|
|
| (۳ نسخهٔ میانی توسط کاربر مشابهی که نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{coord|۴۰|۲۶|N|۳|۴۲|W|type:country|display=title}}
| |
| − | {{دیگر کاربردها|اسپانیایی}}
| |
| − | {{جعبه اطلاعات کشور|
| |
| − | نام اصلی = Reino de España |
| |
| − | نام فارسی رسمی = کشور پادشاهی اسپانیا|
| |
| − | نام عادی = اسپانیا |
| |
| − | تصویر پرچم = Flag of Spain.svg |
| |
| − | تصویر نشان ملی = Escudo de España.png |
| |
| − | شعار ملی = |
| |
| − | سرود ملی = |
| |
| − | نقشه = EU-Spain.svg |
| |
| − | پایتخت = [[مادرید]] |latd=۵۲|latm=۳۱|latNS=N|longd=۱۳|longm=۲۴|longEW=E|
| |
| − | بزرگترین شهر = [[مادرید]] |
| |
| − | زبان رسمی = [[زبان اسپانیایی|اسپانیایی]] |
| |
| − | نوع حکومت = [[پادشاهی مشروطه]] |
| |
| − | نوع حاکمان = • [[پادشاه]]{{سخ}}• [[نخست‌وزیر]]{{سخ}}|
| |
| − | نام حاکمان = [[فلیپه ششم (اسپانیا)|فیلیپ ششم]]{{سخ}}[[ماریانو راخوی]] |
| |
| − | نحوه تشکیل = وحدت{{سخ}}اتحاد سلسله ای{{سخ}}de facto{{سخ}}de jure{{سخ}}-{{سخ}}|
| |
| − | موارد منجر به تشکیل = |
| |
| − | تاریخ تشکیل = [[۱۴۶۹ (میلادی)|۱۴۶۹]]{{سخ}}[[۱۵۱۶ (میلادی)|۱۵۱۶]]{{سخ}}[[۱۷۱۶ (میلادی)|۱۷۱۶]]{{سخ}}[[۱۸۱۲ (میلادی)|۱۸۱۲]]|
| |
| − | مساحت = ۵۰۴،۷۸۲ |
| |
| − | رتبه مساحت = ۵۰ام |
| |
| − | درصد آبها = ۱٫۰۴ |
| |
| − | سال براورد جمعیت = [[۲۰۱۰ (میلادی)|۲۰۱۰]] <ref>{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxiBD/tabla.do?per=01&type=db&divi=EPOB&idtab=2|title=Official Population Figures of Spain. Population on the 1 April 2010|publisher=Instituto Nacional de Estadística de España|accessdate=5 July 2010}}</ref>|
| |
| − | جمعیت = ۴۶٬۰۳۰٬۱۰۹ |
| |
| − | رتبه جمعیت = ۲۷ام |
| |
| − | تراکم جمعیت = ۲۳۱٫۱ |
| |
| − | رتبه تراکم جمعیت = ۳۴ام |
| |
| − | سال تولید ناخالص داخلی = [[۲۰۰۶ (میلادی)|۲۰۰۶]] |
| |
| − | تولید ناخالص داخلی = ۲٫۰۶۹ بیلیون [[دلار]] |
| |
| − | رتبه تولید ناخالص داخلی = ۵ام |
| |
| − | سرانه تولید ناخالص داخلی = ۳۱٬۴۷۲ [[دلار]] |
| |
| − | رتبه سرانه تولید ناخالص داخلی = ۱۷ام |
| |
| − | سال شاخص توسعه انسانی = [[۲۰۰۳ (میلادی)|۲۰۰۳]] |
| |
| − | شاخص توسعه انسانی = ۰٫۹۳۰ |
| |
| − | رتبه شاخص توسعه انسانی = ۲۰ام |
| |
| − | وضع شاخص توسعه انسانی = <font color="#۰۰۹۹۰۰">بالا</font> |
| |
| − | واحد پول = [[یورو]] (€)<sup>۱</sup> |
| |
| − | کد واحد پول = EUR |
| |
| − | منطقه زمانی = CET |
| |
| − | منطقه زمانی تابستانی = CEST |
| |
| − | utc = +۱ |
| |
| − | dst = +۲ |
| |
| − | کد بین‌المللی خودرو = S |
| |
| − | دامنه اینترنتی = [[.es]] |
| |
| − | پیش‌شماره تلفنی = ۳۴ |
| |
| − | پاورقی = <sup>۱</sup> تا پیش از سال [[۲۰۰۲ (میلادی)|۲۰۰۲]]: [[پزوتا]] |
| |
| − | }}
| |
| − |
| |
| | '''اسپانیا''' (به {{lang-es|España}} {{IPA-es|esˈpaɲa||Es-España.ogg}})، با نام رسمی '''پادشاهی اسپانیا''' [[کشور مستقل|کشوری مستقل]] و از [[فهرست کشورهای عضو اتحادیه اروپا|اعضای]] [[اتحادیه اروپا]] است. این کشور در [[شبهجزیره ایبری]] در [[اروپای جنوبی|جنوب غربی اروپا]] قرار دارد. سرزمین اصلی اسپانیا از جنوب و شرق با [[دریای مدیترانه]] و [[جبل الطارق]]، از شمال و شمال شرق با [[فرانسه]]، [[آندورا]] و [[خلیج بیسکای]] و از غرب و شمال غرب با [[پرتغال]] و [[اقیانوس اطلس]] هم مرز است. مرز اسپانیا با پرتغال (به طول ۱۲۱۴ کیلومتر) طولانی‌ترین مرز یکپارچه در اتحادیه اروپا است. | | '''اسپانیا''' (به {{lang-es|España}} {{IPA-es|esˈpaɲa||Es-España.ogg}})، با نام رسمی '''پادشاهی اسپانیا''' [[کشور مستقل|کشوری مستقل]] و از [[فهرست کشورهای عضو اتحادیه اروپا|اعضای]] [[اتحادیه اروپا]] است. این کشور در [[شبهجزیره ایبری]] در [[اروپای جنوبی|جنوب غربی اروپا]] قرار دارد. سرزمین اصلی اسپانیا از جنوب و شرق با [[دریای مدیترانه]] و [[جبل الطارق]]، از شمال و شمال شرق با [[فرانسه]]، [[آندورا]] و [[خلیج بیسکای]] و از غرب و شمال غرب با [[پرتغال]] و [[اقیانوس اطلس]] هم مرز است. مرز اسپانیا با پرتغال (به طول ۱۲۱۴ کیلومتر) طولانی‌ترین مرز یکپارچه در اتحادیه اروپا است. |
| | | | |
| سطر ۵۶: |
سطر ۷: |
| | اسپانیای امروزی کشوری دموکراتیک و دارای حکومتی پارلمانی تحت قانون اساسی [[پادشاهی]] است. اسپانیا یک [[کشورهای توسعه‌یافته|کشور توسعه‌یافته]] و [[فهرست کشورها بر پایه تولید ناخالص داخلی|نوزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا]] از نظر تولید ناخالص داخلی می‌باشد. این کشور همچنین دارای سطح بالای [[استاندارد زندگی]] است. اسپانیا در [[سازمان ملل متحد]]، [[ناتو]]، [[سازمان تجارت جهانی]]، [[سازمان همکاری اقتصادی و توسعه]] و [[اتحادیه اروپا]] عضو می‌باشد. | | اسپانیای امروزی کشوری دموکراتیک و دارای حکومتی پارلمانی تحت قانون اساسی [[پادشاهی]] است. اسپانیا یک [[کشورهای توسعه‌یافته|کشور توسعه‌یافته]] و [[فهرست کشورها بر پایه تولید ناخالص داخلی|نوزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا]] از نظر تولید ناخالص داخلی می‌باشد. این کشور همچنین دارای سطح بالای [[استاندارد زندگی]] است. اسپانیا در [[سازمان ملل متحد]]، [[ناتو]]، [[سازمان تجارت جهانی]]، [[سازمان همکاری اقتصادی و توسعه]] و [[اتحادیه اروپا]] عضو می‌باشد. |
| | | | |
| − | == نام == | + | == پانویس == |
| − | ریشه نام رومی ''هیسپانیا''، که نام کنونی ''اسپانیا'' از این واژه گرفته شده، نامشخص است. ''هیسپانیا'' شاید از گویش شاعرانه واژه [[زبان یونانی|یونانی]] ''هیسپریا'' گرفته شده باشد که به معنای "سرزمین غرب" یا "سرزمین غروب خورشید" می‌باشد.<ref name=anthon>{{Cite book
| + | {{پانویس|۲}} |
| − | | last = Anthon | + | |
| − | | first = Charles
| + | |
| − | | authorlink =
| + | |
| − | | coauthors =
| + | |
| − | | title = A system of ancient and mediæval geography for the use of schools and colleges
| + | |
| − | | publisher=Harper & Brothers
| + | |
| − | | year = ۱۸۵۰
| + | |
| − | | location = New York
| + | |
| − | | page = ۱۴
| + | |
| − | | url = http://books.google.com/?id=hm0rAAAAYAAJ&pg=PA14&dq=hesperia&q=hesperia
| + | |
| − | | doi =
| + | |
| − | | id =
| + | |
| − | | isbn =}}</ref>
| + | |
| | | | |
