدند به دولت واگذار شدند. بدین ترتیب این دانشگاه، دولتی شد.<ref>{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۲۸۸}}</ref>
| |
| − | [[پرونده:University of Arak in Sardasht.jpg|بندانگشتی|وسط|700px|پردیس دانشگاه اراک]]
| |
| − |
| |
| − | === مراکز آموزش عالی ===
| |
| − | شهر اراک دارای ۲۵ واحد [[آموزش عالی]] شامل ۷ مرکز دولتی، یک واحد [[دانشگاه پیام نور|پیام نور]]،۱۴ مرکز [[دانشگاه جامع علمی کاربردی|علمی کاربردی]]،۲ واحد آزاد اسلامی و یک مرکز [[غیرانتفاعی]] است. تعداد دانشجویان در سال ۱۳۹۰ خورشیدی در این شهر، ۵۰٬۸۱۰ نفر بوده‌است که ۲۶ درصد دانشجویان در دانشگاه‌های دولتی، ۱۵٫۵ درصد دانشجویان در دانشگاه پیام نور، ۱۲٫۸ درصد دانشجویان در مراکز دانشگاه علمی کاربردی، ۴۳٫۷ درصد دانشجویان در دانشگاه آزاد اسلامی و ۲ درصد دانشجویان در دانشگاه غیرانتفاعی تحصیل می‌کنند.<ref>{{پک|معاونت آمار و اطلاعات|۱۳۹۰|ک=اطلس جامع آموزش عالی استان مرکزی|ص=۷۰}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در اراک، این شهر را به یکی از قطب‌های دانشگاهی کشور تبدیل کرده‌است که از آن میان می‌توان به [[دانشگاه اراک]]، [[دانشگاه علوم پزشکی اراک]]، [[دانشگاه صنعتی اراک]] و [[دانشگاه آزاد اسلامی اراک|دانشگاه آزاداسلامی اراک]] اشاره کرد. دانشگاه اراک، به عنوان دانشگاه جامع و مادر استان مرکزی و سیاست‌گذار طرح آموزش عالی در استان مرکزی می‌باشد. پس از دانشگاه اراک، دانشگاه آزاداسلامی واحد اراک با اجرای دو فاز شهرک دانشگاهی - تحقیقاتی، دارا بودن ۱۴۸ رشته تحصیلی در ۶ [[دانشکده]] و جذب بیش از ۲۲٬۰۰۰ [[دانشجو]]، بزرگترین شهرک دانشگاهی را در مرکز کشور در اختیار دارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://iau-arak.ac.ir/Menu/identificate.aspx |عنوان=پیشینه دانشگاه آزاد اسلامی اراک |ناشر=دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک|تاریخ بازدید=۱۵ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcUkAFM | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref> همچنین با پیگیری‌های نماینده وقت [[محلات]] و [[دلیجان]] در سال ۱۳۹۱ خورشیدی، ساخت دانشکده فنی‌مهندسی محلات، زیر نظر دانشگاه اراک آغاز شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://markazidaily.ir/1391/06/09/46446/اولین-دانشگاه-دولتی-محلات-مهر-ماه-دانش/ |عنوان=اولین دانشگاه دولتی محلات مهرماه دانشجو می‌پذیرد |ناشر=مرکزی دیلی |تاریخ=۹ شهریور ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید=۱۵ آذر ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6CvcVhSDn | تاریخ بایگانی = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === مدارس علوم دینی ===
| |
| − | نخستین مدرسه علوم دینی در اراک [[مدرسه سپهدار|مدرسه سپهداری]] بود که توسط [[یوسف‌خان گرجی]] میان سالهای ۱۲۲۷ تا ۱۲۳۱ قمری ساخته شد. پس از گذشت ۹۰ سال از احداث مدرسه سپهداری، میان سالهای ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۰ خورشیدی، [[مدرسه حاج محمدابراهیم|مدرسه و مسجد حاج محمدابراهیم خوانساری]] در محله عباس‌آباد تاسیس گردید. سومین مدرسه علوم دینی در اراک نیز میان سالهای ۱۳۱۸ تا۱۳۲۰ خورشیدی، [[مدرسه آقا ضیاءالدین]] به دست حاج حسین ملک‌التجار تبریزی ساخته شد. چون مرحوم‌آقا ضیاالدین در مسجد این مدرسه امام جماعت بود، این مدرسه و مسجد به مدرسه و مسجد آقا ضیاالدین