| − | هیسپانیا ممکن است از واژه [[پونیکی]] ''ای-شپانیا'' به معنای "جزیره خرگوش‌ها"، "سرزمین خرگوش‌ها" یا "لبه"، که به یاد آورنده موقعیت اسپانیا در لبه اروپا می‌باشد، گرفته شده باشد؛ سکه‌های کشف شده در اسپانیا از دوره [[پوبلیوس آئلیوس ترایانوس هادریانوس|هادریان]] نیز تصویر زنی همراه یک خرگوش را نشان می‌دهد.<ref name=burke>{{Cite book
| |
| − | | last = Burke
| |
| − | | first = Ulick Ralph
| |
| − | | authorlink =
| |
| − | | coauthors =
| |
| − | | title = A History of Spain from the Earliest Times to the Death of Ferdinand the Catholic, Volume 1
| |
| − | | publisher=Longmans, Green & Co
| |
| − | | date = 2nd edition, 2008
| |
| − | | location = London
| |
| − | | page = ۱۴
| |
| − | | url = http://books.google.com/?id=DuiyyWGg-KEC&pg=PA410&dq=spain+hispania&q=hispania
| |
| − | | doi =
| |
| − | | id =
| |
| − | | isbn =۹۷۸-۱-۴۴۳۷-۴۰۵۴-۸}}</ref> به گفته برخی هیسپانیا از واژه [[زبان باسکی|باسکی]] ''ازپانا'' به معنای "لبه" یا "مرز" گرفته شده است که موقیعت جغرافیایی اسپانیا را در لبه یا مرز قاره اروپا متذکر می‌شود. <ref name=anthon/>
| |
| | | | |
| − | پژوهشگر و تاریخ‌نگار دوره [[رنسانس]] [[آنتونیو دی نبریخا]] معتقد است ''هیسپانیا'' از واژه [[زبان ایبریایی|ایبریایی]] ''هیسپالیس'' به معنای "شهر دنیای باختری" گفته شده است. خسوس لوییز کونخیلوس معتقد است نام اسپانیا از واژه ''اسپن'' که از ''اسپای'' که واژه‌ای است به زبان فنیقی به معنای "ذوب و شکل‌دهی فلر" گرفته شده است و "ای-سپن-یا" نیز به معنای "سرزمین ذوب و شکل‌دهی فلزات" است.<ref># ↑ Linch, John (director), Fernández Castro, María Cruz (del segundo tomo), Historia de España, El País, volumen II, La península Ibérica en época prerromana, pg. 40. Dossier. La etimología de España; ¿tierra de conejos?, ISBN 978-84-9815-764-2</ref>
| |
| − |
| |
| − | == تاریخ ==
| |
| − | [[پرونده:AltamiraBison.jpg|بندانگشتی|نقاشی‌های [[غار آلتامیرا]],<ref name="Science2012">{{Harvard citation|Pike|Hoffmann|García-Díez|Pettitt|۲۰۱۲|pp=۱۴۰۹-۱۴۰۱۳|sp=sí}}</ref> در [[استان کانتابریا|کانتابریا]].]]
| |
| − | قدیمی‌ترین ساکنان شبهجزیره ایبریا تشکیل دهندگان تمدّن‌های ایبری، باسکی و سلتی بوده‌اند. در حدود ۲۰۰ سال پیش از میلاد از این منطقه تحت فرمان حکومت روم قرار گرفت و در اوایل قرون وسطی ژرمن‌ها ایبریا را تصرف کردند. پس از ژرمن‌ها ایبریا توسط مورها مهاجم تصرف شد. پس از آن حکومت‌های کوچک مسیحی به تدریج و طی چند قرن زمام امور را در ایبریا به دست گرفتند. آخرین بقایای مورها در همان سالی که [[کریستوف کلمب]] به قاره آمریکا رسید، سقوط کردند. امپراطوری جهانی اسپانیا با تبدیل این کشور به قدرتمندترین کشور اروپا و ابر قدرت جهان آغاز شد و برای یک ونیم قرن ادامه یافت.
| |
| − |
| |
| − | جنگهای پی در پی و ادامه دار و وجود مشکلات فراوان در نهایت باعث زوال و اضمحلال امپراطوری شد. حمله ناپلئون به اسپانیا منجر به هرج ومرج شد و جنبش‌های استقلال‌طلب و جدایی‌خواه را که در سراسر امپراتوری پراکنده بودند، بیدار کرد و باعث بی ثباتی سیاسی شد. پیش از جنگ جهانی دوم جنگ داخل ویرانگر اسپانیا به وقوع پیوست و پس از آن کشور تحت فرمان حکومتی استبدادی قرار گرفت. در نهایت دموکراسی در قالب قانون اساسی شاهنشاهی پارلمانی حاکم شد. بعدها اسپانیا به اتحادیه اروپا پیوست و دوره رنسانس فرهنگی و رشد باثبات اقتصادی را تجربه کرد.
| |
| − |
| |
| − | === دوره ماقبل از تاریخ ===
| |
| − | [[پرونده:Tesoro de Villena.jpg|بندانگشتی|220px|راست|[[گنجینه ویلنا]] ([[ال آرگار|فرهنگ آرگاری]]) یکی از بزرگترین اندوخته‌های باستانی [[طلا]] مربوط به [[عصر برنز]] در اروپا]]
| |
| − |
| |
| − | پژوهش‌های باستان‌شناسی در [[کوه‌های آتاپوئرکا]] نشان می‌دهد که شبه جزیره ایبریا ۱/۲ میلیون سال پیش محل زندگی [[انسان‌سانان]] بوده است.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6256356.stm|title='First west Europe tooth' found|publisher=BBC|date=30 June 2007|accessdate=9 August 2008}}</ref> ۳۵۰۰۰ سال پیش انسان نخستین بار از شمال به این سرزمین قدم نهاد.<ref>Typical [[اوریگنیشن]] items were found in Cantabria (Morín, El Pendo, [[Cave of El Castillo|El Castillo]]), the Basque Country (Santimamiñe) and Catalonia. The radiocarbon datations give the following dates: 32,425 and 29,515 BP.</ref> شناخته‌شده‌ترین اثر این انسان‌های پیش از تاریخ نقاشی‌های معروف [[غار آلتامیرا]] در منطقه [[کانتاباریا]] در شمال ایبریا است که در حدود ۳۵۶۰۰ تا ۱۳۵۰۰ سال پیش از میلاد توسط [[انسان کرومانیون|انسان‌های کرومانیون]] یا شاید [[نئاندرتال|نئاندرتال‌ها]] کشیده شده اند.<ref name="Science2012"/><ref>{{cite journal|last=Bernaldo de Quirós Guidolti|first=Federico|last2=Cabrera Valdés|first2=Victoria|journal=Complutum|volume=۵|year=۱۹۹۴|title= Cronología del arte paleolítico|url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=164330&orden=1&info=link|accessdate=17 November 2012|issn= ۱۱۳۱-۶۹۹۳|pages= ۲۶۵–۲۷۶|format= PDF}}</ref> از شواهد باستان‌شناسی و ژنتیکی بر می‌آید که ایبریا پناهگاهی برای ساکنان شمال پس از آخرین عصر یخبندان بوده است.
| |
| − |
| |
| − | ساکنان تاریخی ایبریا [[ایبریایی‌ها]] و [[سلت‌ها]] بودند. ایبریایی‌ها در کرانه‌های مدیترانه از شمال شرق تا جنوب شرق ساکن بودند. سلت‌ها در کرانه‌ها اطلس از شمال غرب تا جنوب غرب و در شمال و مرکز ([[سلتیبریان‌ها]]) شبه جزیره زندگی می‌کردند. [[باسک|باسکی‌ها]] نیز مناطق غربی کوه‌های پیرنیس را اشغال کردند.
| |
| − |
| |
| − | در جنوب ایبریا شهری نیمه افسانه‌ای به نام [[تارتسوس]] پدیدار شد (۱۱۰۰ سال پیش از میلاد) که طبق نگاشته‌های [[استرابون]] و [[غزل غزل‌های سلیمان|کتاب سلیمان]] تجارت وسایل ساخته شده از طلا و نقره را با [[فنیقی‌ها]] و [[یونانی‌ها]] انجام می‌داده است. بین سالهای ۸۰۰ تا ۳۰۰ پیش از میلاد فنیقی‌ها و یونانیان [[استعمار دوره باستان|تجارتخانه‌هایی]] را در طول سواحل مدیترانه ایجاد کردند. [[کارتاژ|کارتاژها]] نیز مدت کوتاهی کنترل بیشتر کناره‌ها مدیترانه‌ای ایبریا را در دست گرفتند تا این که در [[جنگهای پونیک]] از [[روم باستان|رومی‌ها]] شکست خوردند.<ref name="country"/>
| |
| − |
| |
| − | === امپراتوری روم و پادشاهی گوتیک ===
| |
| − | [[پرونده:AcueductoSegovia edit1.jpg|بندانگشتی|چپ|[[آب‌گذر سگوبیا]] مربوط به دوره روم.]]
| |
| − | در طی [[دومین جنگ پونیک]]، [[امپراتوری روم]] کلنی‌های تجاری کارتاژی‌ها را در کرانه‌های مدیترانه بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۰۵ پیش از میلاد تصرف کرد. اشغال کامل ایبریا دو قرن به درازا انجامید و رومی‌ها به مدت شش قرن کنترل این شبه جزیره را در دست داشتند.[[پرونده:Tesoro de Guarrazar (M.A.N. Madrid) 01.jpg|بندانگشتی|100px|تاج یکی از پادشاهان گوتیک (۶۵۳–۶۷۲)]] استیلای روم با زبان، قانون و [[جاده رومی]] تکمیل شد. <ref name="hispania">{{cite web |last=Payne |first=Stanley G. | title = A History of Spain and Portugal; Ch. 1 Ancient Hispania |publisher=The Library of Iberian Resources Online |year=۱۹۷۳ |url=http://libro.uca.edu/payne1/spainport1.htm |accessdate=9 August 2008}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | فرهنگ ساکنان سلتی و ایبریایی به بتدریج [[رومی کردن|رومی شد]]. رهبران محلی در طبقه اشرافی روم پذیرفته شدند.<ref>{{efn|The ''[[latifundia]]'' (sing., ''latifundium''), large estates controlled by the aristocracy, were superimposed on the existing Iberian landholding system.}}</ref><ref name="country">{{cite web |last=Rinehart |first=Robert |coauthors=Seeley, Jo Ann Browning | title = A Country Study: Spain – Hispania |publisher=Library of Congress Country Series |year=۱۹۹۸ |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/estoc.html |accessdate=9 August 2008}}</ref> هیسپانیا نقش یک انبار غله و غذا را برای بازار روم ایفا می‌کرد و لنگرگاه‌های آن محبل صادرات [[طلا]]، [[پشم]]، [[روغن زیتون]] و [[شراب]] بود. کشاورزی با ابداع طرح‌های آبیاری جدید گسترش یافت به طوری برخی از آنها تاکنون مورد استفاده قرار می‌گیرد. [[پوبلیوس آئلیوس ترایانوس هادریانوس|هادریانوس]]، [[تراژان]] و [[تئودئوس اول]] از امپراتورهای روم زاده هیسپانیا بودند و همچنین [[سنکای جوان|سنکا]] فیلسوف بزرگ پیش از میلاد اهل این منطقه بود.<ref>{{efn|The poets [[Martial]], Quintilian and [[Lucan (poet)|Lucan]] were also born in Hispania.}}</ref> [[مسیحیت]] در قرن اول پس از میلاد وارد این سرزمین شد و در قرن دوم میلادی فراگیر شد.<ref name="country"/> بیشتر بنیان‌های زبانی و مذهبی و قوانین اسپانیای امروزی ریشه در این دوره دارد.<ref name="hispania"/>
| |
| − |
| |
| − | اضمحلال حکمرانی امپراتوری روم در هیسپانیا از سال ۴۰۹ آغاز شد. هنگامیکه [[سوئبی‌ها|سوئبی‌های]] [[ژرمن‌ها|ژرمن]]، و [[وندال‌ها]] به همراه [[الانان|الان‌های]] [[سرمتی]] از [[راین (رود)|رود راین]] گذشتند و [[سرزمین گل]] را غارت کردند و مردم آنجا را به ایبریا راندند. سوئبی‌ها کشوری را در شمال ایبریا جایی که امروزه [[گالیسیا]] و شمال [[پرتغال]] را فرا می‌گیرد، بنیان نهادند. با سقوط رومی‌ها بنیان‌های اقتصادی و اجتماعی نیز سقوط کرد و ویران شد اما حکومت‌های جایگزین بسیاری از قوانین و رسوم امپراتوری پیشین را حفظ کردند مانند مسیحیت.
| |
| − |
| |
| − | گروهای از قبایل وندال به نام [[هاسدینگی]] نیز حکومتی را در [[گالیسیا]] بنیان نهادند. دیگر قبیله وندال به نام [[اسلینگی]] نیز منطقه‌ای در جنوب را اشغال کردند که تاکنون نام آنها یعنی ''واندالوسیا'' یا وازه امروزی آن [[اندلس]] بر آن مانده است.
| |
| − |
| |
| − | === ایبریای اسلامی ===
| |
| − | [[پرونده:Vista de la Alhambra.jpg|بندانگشتی||[[الحمرا]]، [[گرانادا]].]]
| |
| − | در قرن هشتم تقریباً همه [[شبه جزیره ایبری]] توسط [[موروها|موروهای]] [[مسلمان]] که از شمال آفریقا آمده بودند، [[فتوحات خلیفه اموی در هیسپانیا|فتح]] شد.(۷۱۱–۷۱۸) این فتوحات بخشی از کشورگشایی‌های [[خلافت|خلیفه]] [[امویان|اموی]] بود. تنها بخش کوچکی در نواحی کوهستانی شمال غرب شبه جزیره در برابر هجوم مسلمانان دست به مقاوت زد.
| |
| − |
| |
| − | طبق [[احکام اسلامی|قوانین اسلامی]]، [[مسیحیان]] و [[قوم یهود|یهودیان]] به عنوان [[اهل ذمه|اقلیت مذهبی]] شناخته شدند و به مسیحیان و یهودیان اجازه داده شد تا به عنوان [[اهل کتاب]] رسوم دینی خود بپردازند اما آنها باید مالیات ویژه‌ای را می‌پرداختند و نسبت به مسلمانان از حقوق اجتماعی پایینتری برخوردار بودند.<ref>{{cite book|author=H. Patrick Glenn|title=Legal Traditions of the World|publisher=Oxford University Press|year=۲۰۰۷|pages=۲۱۸–۲۱۹|quote=Dhimma provides rights of residence in return for taxes.}}</ref><ref>{{cite book|last=Lewis|first=Bernard|title=The Jews of Islam|location=Princeton|publisher=Princeton University Press|year=۱۹۸۴|isbn=۹۷۸-۰-۶۹۱-۰۰۸۰۷-۳|page=۶۲|quote=Dhimmi have fewer legal and social rights than Muslims, but more rights than other non-Muslims.}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | گرایش به [[اسلام]] کم کم رو به فزونی گذاشت. اعتقاد براین است که تا پایان قرن دهم مولدون‌ها (مسلمانان ایبریایی) بیشتر جمعیت این شبه جزیره را تشکیل می‌دادند.<ref>[http://libro.uca.edu/ics/ics5.htm Islamic and Christian Spain in the Early Middle Ages. Chapter 5: Ethnic Relations], Thomas F. Glick</ref><ref name="chap2">{{cite web |last=Payne |first=Stanley G. | title = A History of Spain and Portugal; Ch. 2 Al-Andalus |publisher=The Library of Iberian Resources Online |year=۱۹۷۳ |url=http://libro.uca.edu/payne1/spainport1.htm |accessdate=9 August 2008}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Mosque Cordoba.jpg|بندانگشتی|سرسرای ستوندار [[مسجد قرطبه]].]]
| |
| − | جامعه اسلامی در شبه جزیره ایبری خود متنوع و دچار تنش‌های اجتماعی بود. [[قوم بربر|بربرهای]] اهل شمال آفریقا که هسته اصلی ارتش خلیفه در اندلس را تشکیل می‌دادند، با رهبران عرب در [[خاورمیانه]] به مشکل برخوردند و به ستیز و منازعه پرداختند. با گذشت زمان جوامع [[موروها|موروی]] مسلمان در مناطق مختلف به ویژه در دره رودخانه [[گوادالکیویر]] (وادی الکبیر)، دشتهای ساحلی [[بخش خودمختار والنسیا|والنسیا]]، دره [[ایبرو|رودخانه ایبرو]] و مناطق کوهستانی [[گرانادا]] بر پا شدند.<ref name="chap2"/>
| |
| − |
| |
| − | [[کوردوبا (اسپانیا)|کوردوبا]]، پایتخت خلیفه، بزرگترین و ثروتمندترین شهر اروپای غربی بود. بازرگانی و فرهنگ مدیترانه‌ای شکوفا شد. مسلمانان یک سنت فکری غنی را از خاورمیانه و شمال آفریقا وارد کردند. دانشمندان و پژوهشگران مسلمان و یهودی نقش مهمی در احیا و گسترش آموزش [[فرهنگ یونانی|کلاسیک یونانی]] در اروپای غربی ایفا کردند. فرهنگ رومی شبه جریزه ایبری با فرهنگ اسلامی و یهودی در آمیخت و فرهنگ ممتازی را در منطقه ایجاد کرد.<ref name="chap2"/> بیرون شهرها بیشتر جمعیت را در خود جای داده بود. نظام زمینداری رومی در دوران اسلامی تقریباً دست نخورده باقی ماند.