معروف شده‌است. بعد از این سه مدرسه دینی، مدرسه دیگری به وجود نیامد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده =رضا استادی |نشانی = http://www.islamicecenter.com/ketaabkhaaneh/00-DDT/yaadnaameh_araaki_ostaadi_02.html |عنوان =یادنامه آیت‌الله العظمی اراکی | ناشر = مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن|تاریخ = |تاریخ بازدید =۱ دی ۱۳۹۱|پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6D4lyBYyZ | تاریخ بایگانی = ۲۲ دسامبر۲۰۱۲}}</ref>
| |
| − | در چند سال اخیر کار ساخت بزرگترین [[حوزه علمیه]] غرب کشور در اراک آغاز شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.jamaran.ir/fa/NewsContent-id_17194.aspx |عنوان=حوزه علمیه اراک؛ از حجره امام تا بزرگترین حوزه غرب کشور |ناشر=وب‌گاه جماران |تاریخ=۲۹ فروردین ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGcf4wN | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == رسانه‌ها ==
| |
| − | === سیما ===
| |
| − | صداوسیمای مرکز اراک در سال ۱۳۶۲ خورشیدی به عنوان یک دفتر خبری آغاز به کار کرد. در بهمن ۱۳۷۶ خورشیدی با افتتاح ساختمان [[سیمای جمهوری اسلامی ایران|سیما]] و بهره‌گیری از دو [[استودیو|استودیوی]] تولید، پخش [[برنامه تلویزیونی|برنامه‌های تلویزیونی]] استان در روزهای جمعه به مدت ۵ ساعت آغاز شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www1.jamejamonline.ir/Media/pdfs/1390/04/04/100847129260.pdf |عنوان=مفاخر علمی استان ،ظرفیت بالقوه تولید آثار فاخر |ناشر=ویژه نامه قاب کوچک روزنامه جام جم |تاریخ=۴ تیر ۱۳۹۰|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGfonoc | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> در سال ۱۳۸۲ [[شبکه تلویزیونی|شبکه]] استانی سیمای استان مرکزی ([[شبکه آفتاب]]) به عنوان بیستمین شبکه استانی ایران شروع به کار کرد. این شبکه از سال ۱۳۹۰ خورشیدی روزانه ۱۵ ساعت برنامه پخش می‌کند.<ref name="صداوسیما">{{یادکرد وب |نشانی=http://dpp.irib.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=545&Itemid=162 |عنوان=صداوسیمای مرکز اراک|ناشر=وب‌گاه معاونت امور استانها| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaefpFUT | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === صدا ===
| |
| − | {{اصلی|رادیو اراک}}
| |
| − | در آبان‌ماه سال ۱۳۶۵ خورشیدی فعالیت رسمی [[رادیو اراک]]، با نصب و بهره‌برداری از یک [[فرستنده|فرستنده رادیویی]] یک [[کیلووات]]، با پخش برنامه‌های خبری توسط واحد اطلاعات و اخبار آغاز شد. در سال ۱۳۷۹ خورشیدی با بهره‌برداری از شبکه صدای استان مرکزی با سه استودیوی تولید و پخش، روزانه ۱۸ ساعت برنامه تهیه و پخش شد که این برنامه‌ها با یک فرستنده صد کیلووات در تمام مناطق [[استان مرکزی]] و قسمتی از استان‌های هم‌جوار قابل دریافت بود.<ref name="صداوسیما"/>
| |
| − |
| |
| − | با توجه به ظرفیت‌های صنعتی و دانشگاهی استان مرکزی، تصمیم‌گیری و اقدامات اولیه در خصوص راه‌اندازی دو رادیوی تخصصی با موضوع صدای صنعت و صدای دانشجو یا فرهنگ در سال ۱۳۹۱ خورشیدی صورت گرفت و اعتبار لازم برای تأسیس آن نیز از محل اعتبارات دور سوم سفر [[رئیس جمهور|ریاست جمهور]] وقت،[[محمود احمدی نژاد]]، پیش‌بینی شد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1424343 |عنوان=رادیو صدای صنعت|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری مهر| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaegPicU | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === نشریه‌ها ===