| |
| − |
| |
| − | در قرن یازدهم، تشکیل امارت‌های جداگانه ملوک‌الطوایفی رقیب در بین مسلمانان به دولتهای کوچک مسیحی اجازه داد تا قلمروی خود را گسترش دهند.<ref name="chap2"/> با ورود فرقه‌های اسلامی [[موحدون]] و [[مرابطان]] از شمال آفریقا و وضع قوانین سختگیرانه اسلامی یکپارچگی را به جامعه مسلمانان بازگشت. اتحاد دوباره کشور اسلامی تا حدود یک قرن پابرجا ماند.
| |
| − |
| |
| − | در سال ۱۴۶۹ م.، اتحاد دو مملکت مسیحی کاستیا و آراگون با [[فرمانروایان کاتولیک|وصلت]] [[ایزابلای یکم کاستیا]] و [[فردیناند دوم آراگون]] متحقق شد. گسترش دامنه‌های تحت سلطه مسیحیان با تکمیل تصرف [[جزایر قناری]] توسط کاستیا در سال ۱۴۷۸ م. ادامه یافت، و بعد از آن نیز با امضای ''کاپیتولاسیون تحویل گرانادا'' در ۱۴۹۲ م. توسط ملک [[ابوعبدالله محمد دوازدهم]]، که طبق آن پادشاهان کاتولیک ایزابلا و فردیناند موظف رعایت دین اسلامی ساکنین گرانادا شدند. با تحویل گرانادا آخرین هسته سلطه اسلامی در شبه‌جزیره‌ی ایبری پس از ۷۸۱ سال [[سقوط اندلس|از میان رفت]]. در همان سال٬ [[کریستف کلمب]] با سرمایه‌گذاری ملکه ایزابلا کاشف [[جهان نو]] شد و باز در همان سال نیز فرمانروایان کاتولیک دستور به ترک مذهب و گرایش به مسیحیت میا اخراج [[یهودی|یهودیان]] از اسپانیا بعد از بیش از دو هزار سال سابقه حضور شبه‌چزیره ایبری. مدتی پس از اخراج یهودیان٬ مسلمانان نیز مجبور به ترک مذهب یا به خروج از اسپانیا شدند. برای تعقیب انحرافات از مذهب کاتولیک و تقیه‌ی یهودیان و مسلمانان٬ ملکه ایزابلا از سال ۱۴۸۰ م. [[دادگاه انگیزیسیون]] را تاسیس کرده بود. روند تمرکز قدرت در شبهجزیره با تصرف ناوارا توسط ملک فردیناند در سال ۱۵۱۲ ادامه یافت، که این امر باعث شکلگیری مرزهای اصلی اسپانیای کنونی شد.
| |
| − |
| |
| − | === امپراتوری اسپانیا ===
| |
| − | [[پرونده:Iberian Union Empires.png|بندانگشتی|350px|راست|امپراتوری اسپانیا در دوره [[اتحاد ایبریا]] بین سالهای ۱۵۸۱ تا ۱۶۴۰]]
| |
| − | اتحاد دو پادشاهی آراگون و کاستیل به واسطه ازدواج ملکه کاستیل و شاه آراگون پایه‌های امپراتوری اسپانیا و اسپانیای امروزی را استوار کرد گرچه هر یک از ممالک پادشاهی به عنوان یک کشور جداگانه با سیاست، قانون، واحد پول و زبان جداگانه باقی ماند.<ref>{{cite web|url=http://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/eurvoya/Imperial.html|title=Imperial Spain|accessdate=13 August 2008|publisher=University of Calgary}}</ref><ref>{{cite book|url=http://books.google.es/books?id=Y84wAgaXxo4C&lpg=PA472&ots=jSCl9r8JTp&dq=unification%20of%20the%20crowns%20of%20Aragon%20and%20Castile&hl=es&pg=PA472#v=onepage&q&f=false |title=Handbook of European History |publisher=Books.google.es |date= |accessdate=۲۰۱۳-۰۴-۲۶}}</ref> اسپانیا در قرن شانزدهم و بیشتر قرن هفدهم قدرت برتر اروپا بود. این موقعیت با ثروت حاصل از بازرگانی و مستعمرات تقویت شد. قدرت و شکوه امپراتوری در دوره دو تن از پادشاهان [[دودمان هابسبورگ]] اسپانیا، [[کارل پنجم، امپراتور مقدس روم|کارلوس یکم]] (بین ۱۵۱۶ تا ۱۵۵۶ میلادی) و [[فیلیپ دوم|فلیپ دوم]] (بین ۱۵۵۶ تا ۱۵۹۸ میلادی)، به اوج خود رسید. در این دوره حوادث مهم تاریخی همچون [[جنگهای ایتالیا]]، [[شورش کاستیل|شورش اهالی کاستیل علیه شاه کارلوس]]، [[انقلاب هلند|شورش هلند]]، [[شورش موریسکوها در گرانادا]]، جنگ با [[جنگهای عثمانی و هابسبورگ|عثمانی]]، [[جنگ اسپانیا و انگلستان|جنگ با انگلستان]] و جنگ با [[فرانسه در آغاز دوره مدرن|فرانسه]] به وقوع پیوست.<ref>{{cite web |last=Payne |first=Stanley G. | title = A History of Spain and Portugal; Ch. 13 The Spanish Empire|publisher=The Library of Iberian Resources Online |year=۱۹۷۳ |url=http://libro.uca.edu/payne1/spainport1.htm |accessdate=9 August 2008}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[امپراتوری اسپانیا]] با تصرف بخش بزرگی از [[قاره آمریکا]]، جزایر منطقه آسیا اقیانوسیه، مناطقی از [[ایتالیا]]، شهرهایی در شمال آفریقا، همچنین بخشی که امروزه فرانسه، آلمان، بلژیک، لوکزامبورگ و هلند را تشکیل می‌دهد، بسیار بزرگ شد. اسپانیا نخستین امپراتوری‌ای بود که به [[امپراتوری‌ای که خورشید در آن هرگز غروب نمی‌کند|امپراتوری بی غروب]] ملقب شد.
| |
| − | [[پرونده:Spanish Galleon.jpg|بندانگشتی|چپ|بندانگشتی|upright|یک کشتی بادبانی اسپانیایی در قرن هفدهم]] قرون شانزدهم و هفدهم [[عصر کاوش]] بود، با سفرهای اکتشافی جسورانه دریایی و زمینی. این سفرها و اکتشافات [[مسیرهای بازرگانی]] جدیدی را بین اقیانوس‌ها گشود و دوره [[استعمار]] اروپاییان را آغاز کرد. اکتشافگران اسپانیایی در کنار [[فلزات گران‌بها]]، ادویه، لوازم تجملی و محصولات جدید کشاورزی، دانش و اطلاعات ارزشمندی را از دنیاهای جدید به همراه خود می‌آوردند و نقش محوری در افزایش دانش اروپاییان از جهان ایفا کردند.<ref>{{Cite book |last=Thomas |first=Hugh |authorlink=Hugh Thomas (writer) | title = Rivers of gold: the rise of the Spanish Empire |publisher=George Weidenfeld & Nicholson |year=۲۰۰۳ |location=London |pages=''passim''|isbn=۹۷۸-۰-۲۹۷-۶۴۵۶۳-۴}}</ref> از شکوفایی فرهنگی آن دوره امروزه با عنوان [[عصر طلایی اسپانیا]] یاد می‌شود. اوج‌گیری [[انسان‌گرایی]]، اصلاح‌طلبی پروتستانی و اکتشاف‌های جدید جغرافیایی منجر به شکلگیری جنبش بانفوذ روشن‌فکری به نام [[مکتب سالامانکا]] شد.
| |
| − |
| |
| − | در اواخر قرن شانزدهم و نیمه نخست قرن هفدهم، اسپانیا با چالش‌های سختی از همه جوانب روبرو بود. [[دزدان دریایی بربر|دزدان دریایی بربر مسلمان]] زیر سایه امپراتوری در حال اوج‌گیری [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] جریان عادی زندگی را در بسیاری از مناطق ساحلی اسپانیا مختل می‌کردند و این به منزله احیای خطر [[فتوحات مسلمانان|حمله مسلمانان]] بود.<ref>According to Robert Davis between 1 million and 1.25 million Europeans were captured by [[آفریقای شمالی|North Africa]] Muslim pirates and sold as slaves during the 16th and 17th centuries.</ref> این جریانات در حال به وقوع می پیوست که اسپانیا اغلب در حال جنگ با فرانسه بود.