| |
| − | {{اصلی|فهرست نشریه‌های اراک}}
| |
| − | تاریخچه تهیه و توزیع نشریه‌ها در اراک به سال ۱۲۸۶ خورشیدی باز می‌گردد. در این سال نخستین [[روزنامه]] شهر بنام «اتفاق» توسط میرزا حبیب‌الله‌خان طاهری عکاسباشی منتشر شد<ref name="mohtaat">{{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۳۲۳}}</ref> که درست یک سال بعد از صدور [[فرمان مشروطه]] بود.<ref>{{پک|کسروی|۱۳30|ک=تاریخ مشروطه ایران|ص=۱۸۲}}</ref> پس از آن روزنامه «رنجبر» با [[چاپ سنگی]] در سال ۱۲۸۹ خورشیدی توسط شیخ علی نخستین که از [[مشروطه‌خواه|مشروطه‌خواهان]] بود انتشار یافت. در سال ۱۳۱۰ خورشیدی روزنامه «مفتش ایران» به مدیریت آقای مکی انتشار یافت.<ref name="mohtaat"> {{پک|محتاط|۱۳۶۸|ک=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)|ص=۳۲۳}} </ref>
| |
| − |
| |
| − | در بیشتر موارد نشریه‌های چاپ شده در شهر در یک محدوده تاریخی(از سال ۱۲۸۶ تا ۱۳۳۰ خورشیدی) به عنوان [[ارگان]] یک جریان و یا [[حزب سیاسی]] منتشر گردیده بودند. به عنوان مثال نشریه‌های وابسته به [[حزب دموکرات (دوران مشروطه)|روشنفکران دموکرات]] مقارن با [[انقلاب مشروطه]] و پس از آن نشریه‌های [[ملی‌گرا]] و چپ‌گرا در دوران [[قانون ملی شدن صنعت نفت|نهضت ملی‌شدن صنعت نفت]] می‌توان اشاره کرد.<ref>{{پک|رجبی‌فروتن|۱۳۷۹|ک=تاریخچه مطبوعات محلی استان مرکزی|ص=۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در سال ۱۳۹۲ خورشیدی در اراک و [[استان مرکزی]] ۲ [[روزنامه]]، ۱۱ [[هفته نامه|هفته‌نامه]] و ۷ [[مجله|ماهنامه]] چاپ و منتشر شده‌است که روزنامه سرچشمه، روزنامه نوید، هفته‌نامه‌های سماع قلم، عطریاس، شهاب، لاله سرخ، راوی، شمس، نامه امیر، مجنون، آرمان جوان، چشم براه، گل‌یاس و ماه‌نامه‌های عهد جاوید، وهم سبز، بصیرت، راه دانش و صحیفه پاکدلان از جمله آنها هستند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.tehranint.ir/PubsInfo.aspx?state=%u0645%u0631%u06a9%u0632%u064a |عنوان=نشریه‌های استان مرکزی |ناشر=خانه مطبوعات استانی| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaeiM8xq | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == ورزش ==
| |
| − | [[پرونده:Imam Khomeini Football Stadium.jpg|بندانگشتی|300px|استادیوم فوتبال ۱۵ هزار نفری امام خمینی]]
| |
| − | با اینکه اراک از جمله قطب‌های صنعتی کشور به حساب می‌آید، اما هیچگاه شاهد پشتیبانی صنایع در [[ورزش]] نبوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.atreyas.ir/index.php/اخبار/استان/ورزشی/294-تيم-هندبال-هپكوي-اراك-در-اغما|عنوان=تیم هندبال هپکوی اراک در اغما | ناشر = وب‌گاه هفته‌نامه عطریاس |تاریخ =۲۶ بهمن ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKJHKINv| تاریخ بایگانی = ۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> عدم حمایت صنایع از ورزش باعث عقب ماندن این شهر از ورزش حرفه‌ای شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www3.arak.irna.ir/fa/News/80870563/ورزشی/استاندار_مرکزی_بر_ضرورت_حمایت_صنایع_از_ورزش_تاکید_کرد |عنوان= استاندار مرکزی بر ضرورت حمایت صنایع از ورزش تاکید کرد| ناشر =وب‌گاه خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ =۳۰ مهر ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKJYxJyF| تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | در سالهای گذشته شهرداری اراک با حمایت از چهار رشته ورزشی توانست مقام چهارمی رشته [[فوتبال]] در لیگ دسته یک، مقام سومی رشته [[هاکی]] در بخش آقایان و مقام دومی در بخش بانوان در لیگ برتر و دسته یک و مقام قهرمانی رشته [[ووشو]] در لیگ دسته یک را کسب کند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.markazisport.ir/akhbar/khabar/2439 |عنوان=ضعف استان مرکزی نداشتن باشگاه‌های حرفه‌ای است|ناشر=اداره ورزش و جوانان استان مرکزی |تاریخ=۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGgfmFx | تاریخ بایگانی = ۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | اراک تا کنون دارای یک سهمیه در [[لیگ دسته اول فوتبال ایران|لیگ دسته اول]] بوده‌است. [[باشگاه فوتبال شهرداری اراک|تیم فوتبال شهرداری اراک]] از جمله تیم‌های فوتبال است که در [[لیگ آزادگان|لیگ دسته‌اول]] فوتبال ایران بازی می‌کند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.arakcity.org/index.php?option=com_content&view=article&id=225:1390-03-17-10-26-23&catid=46:1389-06-30-07-06-36|عنوان=تیم فوتبال همیاری به شهرداری اراک پیوست|ناشر=شهرداری اراک| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dapp3fa8 | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === امکانات ورزشی ===
| |
| − | اراک دارای ۱۰۳ باشگاه ورزشی روباز و سرپوشیده شامل سالن‌های [[آمادگی جسمانی]]، [[بدمینتون]]، پیتلاس، [[بدنسازی]]، [[بوکس]]، [[پینگ‌پنگ]]،[[تکواندو]]، [[تنیس|تنیس روی میز]]، [[تیراندازی]]، [[جودو]]، [[ورزش‌های رزمی]]، [[ژیمناستیک]]، [[شطرنج]]، [[فوتسال]]، [[کاراته]]، [[کشتی (ورزش)|کشتی]]، [[والیبال]]، [[وزنه‌برداری]] و [[ووشو]]، میدان‌های [[تنیس]]، [[فوتبال]]، [[والیبال]] و [[هندبال]]، زمین‌های [[اسکیت]] و تیراندازی با کمان و پیست [[دو و میدانی]]، پیست موتورسواری، چمن‌های طبیعی و مصنوعی و استخر شنا است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.markazisport.ir/amaken_varzeshi |عنوان=باشگاه‌های استان |ناشر=اداره کل ورزش و جوانان استان مرکزی |تاریخ=|تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKGhwMq6 | تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.arakcity.org/index.php?option=com_content&view=article&id=218:1390-02-31-04-36-43&catid=46:1389-06-30-07-06-36|عنوان=جزئیات افتتاح پروژه‌های شهرداری اراک|ناشر=شهرداری اراک| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapnXomN | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در شهر اراک تعداد ۵ ورزشگاه به نام‌های [[ورزشگاه امام خمینی اراک|ورزشگاه ۱۵ هزار نفری امام‌خمینی]]، [[مجموعه ورزشی شهدای پنجم مرداد (اراک)|ورزشگاه شهدای پنجم مرداد]]، استادیوم آذرآب (شهر صنعتی)،<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8603010691|عنوان=ورزشگاه اراک نیاز دو دیدار پیاپی فوتبال را برآورده می‌کند|ناشر=وب‌گاه خبرگزاری فارس| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DapqHURD | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> مجموعه ورزشی ماشین‌سازی و ورزشگاه ۲۲ بهمن وجود دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://af.samta.ir/atlas/index.php?title=اماکن_ورزشی_استان_مرکزی |عنوان=اماکن ورزشی استان مرکزی | ناشر =ویکی اطلس فرهنگی ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۴ دی ۱۳۹۲ | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6MKJQVjlA| تاریخ بایگانی = ۰۲ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> همچنین دهکده المپیک در زمینی به مساحت ۳۰۰ هکتار در حال ساخت است. این مجموعه شامل پیست دوچرخه‌سواری، سالن سرپوشیده دو و میدانی، استخر سرپوشیده و سالن شش‌هزار نفری خواهد بود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://vazeh.com/n-1727990.html|عنوان=اختصاص دو میلیارد ریال به دهکده المپیک اراک|ناشر=آرشیو وب فارسی واضح |تاریخ=۱۹تیر۱۳۸۷|تاریخ بازدید=۱۶ شهریور ۱۳۹۱| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DaprNVRT | تاریخ بایگانی = ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == شهرهای خواهرخوانده ==
| |
| − | اراک با چهار شهر جهان [[خواهرخواندگی (شهرها)|خواهرخوانده]] است:
| |
| − | {| class="wikitable" style="background:#ffffef; float:right;"
| |
| − | |-
| |
| − | ! style="background:#811541" | <span style="color:white;">سال (میلادی)</span>
| |
| − | ! style="background:#811541" | <span style="color:white;">کشور</span>
| |
| − | ! style="background:#811541" | <span style="color:white;">شهر خواهرخوانده</span>
| |
| − | |-
| |
| − | |۲۰۰۷
| |
| − | |[[صربستان]]{{flagicon|Serbia}}
| |
| − | |[[نووی ساد]]<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=45054|عنوان=اراک و نووی ساد خواهرخوانده شدند |ناشر=روزنامه دنیای اقتصاد|تاریخ =۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۶| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXy67zGT | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | |-
| |
| − | | ۲۰۰۸
| |
| − | |[[قزاقستان]]{{flagicon|Kazakhstan}}
| |
| − | |[[قراغندی]]<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.aryanews.com/Default.aspx?cod=1020082139000040 |عنوان=اراک ایران و کاراگاندای قزاقستان خواهرخوانده شدند |ناشر=وب‌گاه خبرگزاری آریا| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXy6XN0e | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | |-
| |
| − | |۲۰۱۱
| |
| − | |[[گرجستان]]{{flagicon|Georgia}}
| |
| − | |[[تفلیس]]<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.ccsi.ir/vdcg.u9qrak9nxpr4a.html|عنوان=اراک و تفلیس خواهرخوانده می‌شوند|ناشر=بنیاد مطالعات قفقاز| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DXyAmbkK | تاریخ بایگانی = ۰۹ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | |-
| |
| − | |۲۰۱۳
| |
| − | |[[گرجستان]]{{flagicon|Georgia}}
| |
| − | |[[باتومی]]<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.arak.ir/صفحهاصلی/مصاحبه/tabid/176/ID/1053/Default.aspx|عنوان=ایجاد روابط خواهرخواندگی بین اراک و باتومی|ناشر=شهرداری اراک| پیوند بایگانی =
| |
| − | http://www.webcitation.org/6HC73RiKu| تاریخ بایگانی = ۰۷ ژوئن ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | |}
| |
| − | {{-}}
| |
| − |
| |
| − | == جستارهای وابسته ==
| |
| − | {{درگاه|اراک}}
| |
| − | * [[فهرست شهرهای ایران بر پایه جمعیت]]