| |
| − |
| |
| − | [[اصلاحات پروتستانی|جنبش اصلاحات پروتستانی]] و تفرقه در کلیسای کاتولیک کشور و امپراتوری را هر چه بیشتر در باتلاق جنگهای مذهبی فرو برد و در نتیجه امپراتوری مجبور بود تا همیشه نظامی‌گری را در سراسر اروپا و مدیترانه گسترش دهد.<ref>{{cite web|url=http://libro.uca.edu/payne1/payne15.htm|title=The Seventeenth-Century Decline|accessdate=13 August 2008|publisher=The Library of Iberian resources online}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در قرن شانزدهم و زمانی که امپراتوری در اوج قدرت بود [[افسانه سیاه]] یا تبلیغات ضد اسپانیایی توسط مبلغانی از قدرت‌های رقیب اروپایی به خصوص [[هلند]] و [[انگلستان|انگلستانِ]] [[پروتستانیسم|پروتستان]] رواج یافت. مبلغان ضد وضعیت اخلاقی امپراتوری و [[مردم اسپانیا|اسپانیایی‌ها]] تبلیغ می‌کردند. تبلیغات آنها در مورد میزان [[تفتیش عقاید اسپانیایی|تفتیش عقاید]] و همچنین چگونگی رفتار اسپانیایی‌ها با بومیان آمریکا، غیر کاتولیک‌ها و یهودیان بیشتر اغراق‌آمیز و گاهی دروغ بود.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/67986/Black-Legend |title=Encyclopædia Britannica entry "Black Legend" |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=۲۰۱۳-۰۴-۲۶}}</ref>
| |
| − | [[پرونده:Monastery of San Lorenzo de El Escorial.jpg|بندانگشتی|بنای تاریخی [[ال اسکوریال]] در مرکز اسپانیا]]
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Cortes.jpg|upright|بندانگشتی|چپ|[[ارنان کورتس|هرنان کورتس]]، [[کنکیستادور]] (اکتشافگر) و فرماندار [[اسپانیای نو|اسپانیای جدید]].]]
| |
| − | در میانه قرن هفدهم و در حالی بیماری و جنگ اروپا را فرا گرفته بود، هابسبورگ‌های اسپانیایی قاره را در دام جنگ‌ها و اختلافات مذهبی سیاسی انداختند. این درگیری‌ها اقتصاد را از پایه و بن ویران کرد و باعث جنگهای استقلال خواهانه شد با وجود این امپراتوری دربرابر این جریانات جدایی خواه مقاوت می‌کرد اما در نهایت امپراتوری مجبور شد تا جدایی پرتغال و [[هلند]] را به رسمیت بشناسد. این وضعیت منجر به [[جنگ سی‌ساله]] در اروپا شد. در نیمه دوم قرن هفدهم اسپانیا وارد یک سیر نزولی نسبی شد و بخش‌هایی از قلمرویش در فرانسه و هلند را از دست داد گرچه کشورگشایی اسپانیایی‌ها در قاره‌های دیگر ادامه داشت و این روند تا قرن نوزدهم ادامه پیدا کرد.
| |
| − |
| |
| − | سیر نزولی اسپانیا در سالهای آغازین قرن هجدهم با افزایش رقابت و ستیز بر سر تخت سلطنت به اوج خود رسید و [[جنگهای جانشینی اسپانیا]] به وقوع پیوست. جنگهای جانشینی اسپانیا درگیری‌های گسترده بین‌المللی بود که با ضد و خوردهای داخلی در آمیخته بود. پادشاهی اسپانیا تاوان سنگینی به خاطر این جنگ‌ها پرداخت و قلمروی اروپایی خود و ابر قدرتی‌اش در این قاره را دست داد.<ref>{{cite web |last=Rinehart |first=Robert |coauthors=Seeley, Jo Ann Browning | title = A Country Study: Spain – Spain in Decline |publisher=Library of Congress Country Series |year=1998 |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/estoc.html |accessdate=9 August 2008}}</ref> در پی این جنگ دودمان جدیدی با رگ و ریشه فرانسوی قدرت را در اسپانیا به دست گرفتند. کشور واقعی اسپانیا زمانی تشکیل شد که نخستین پادشاه بوربون [[فیلیپ پنجم]] پادشاهی های کاستیل و آراگون را با هم یکپارچه کرد و بسیاری از قوانین و مقررات محلی قدیمی را بر انداخت.<ref>{{cite web |last=Rinehart |first=Robert |coauthors=Seeley, Jo Ann Browning | title = A Country Study: Spain – Bourbon Spain |publisher=Library of Congress Country Series |year=1998 |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/estoc.html |accessdate=9 August 2008}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در قرن هجدهم وضعیت امپراتوری کم کم بهبود یافت. خاندان جدید حاکم یعنی [[دودمان بوربون]] نظام جدید مدرنیزه کردن دولت و اقتصاد را پیاده کرد. جنبش‌های [[عصر روشنگری|روشنگری]] در میان برخی از نخبگان دربار و خاندان پادشاهی رسوخ کرد. کمک‌های نظامی به شورشیان در مستعمرات بریتانیا در [[جنگ انقلاب آمریکا]] وجه بین‌المللی کشور را بهبود بخشید.<ref>{{cite web |last=Gascoigne |first=Bamber | title = History of Spain: Bourbon dynasty: from AD 1700 |publisher=Library of Congress Country Series |year=1998 |url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?HistoryID=ab50&ParagraphID=iss#iss |accessdate=9 August 2008}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === حکمرانی ناپلئون، خیزشها و سرنگونی امپراتوری ناپلئون ===
| |
| − | [[پرونده:La Rendición de Bailén (Casado del Alisal).jpg|بندانگشتی|240px|[[نبرد بایلن]] اثر خوزه دل الیسال. ژوئیه ۱۸۰۸ (تیر ۱۱۸۷)، نخستین شکست بزرگ ارتش [[ناپلئون بناپارت|ناپلئون]] در اسپانیا]]
| |
| − | در سال ۱۷۲۳ (۱۱۷۲) اسپانیا وارد جنگی علیه [[جمهوری اول فرانسه|انقلابیان فرانسوی]] شد. اسپانیا در میدان نبرد شکست خورد و در سال ۱۷۹۵ (۱۱۷۴) صلح با فرانسه برقرار شد. در سال ۱۸۰۷ (۱۱۸۶) طی یک پیمان‌نامه مخفی بین اسپانیا و [[ناپلئون بناپارت]] اسپانیا به پرتغال و بریتانیا اعلان جنگ داد. سربازان ناپلئون برای جنگ با پرتغال وارد اسپانیا شدند و تمام استحکامات نظامی را تصرف کردند. پادشاه اسپانیا به نفع برادر ناپلئون [[ژوزف ناپلئون]] استعفا داد. اسپانیایی ها به ژوزف ناپلئون به عنوان پادشاه دست نشانده نگاه می‌کردند.
| |
| − |
| |
| − | [[خیزش روس د مایو|خیزش ۲ می ۱۸۰۸]] (۱۲ اردیبهشت ۱۱۸۷) یکی از چندین قیام علیه رژیم ناپلئونی در اسپانیا بود.<ref>David A. Bell. "[http://www.historynet.com/wars_conflicts/napoleonic_wars/6361907.html?page=2&c=y Napoleon's Total War]". TheHistoryNet.com</ref> این شورشها نقطه آغاز جنگ خونین [[جنگ شبه جزیره|شبه جزیره]] علیه رژیم ناپلئون بود.<ref>(Gates 2001, p.20)</ref> ناپلئون مجبور شد شخصاً دخالت کند. او جندین ارتش اسپانیایی را شکست داد و انگلیسی ها ار مجبور به عقبنشینی کرد. گرچه اقدامات نظامی بیشتر از سوی نیروهای اسپانیایی، انگلیسی و پرتغالی و تهاجم مرگبار ناپلئون به روسیه منجر به خروج ارتش امپراتوری فرانسه از اسپانیا و بازگشت [[فردیناند هفتم]] شد. <ref>(Gates 2001, p.467)</ref> در خلال جنگ یک سازمان انقلابی به نام "کادیز کورتس" برای هماهنگ سازی مبارزات علیه رژیم ناپلئونی و آماده سازی یک قانون اساسی شکل گرفت.<ref>[http://books.google.es/books?id=l4JQIkW1yrsC&pg=PA209&dq=1812+primeras+cortes+de+españa&hl=es&sa=X&ei=FPu2UNznKcTT0QXo44GQCg&redir_esc=y#v=onepage&q=1812%20primeras%20cortes%20de%20españa&f=false Diccionario de Historia de España. Jaime Alvar Ezquerra.2003] Cortes of Cádiz (1812) was the first parliament of Spain with sovereign power</ref> اعضای این سازمان از تمام اسپانیا بودند.<ref>{{cite book|last=Rodriguez|title=Independence of Spanish America|publisher=Cambridge University Press}} [https://www.google.es/search?tbm=bks&hl=es&q="It+met+as+one+body,+and+its+members+represented+the+entire+Spanish+world"&btnG=] citation: "It met as one body, and its members represented the entire Spanish world"</ref> در سال ۱۸۱۲ (۱۱۹۱) یک قانون اساسی تدوین شد اما پس از سرنگونی رژیم بناپارتی [[فردیناند هفتم]] پارلمان کورتس تدوینگر قانون اساسی را ملغی و حکومت [[پادشاهی مطلقه]] اعلام کرد. این رخدادها نقطه آغاز درگیری های سالهای بعد بین لیبرالها و محافظه کاران بود.