| |
| − | * [[فهرست شهرهای دارای خواهرخوانده در ایران]]
| |
| − | * [[امیرکبیر]]
| |
| − |
| |
| − | == یادداشت‌ها ==
| |
| − | <references group="یادداشت"/><references group="یادداشت"/>
| |
| | | | |
| | == پانویس == | | == پانویس == |
| − | {{پانویس|۳}}
| |
| − |
| |
| − | == منابع ==
| |
| − | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=امیراحمدیان|نام=بهرام|عنوان=تقسیمات کشوری|ناشر=دفتر پژوهش‌های فرهنگی|سال=۱۳۸۳|چاپ=اول|مکان=تهران|شابک=984-379-007-x}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=استادی|نام=رضا|عنوان=یادنامه آیت‌الله العظمی اراکی|ناشر=انجمن علمی، فرهنگی و هنری استان مرکزی|سال=۱۳۷۵|چاپ=اول|مکان=اراک|شابک=}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=اسماعیل‌پور|نام=فاطمه|نام خانوادگی ۲=ملک‌حسینی |نام۲=صباح|عنوان=استان‌شناسی مرکزی|ناشر=سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش|سال=۱۳۹۱|چاپ=سوم|مکان=تهران|شابک=2-١946-05-964-9}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=پاشایی|نام=عباس|عنوان=کویرهای ایران و خصوصیات ژئومورفولوژیکی و پالئوکلیماتولوژی آن|ناشر=سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح||سال=۱۳۸۱|چاپ=اول|مکان=تهران|شابک=۹۷۸-۹۶۴-۶۳۸۳-۷۳-۹}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=خاکباز|نام=علی‌اکبر|عنوان=خاندان محسنی اراک شرح احوال و زندگی مرحوم آیت‌الله العظمی حاجی آقا محسن عراقی (اراکی)|ناشر=مولف|سال=۱۳۷۱|چاپ=اول|مکان=تهران|شابک=}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=خزائلی|نام=علیرضا|عنوان=مشروطه خواه عراق عجم|مجله=زمانه|سال=۱۳۸۵|ماه=دی|شماره=۵۲}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=دهگان|نام= ابراهیم | پیوند نویسنده =ابراهیم دهگان |کتاب=تاریخ اراک (جلد دوم)؛ از بدو ظهور [[صفویان|دولت صفوی]] تا سفر [[ناصرالدین شاه]] به صفحات اراک |ناشر=زرین و سیمین|سال=۱۳۸۳|چاپ=اول|شهر=تهران|شابک=۹۶۴-۷۶۷۹-۰۹-۲}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =ذبیحی|نام=مرتضی| عنوان = تاریخ اجتماعی اراک (احزاب - مطبوعات - شخصیت‌ها) از [[انقلاب مشروطه]] تا [[انقلاب ایران (۱۳۵۷)|انقلاب اسلامی]] (۱۲۸۵ - ۱۳۵۷)|ناشر= پیام دیگر|سال=۱۳۸۱|چاپ=اول|مکان=اراک|شابک= ۹۶۴-۹۲۵۷۱-۷-۹}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=رجبی‌فروتن|نام=سعید|عنوان=تاریخچه مطبوعات محلی استان مرکزی|مجله=فرهنگ اصفهان|سال=۱۳۷۹|شماره=۱۴}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =رحم‌دل|نام = محمد|نام خانوادگی ۲= کاظمی‌دهقی|نام۲= قاسم|عنوان= سیمای میراث فرهنگی استان مرکزی |ناشر= تولیدات فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور|سال=۱۳۸۳|چاپ=اول|مکان=تهران|شابک= ۹۶۴-۷۴۳۸-۹۷-۱}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=سعیدی|نام=عباس|عنوان=[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] (جلد هفتم)|ناشر=مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی|سال=۱۳۷۵|مکان=تهران|شابک=}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=سعیدیان|نام=عبدالحسین|کتاب=سرزمین و مردم ایران، مردم‌شناسی و آداب و رسوم اقوام ایرانی|ناشر=علم و زندگی|سال=۱۳۶۹|چاپ=چهارم|شهر=تهران|شابک=}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=شیعه|نام=اسماعیل|کتاب=با