| |
| − |
| |
| − | جنگهای دوران ناپلئون باعث بی‌ثباتی و تفرقه سیاسی و همچنین نابودی اقتصاد اسپانیا شد. در بین این ناآرامی ها [[جنگهای استقلال خواهانه آمریکای لاتین|جنگهای استقلال خواهانه]] در مستعمرات اسپانیا در قاره آمریکا به وقوع پیوست و منجر به استقلال مستعمرات سابق اسپانیا در قاره آمریکا شد. شاه فردیناند هفتم تلاش کرد تا حرکات استقلال‌خواهانه را سرکوب کند اما نه تنها با مخالفت‌ها در مستعمرات روبرو شد به در داخل اسپانیا نیز افسران لیبرال دست به شورش زدند. تا پایان سال ۱۸۲۶ (۱۲۰۴) از تمام مستعمرات اسپانیا در قاره آمریکا تنها [[کوبا]] و [[پورتوریکو]] باقی ماند.
| |
| − |
| |
| − | ادامه بی ثباتی و بحران اقتصادی در اسپانیا منجر به شکلگیری حرکات استقلال‌خواهانه در فیلیپین و کوبا شد. به این دنبال این مبارزات استقلال خواهانه ایالات متحده وارد مناقشه شد و [[جنگ آمریکا و اسپانیا]] در بهار ۱۸۹۸ (۱۲۷۷) به وقوع پیوست.
| |
| − |
| |
| − | === جنگ داخلی اسپانیا ===
| |
| − | با آغاز قرن جدید پیشرفت‌هایی در اسپانیا به وقوع پیوست. با این حال اسپانیا نسبت به سایر اروپاییان نقش کمرنگی در [[تقسیم آفریقا]] داشت. [[صحرای غربی]]، [[قیومیت اسپانیا بر مراکش|مراکش اسپانیا]] و [[گینه استوایی]] تنها مستعمرات اسپانیا در آفریقا بودند. شکست‌های سنگین در طول [[جنگ ریف]] در مراکش اعتبار حکومت و شاهنشاهی را خدشه دار کرد. بین سالهای ۱۹۲۳ تا ۱۹۳۱ (۱۳۰۲ تا ۱۳۱۰) ژنرال [[میگوئل پریمو ده ریورا]] بر اسپانیا حکومت کرد و پایان این دوره با آغاز [[جمهوری دوم اسپانیا]] همزمان شد. جمهوری به استانهای باسک، کاتالونیا و گالیسیا خود مختاری اعطا کرد و برای زنان حق رای قائل شد. جمهوری دوم به شدت تحت حکمرانی تندروهای چپگرا بود. در شرایطی که وضع اقتصادی بدتر می‌شد سیاست اسپانیا هر چه بیشتر به سمت تندروی و خشونت در حرکت بود.
| |
| − |
| |
| − | جنگ داخلی اسپانیا ۱۷ ژوئیه ۱۹۳۶ (۲۶ تیر ۱۳۱۵) آغاز شد و به مدت سه سال بین نیروهای ملی گرا به رهبری [[فرانسیسکو فرانکو]] که توسط [[آلمان نازی]] و [[پادشاهی ایتالیا|ایتالیای فاشیست]] پشتیبانی می‌شد در برابر جمهوری خواهان که توسط [[مکزیک]]، [[شوروی]] و گروهی مووم به "سپاه بین‌المللی" پشتیبانی‌می شدند، ادامه داشت. دولتهای غربی بنا به سیاست [[عدم مداخله]] از هیچ یک از طرفین حمایت نکردند. ژنرال فرانکو پیروز جنگ شد و حکومت دیکتاتوری خود آغاز کرد.
| |
| − |
| |
| − | جنگ داخلی اسپانیا جنگ بی رحمانه‌ای بود و طرفین درگیر اعمال سبوعانه‌ای را انجام دادند. جنگ جان ۵۰۰۰۰۰ نفر را گرفت و نیم میلیون نفر دیگر را مستقیماً درگیر کرد.
| |
| − |
| |
| − | === اسپانیا در دوران فرانکو ===
| |
| − | [[پرونده:Franco eisenhower 1959 madrid.jpg|بندانگشتی|[[فرانسیسکو فرانکو]] و [[دوایت آیزنهاور|آیزنهاور]] رییس جمهور آمریکا، [[مادرید]]، ۱۹۵۹ (۱۳۳۷)]]
| |
| − | [[اسپانیای فاشیست]] تحت حکمرانی فرانکو در قبال [[جنگ جهانی دوم]] [[اسپانیا در جنگ جهانی دوم|بی طرف]] بود گرچه به [[قدرت‌های محور]] تمایل داشت. تنها حزب قانونی در رژیم فرانکو حزب [[حزب فالانژ اسپانیا|فالانژ]] یا ''اسپانیولا ترادیسیونالیستا ای د لاس خونس'' بود که در سال ۱۹۳۷ (۱۳۱۵) تشکیل شده بود؛ خط مشی این حزب تقابل با کمونیسم، کاتولیکگرایی و [[ملی‌گرایی]] بود. در سال ۱۹۴۹ (۱۳۲۷) نام حزب به ''مویممیِنتو ناسیونال" به معنای حرکت ملی تغییر پیدا کرد.
| |
| − |
| |
| − | پس از جنگ جهانی دوم اسپانیا از نظر سیاسی و اقتصادی در انزوا بود و در [[سازمان ملل متحد]] حضور نداشت. اما در سال ۱۹۵۵ (۱۳۳۳) در اوج [[جنگ سرد]] اوضاع تغییر پیدا کرد و اسپانیا عضو سازمان ملل متحد شد. در آن زمان اسپانیا اهمیت راهبردی برای حضور نظامی آمریکا در شبه جزیره ایبریا و حوزه دریای مدیترانه و در نتیجه تقابل با [[شوروی]] داشت. دهه ۶۰ میلادی اسپانیا شاهد رشد بی سابقه نرخ های افتصادی بود که از آن به عنوان [[معجزه اسپانیا]] یاد می‌شود.
| |
| − |
| |
| − | === اسپانیا پس از فرانکو ===
| |
| − | پس از مرگ فرانکو در نوامبر ۱۹۷۵ (آبان ۱۳۵۴)، بر طبق قانون [[خوآن کارلوس اول اسپانیا|خوآن کارلوس اول]] به عنوان [[پادشاهی در اسپانیا|پادشاه اسپانیا]] و [[رئیس دولت]] جانشین وی شد. با تصویب قانون اساسی جدید اسپانیا در سال ۱۹۷۸ (۱۳۵۷) و [[گذار اسپانیا به دموکراسی|استقرار دموکراسی در اسپانیا]]، حکومت با ایجاد یک سازماندهی درونی بر پایه ایجاد [[بخشهای خودمختار اسپانیا|بخشهای خودمختار]] قدرت بیشتری به مناطق و استان‌ها [[قدرت‌سپاری|اعطا کرد]].
| |
| − |
| |
| − | در [[سرزمین باسک (منطقه خودمختار)|باسک]] [[ملی‌گرایی باسکی|ملی‌گرایان میانه‌روی باسکی]] در کنار ملی‌گرایان تندرو به رهبری سازمان مسلح [[اتا]] به حیات خود ادامه دادند. این گروه در سال ۱۹۵۹ (۱۳۳۸) در دوران فرانکو تشکیل شده بود اما به اقدامات خشونتبار خود حتی پس از استقرار دموکراسی و اعطای خودمختاری به منطقه باسک ادامه داد.
| |
| − |
| |
| − | در ۲۳ فوریه ۱۹۸۱ (۴ اسفند ۱۹۵۹)، عناصر شورشی نفوذی اتا در میان نیروهای امنیتی مجلس اسپانیا در تلاش برای تحمیل یک حکومت نظامی مجلس را تصرف کردند. شاه خوآن کارلوس اول شخصاً پیگیری مسئله را بر دوش گرفت و از طریق تلویزیون ملی کودتاچیان را وادار به تسلیم کرد.
| |
| − | [[پرونده:Palaciorealycatedraldelaalmudena.jpg|بندانگشتی|300px|[[کاخ پادشاهی مادرید|کاخ پادشاهی اسپانیا]] و [[کلیسای جامع آلمودنا|کلیسای جامع سانتا ماریا لا رئال د لا آلمودنا]].]]
| |
| − | در ۳۰ مه ۱۹۸۲ (۹ خرداد ۱۳۶۱) در پی برگزاری یک همه‌پرسی اسپانیا به [[ناتو]] پیوست. در همان سال با پیروزی [[حزب کارگران سوسیالیست اسپانیا]] نخستین حزب چپ در ۴۳ سال گذشته به قدرت رسید. در سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۴) اسپانیا به [[اتحادیه اقتصادی اروپا]] پیوست که بعدها به [[اتحادیه اروپا]] تبدیل شد. در پی انتخابات عمومی سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۴) حزب کارگران سوسیالیست پس از ۱۴ سال حکومت شکست خورد و جای خود را به [[حزب مردم (اسپانیا)|حزب مردم]] داد.