شهر و منطقه در ایران |ناشر=[[دانشگاه علم و صنعت ایران]] |سال=۱۳۸۷|چاپ=پنجم|مکان=تهران|شابک = ۷-۰۶۸-۴۵۴-۹۶۴}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=شیعه|نام=اسماعیل|عنوان=هنر شهرسازی در بافت قدیم شهری اراک|مجله=راه دانش|سال=۱۳۷۷|شماره=۱۴-۱۳}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=عجم|نام=محمد|عنوان=اسناد نام خلیج‌فارس، میراثی کهن و جاودان|ناشر=اوین|سال=۱۳۸۸||چاپ=اول|مکان=تهران|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۹۰۲۳۱-۴-۱}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی =صدیق|نام=حسن|عنوان=جنگ جهانی دوم، قحطی و واکنش‌های مردمی در قبال آن|ژورنال= فرهنگ ایران زمین|مکان=تهران|شماره =۲۷|سال=۱۳۶۶}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی =طیرانی|نام=بهروز|عنوان=جنگ جهانی دوم، قحطی و واکنش‌های مردمی در قبال آن|ژورنال= گنجینه اسناد|مکان=تهران|شماره =۹|سال=۱۳۷۲}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی =فاضلی|نام=نعمت‌الله|نام خانوادگی۲ =سلیمانی|نام۲ =محمد|عنوان=فرهنگ و تحولات شهرنشینی اراک (دیدگاه انسان شناختی)| ژورنال=راه دانش|مکان=اراک|ناشر =اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی|شماره =۱|سال=۱۳۷۴}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=کسروی|نام=احمد|کتاب= [[تاریخ مشروطه ایران (کتاب)|تاریخ مشروطه ایران]]|ناشر=امیرکبیر|سال=۱۳۳۰|چاپ=بیست و سوم|شهر=تهران}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=محتاط|نام= محمدرضا|کتاب=سیمای اراک (جامعه‌شناسی شهری)، جلد اول|ناشر=آگه|سال=۱۳۶۸|چاپ=اوّل|شهر=تهران}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=محتاط|نام= محمدرضا|کتاب=سیمای شهر اراک (جامعه‌شناسی شهری، جلد دوم فرهنگ مردم)|ناشر=ه‍م‍ا|سال=۱۳۶۶|چاپ=اوّل|شهر=تهران}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=معاونت آمار و اطلاعات|عنوان=اطلس جامع آموزش عالی استان مرکزی|ناشر=استانداری مرکزی|سال=۱۳۹۰|مکان=اراک}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=ملک حسینی|نام=عباس|نام خانوادگی۲=ملکی|نام۲=علیرضا|عنوان=اثرات اقلیم بر معماری سنتی و مدرن شهر اراک|مجله=آمایش محیط|سال=۱۳۸۹|شماره=۱۱}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=ملکی|نام=اسماعیل|عنوان=نگاهی اجمالی بر حوزه‌های انتخاباتی ارمنیان در مجلس شورای اسلامی|مجله=پیمان|سال=۱۳۸۹|شماره=۵۴}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=مهندسین مشاور زیستا|عنوان= طرح مطالعاتی ساماندهی و بهسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی اراک|مجله=[[وزارت راه و شهرسازی]]|سال=۱۳۸۷}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=نیک‌فام|نام=یوسف|عنوان=دو آیین نمایشی کهن در اراک|مجله=صحنه|سال=۱۳۸۶|شماره=۶۷-۶۸}}
| |
| − | * {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=وکیلی تبریزی|نام=رضا|عنوان=تاریخ عراق (اراک)|مجله=فرهنگ ایران زمین|سال=۱۳۴۵|شماره=۱۴}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=همایون فرخ|نام=رکن‌الدین|کتاب=تاریخچه کتابخانه‌های ایران از صدر اسلام تا عصر کنونی|ناشر=وزارت فرهنگ و هنر، سازمان کتابخانه‌های عمومی شهرداری|سال=۱۳۴۷|چاپ=اول|مکان=تهران}}
| |
| − | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=یزدی‌پسند|نام=علی|کتاب=پایان‌نامه تاریخ سیاسی اجتماعی اقتصادی اراک (سلطان‌آباد) (از آغاز قاجار تا سال ۱۳۳۲ هجری خورشیدی)|ناشر=[[دانشگاه اصفهان]]|سال=۱۳۸۶}}