| |
| − |
| |
| − | در تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۰۲ (۱۱ دی ۱۳۸۰) دولت اسپانیا، [[یورو]] واحد پول شانزده کشور [[منطقه یورو]] را جانشین [[پزوتا]] کرد. در همان دوره اسپانیا شاهد رشد اقتصادی قوی، بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا بود. در همان حال تحلیلگران اقتصادی هشدار می دادند که قیمت شگفت آور املاک و کسری تجارت خارجی بالا در اوج رونق احتمالاً منجر به فروپاشی وحشتناک اقتصادی کشور خواهد شد. این پیشبینی‌ها درست بود و رکود اقتصادی ناشی از رکود در بخش مسکن در سال مالی ۲۰۰۸-۲۰۰۹ کشور را فرا گرفت.<ref>{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2002/07/11/business/worldbusiness/11iht-a10_18.html?scp=1&sq=Economy%20reaps%20benefits%20of%20entry%20to%20the%20'club'%20:%20Spain's%20euro%20bonanza&st=cse|title=Economy reaps benefits of entry to the 'club' : Spain's euro bonanza|work=International Herald Tribune |accessdate=9 August 2008|date=11 July 2002|author=Pfanner, Eric}} See also: {{Cite news|url=http://www.economist.com/displayStory.cfm?story_id=9118701|title=Spain's economy / Plain sailing no longer|work=The Economist |date=3 May 2007|accessdate=9 August 2008}}</ref> در سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۶) ترکیدن [[حباب مسکن در اسپانیا|حباب مسکن]] منجر به بحران مالی در اسپانیا شد که تا سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۲) ادامه شد.
| |
| − |
| |
| − | در صبح روز ۵ شنبه ۱۱ مارس ۲۰۰۴ (۲۱ اسفند ۱۳۸۲) و در اوج ساعات شلوغی شهر [[مادرید]] [[بمبگذاری‌های ۲۰۰۴ مادرید|ده انفجار تروریستی در شبکه راه آهن مادرید]] بوقوع پیوست. سه سال بعد و طی تحقیق و برگزاری دادگاه مشخص شد این بمبگذاری‌ها توسط گروه ستیزگر اسلامگرای محلی نزدیک به [[القاعده]] برنامه ریزی و اجرا شده بوده است.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/3509426.stm|publisher=BBC|title=Al-Qaeda 'claims Madrid bombings'|accessdate=13 August 2008 | date=14 March 2004}} See also: {{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/7070827.stm|publisher=BBC|title=Madrid bombers get long sentences|accessdate=13 August 2008 | date=31 October 2007}}</ref> بر اثر این انفجار ۱۹۱ نفر کشته و ۱۸۰۰ نفر زخمی شدند.
| |
| − |
| |
| − | در ابتدا انگشت اتهام به سوی گروه جدایی طلب باسک [[اتا]] دراز شد اما مدارک و شواهدی آشکار شد که دخالت [[اسلامگرایی|اسلامگرایان]] را ثابت می‌کرد و چون انتخابات عمومی اسپانیا قرار بود سه روز بعد انجام شود خیلی زود مسائل امنیتی در صدر مجادلات بین دو حزب رقیب [[حزب مردم (اسپانیا)|حزب مردم]] و [[حزب کارگران سوسیالیست اسپانیا|حزب کارگران سوسیالیست]] قرار گرفت.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/3509744.stm|publisher=BBC|title=Spain votes under a shadow|accessdate=13 August 2008 | date=14 March 2004|first=Dominic|last=Bailey}}</ref> در آن انتخابات [[حزب کارگران سوسیالیست اسپانیا]] به رهبری [[خوزه لوئیز رودریگز ساپاترو]] با کسب اکثریت آرا پیروز شد و ساپاترو به عنوان [[نخست وزیر اسپانیا]] برگزیده شد.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/3512222.stm|publisher=BBC|title=Spain awakes to socialist reality|accessdate=13 August 2008 | date=15 March 2004|first=Dominic|last=Bailey}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == جغرافیا ==
| |
| − | {{Main|جغرافیای اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:Donostia Igeldotik.jpg|بندانگشتی|330px|خلیج لاکونچا در شهر [[سن سباستین]] واقع در [[جزایر سانتا کلارا]] در [[استان گیپوسکوا]]، باسک]]
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا با داشتن ۵۰۵۹۹۲ کیلومتر مربع وسعت [[فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری|پنجاه و دومین کشور بزرگ جهان]] است. اسپانیا تقریباً ۴۷۰۰۰ کیلومتر مربع کوچکتر از [[فرانسه]] و ۸۱۰۰۰ کیلومتر مربع بزرگتر از [[کالیفرنیا|ایالت کالیفرنیا آمریکا]] است. قله آتش فشانی [[تید]] که در نزدیکی شهر [[تنریف]] در [[جزایر قناری]] قرار دارد با ارتفاع ۳۷۱۸ متر بلندترین نقطه کشور اسپانیا می‌باشد.
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا بین [[مدار ۲۶ درجه شمالی|مدار ۲۶]] و [[مدار ۴۴ درجه شمالی|۴۴ درجه شمالی]] و [[نصف‌النهار ۵ درجه شرقی|نصف‌النهار ۵]] و [[نصف‌النهار ۱۹ درجه شرقی|۱۹ درجه شرقی]] قرار دارد.
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا در غرب با [[پرتغال]]، در جنوب از طریق [[برون‌بوم|درون‌بومهایش]] در شمال آفریقا ([[سبته]]، [[ملیله]] و [[پنیون د ولس د لا گومرا]]) با [[مراکش]] و [[جبل‌الطارق]] (جز [[سرزمینهای آن سوی دریاهای بریتانیا]] می باشد)، در شمالغرب در راستای کوه‌های [[پیرنه]] با [[فرانسه]] و [[شاهزاده نشین]] [[آندورا]] هم‌مرز می‌باشد.در امتداد کوه‌های پیرنه در ۱۶۰۰ متری مرز [[استان خرنا|استان خرنای]] [[کاتالونیا]] شهر برون‌بوم [[ییویا]] درون خاک کشور فرانسه قرار دارد.
| |
| − |
| |
| − | === جزایر ===
| |
| − | جزایر اسپانیا شامل [[جزایر بالئاری]] در [[دریای مدیترانه]] و [[جزایر قناری]] در [[اقیانوس اطلس]] می‌باشد. افزون بر اینها شماری جزیره غیر مسکونی دیگر در سمت مدیترانه‌ای [[تنگه جبل‌الطارق]] نیز متعلق به اسپانیا است از جمله [[جزایر چافاریناس]]، [[پنیون د آلهوسماس|آلهوسماس]] و جزیره کوچک [[جزیره پرخیل|پرخیل]]. [[جزیره آلبوران]] که بین اسپانیا و شمال آفریقا قرار دارد نیز تحت حاکمیت اسپانیا می‌باشد. جزیره کوچک [[جزیره فاسان|فاسان]] که در [[رودخانه بیداسوآ]] قرار دارد تحت حاکمیت مشترک اسپانیا و فرانسه اداره می‌شود.
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Teide2007.jpg|بندانگشتی|240px|[[تید|قله تید]] در [[تنریف]] واقع در [[جزایر قناری]]، بلندترین کوه اسپانیا]]
| |
| − | جمعیت جزایر:<ref>La superficie de las islas vendrá dada en hectáreas salvo la de las mayores islas de los archipiélagos canario y balear, así como las plazas de soberanía.</ref>
| |
| − | * ۱. [[تنریف]] ۸۹۹٬۸۳۳
| |
| − | * ۲. [[مایورکا]] ۸۶۲٬۳۹۷
| |
| − | * ۳. [[گران کاناریا]] ۸۳۸٬۳۹۷
| |
| − | * ۴. [[لانزاروته]] ۱۴۱٬۹۳۸
| |
| − | * ۵. [[ایبیزا، اسپانیا|ایبیزا]] ۱۲۵٬۰۵۳
| |
| − | * ۶. [[فوئرته‌ونتورا]] ۱۰۳٬۱۰۷
| |
| − | * ۷. [[منورکا]] ۹۲٬۴۳۴
| |
| − | * ۸. [[لا پالما]] ۸۵٬۹۳۳
| |
| − | * ۹. [[لا خومرا]] ۲۲٬۲۵۹
| |
| − | * ۱۰. [[ال هییرو]] ۱۰٬۵۵۸
| |
| − | * ۱۱. [[فورمنترا]] ۷٬۹۵۷
| |
| − | * ۱۲. [[جزیره آروسا|آروسا]] ۴٬۸۸۹
| |
| − | * ۱۳. [[گراسیوسا، جزایر قناری|لا گراسیوسا]] ۶۵۸
| |
| − | * ۱۴. [[تابارکا]] ۱۰۵
| |
| − | * ۱۵. [[جزیره اونس|اونس]] ۶۱
| |
| − |
| |
| − | === کوهستان‌ها رودخانه ها ===
| |
| − | اسپانیا کشوری کوهستانی می‌باشد و [[فلات|فلاتها]] و رشته کوهای بلند درآن پوشیده است. افزون بر کوه های [[پیرنه]] رشته کوهای دیگری از جمله "کانتابریان"، "ایبریکو"، "سنترال"، "تولدو"، "سییرا مورنا" و "پنیبتیکو در اسپانیا وجود دارد. بلندترین نقطه سرزمین اصلی اسپانیا و شبه جزیره ایبریا قله [[مولهاسن]] با ارتفاع ۳۴۷۸ متر می‌باشد که در رشته کوه های سییرا نوادا قرار دارد. البته بلندترین نقطه کشور اسپانیا در مجموع قله [[آتشفشان|آتشفشانی]] [[تید]] واقع در جزایر قناری می‌باشد. بزرگترین فلات اسپانیا مستا سنترال نام دارد که در قلب اسپانیا واقع شده است.