| |
| − |
| |
| − | {{چپ‌چین}}
| |
| − | * {{cite book | last =Bazin | first =Marcel | author-link = مارسل بازین| year =۲۰۰۱ | title =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopaedia Iranica]] | edition = | chapter =GĪLĀN i. GEOGRAPHY AND ETHNOGRAPHY | place = | publisher = | volume =۵ | pages =۶۱۷-۶۲۵ | isbn = | ref =http://www.webcitation.org/6CvFgNJrx}}
| |
| − |
| |
| − | {{پایان چپ‌چین}}
| |
| − |
| |
| − | == پیوند به بیرون ==
| |
| − | {{جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر
| |
| − | |نویسنده=no
| |
| − | |ویکی‌واژه=اراک
| |
| − | |ویکی‌نسک=مرکزی/اراک
| |
| − | |ویکی‌گفتاورد=no
| |
| − | |ویکی‌نبشته=no
| |
| − | |ویکی‌انبار=اراک
| |
| − | |ویکی‌خبر=no
| |
| − | |ویکی‌گونه=no
| |
| − | }}
| |
| − | * [http://www.wikimapia.org/#lat=34.1061193&lon=49.6873856&z=12&l=0&m=b&show=/1382678/Arak اراک در ویکی‌نقشه]
| |
| − | * [http://www.arakcity.ir وب‌گاه شهرداری اراک]
| |
| − | * [http://arakshora.ir وب‌گاه شورای شهر اراک]
| |
| − |
| |
| − | == برای مطالعه بیشتر ==
| |
| − | * طرح شناخت مناطق اکولوژیک کشور: تیپ‌های گیاهی منطقه قم - اراک ISBN 964-473-211-1
| |
| − | * یافته‌های پیمایش در اراک: ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان ISBN 964-7854-00-5
| |
| − | * کتاب گزارش نامه یا فقه‌اللغه اسامی امکنه، تألیف ابراهیم دهگان، ۱۳۴۵
| |
| − | * کتاب نام داران اراک، تالیف حسن صدیق، محمدرضا محتاط، بهار۱۳۷۲
| |
| − |
| |
| − | {{موضوعات اراک}}
| |
| − | {{اراک قدیم}}
| |
| − | {{کلانشهرهای ایران}}
| |
| − | {{مراکز استان‌های ایران}}
| |
| − | {{شهرهای جدید ایران}}
| |
| − |
| |
| − | [[رده:اراک|اراک]]
| |
| − | [[رده:شهرهای استان مرکزی]]
| |
| − | [[رده:مراکز استان‌های ایران]]
| |
| − | [[رده:مناطق مسکونی در شهرستان اراک]]
| |
شهر اراک دارای زمستان‌های سرد و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک است و کوههای اطراف شهر، تالاب میقان و دشت فراهان بر آب و هوای آن تاثیر می‌گذارند. شهر در میان پای‌کوه‌های داخلی رشته‌کوه زاگرس قرار دارد و از جمله شهرهای امن از نظر لرزه‌خیزی است که احتمال وقوع زلزله بالای ۵ ریشتر در آن بسیار ضعیف است.
اراک یکی از شهرهای صنعتی ایران است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به طور کلی چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود.این شهر به واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰٪ تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگترین کارخانه تولید کننده آلومینیوم کشور و وجود بزرگترین معدن سدیم سولفات کشور، به‌عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته شده‌است و به همین دلیل یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است. طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک از جمله طرح‌های ملی است که برای کاهش آلودگی شهر به تصویب رسید، اما اجرای ضعیف آن بعد از چند سال باعث شد تا مردم اراک در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به مدت ۱۸ هفته تجمعات اعتراضی نسبت به وضع موجود برپا کنند. ترافیک و گرانی مسکن از جمله مشکلات دیگر این شهر است.