| |
| − |
| |
| − | چندین رودخانه بزرگ در اسپانیا وجود دارد از جمله رودخانه های [[تاقوس]]، [[ایبرو]]، [[دورو]]، [[گوادیانا]] و [[گوادالکیویر]]. در طول ساحل [[دشت آبرفتی|دشتهای آبرفتی]] وجود دارد که بزرگترین آن دشت آبرفتی گوادالکیویر واقع در [[اندلس]] می‌باشد.
| |
| − |
| |
| − | === اقلیم ===
| |
| − | {{Main|اقلیم اسپانیا}}
| |
| − | بر اساس ویژگی های جغرافیایی سه اقلیم در اسپانیا وجود دارد:<ref>{{cite web|url=http://www.schweizerbart.de/resources/downloads/paper_free/55034.pdf |title=World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated – (see p.3) |format=PDF |date= |accessdate=30 April 2011}}</ref><ref>http://www.city-data.com/forum/attachments/weather/56180d1263187925-ultimate-climate-poll-koppen-climate-classification-kottek_et_al_2006.gif</ref><ref>[//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/Koppen_World_Map.png ]{{dead link|date=July 2013}}</ref>
| |
| − | * [[اقلیم مدیترانه‌ای]] با تابستان‌های گرم و خشک. بر طبق [[رده‌بندی اقلیمی کوپن]] در صوزت از این نوع اقلیم بر ایبریا حکم‌فرماست: Csa و Csb.
| |
| − | * [[آب‌وهوای نیمه‌خشک|اقلیم نیمه‌خشک]] که در ربع جنوبشرقی کشور به ویِژه در منطقه [[مورسیا (شهر)|مورسیا]] و در دره [[ایبرو]] وجود دارد و برخلاف اقیلم مدیترانه‌ای فصل خشک پس از زمستان نیز ادامه دارد.
| |
| − | * [[اقلیم اقیانوسی]] در شمال اسپانیا به ویژه در منطقه [[سرزمین باسک (منطقه خودمختار)|استان باسک]]، [[آستوریاس]]، [[استان کانتابریا|کانتابریا]] و بخشی از [[گالیسیا]] حمکفرماست. برخلاف اقلیم مدیترانه‌ای در اقلیم اقیانوسی دما در زمستان و تابستان تحت تاثیر اقیانوس تغییر می‌کند و هیچ فصل خشکی وجود ندارد.
| |
| − |
| |
| − | افزون بر این اقلیم‌های اصلی زیر اقلیم‌های دیگری نیز وجود دارد مانند [[اقلیم آلپی]] در [[پیرنه]] و [[سییرا نوادا]] و [[مناطق نیمه‌گرمسیری|اقلیم نیمه‌گرمسیری]] در جزایر قناری.
| |
| − |
| |
| − | == حکومت ==
| |
| − | {{Main|سیاست در اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:Juan Carlos 2004.jpg|بندانگشتی|upright|[[خوآن کارلوس اول اسپانیا|خوآن کارلوس اول]]، [[پادشاهی در اسپانیا|پادشاه پیشین اسپانیا]] و [[ملکه سوفیای اسپانیا|سوفیا، ملکه پیشین اسپانیا]]]]
| |
| − | قانون اساسی ۱۹۷۸ اوج دموکراسی در اسپانیا است. تاریخ تدوین قانون اساسی در این کشور به [[قانون اساسی ۱۸۱۲ اسپانیا|قانون اساسی ۱۸۱۲]] باز می‌گردد. پس از مرگ ژنرال فرانکو پادشاه خوان کارلوس برای تسریع روند اصلاحات نخست وزیر دوران فرانکو [[کارلوس آریاس ناوارو]] را برکنار و سیاستمدار اصلاح‌طلب [[آدولفو سوارز]] را جانشین او کرد. <ref name="From Dictatorship to Democracy">John Hooper, ''The New Spainards'', 2001, ''From Dictatorship to Democracy''</ref><ref name="Spain's fast-living king turns 70">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7171971.stm Spain's fast-living king turns 70] BBC News Friday, 4 January 2008 Extracted 18 June 2009</ref> پس از برگزاری [[انتخابات عمومی اسپانیا (۱۹۷۷)|انتخابات عمومی سال ۱۹۷۷]] (۱۳۵۶) و در نتیجه آن پارلمان قانون اساسی (پارلمانی که اختیار تدوین قانون اساسی را دارد) با هدف آماده‌سازی و تصویب قانون اساسی جدید تشکیل شد. <ref>{{cite web|url=http://www.senado.es/constitu_i/index.html |title=Spanish Constitution |publisher=Senado.es |date= |accessdate=1 November 2011}}</ref> پس از انجام همه‌پرسی در ۶ دسامبر ۱۹۷۸ (۱۵ آذر ۱۳۵۷)، ۸۸٪ رای‌دهندگان به قانون اساسی جدید رای دادند.
| |
| − |
| |
| − | بر طبق این قانون اساسی اسپانیای امروز شامل ۱۷ [[بخشهای خودمختار اسپانیا|بخش خودمختار]] و دو [[بخشهای خودمختار اسپانیا|شهر خودمختار]] با درجه‌های گوناگونی از خودمختاری می‌باشد با این حال این قانون اساسی، اسپانیا را صراحتاً کشوری متحد و غیر قابل تقسیم می‌داند. همچنین بر طبق قانونی اساسی اسپانیا هیچ دینی در این کشور رسمی نیست و همه مردم در اعمال و باورهای دینی خود آزادند.
| |
| − |
| |
| − | === اجزای حکومت ===
| |
| − | اسپانیا یک [[پادشاهی مشروطه]] می‌باشد که در آن سلطنت موروثی است و دارای دو مجلس قانون‌گذاری است. به مجموع [[قوه قانون‌گذاری]] اسپانیا یعنی هر دو مجلس "شورای عالی" یا [[کرتس خنرالس]] گفته می‌شود. [[قوه مجریه]] شامل [[کابینه اسپانیا|شورای وزیران]] به سرپرستی [[نخست وزیر اسپانیا|نخست وزیر]] می‌باشد. نخست وزیر اسپانیا توسط پادشاه و با تایید [[مجلس نمایندگان (اسپانیا)|کنگره نمایندگان]] (معادل مجلس نمایندگان) پس از انتخابات مجلس انتخاب منصوب می‌گردد. پادشاه فردی را برای نخست وزیری به کنگره نمایندگان معرفی می کند که توسط حزب دارای اکثریت در کنگره پیشنهاد شده باشد.
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Presidente Mariano Rajoy Brey 2012 - La Moncloa.JPG|بندانگشتی|upright|[[ماریانو راخوی]]، نخست وزیر.]]
| |
| − | [[قوه قانون‌گذاری]] شامل [[مجلس نمایندگان (اسپانیا)|کنگره نمایندگان]] با ۳۵۰ عضو و [[سنای اسپانیا|مجلس سنا]] با ۲۵۹ عضو می‌باشد که هر دو به انتخاب مردم به مدت چهار سال فعالیت می‌کنند به جز ۵۱ عضو مجلس سنا توسط مجلس‌های منطقه‌ای بخشهای خودمختار منصوب می‌شوند.
| |
| − | * '''رئیس حکومت'''
| |
| − | ** [[پادشاهی در اسپانیا|پادشاه]] [[خوآن کارلوس اول اسپانیا|خوآن کارلوس اول]]، از ۲۲ دسامبر ۱۹۷۵ (۱ دی ۱۳۵۴)
| |
| − | * '''رئیس دولت'''
| |
| − | ** [[نخست وزیر اسپانیا]]: [[ماریانو راخوی|ماریانو راخوی بری]]، ۲۰ نوابر ۲۰۱۱ (۲۹ آبان ۱۳۹۰) انتخاب شد.
| |
| − | *** [[جانشین نخست وزیر اسپانیا|معاون اول نخست وزیر]] و وزیر دفتر نخست وزیر: [[سورایا سائنس د سانتا ماریا]].
| |
| − | * '''کابینه'''
| |
| − | ** [[کابینه اسپانیا|شورای وزیران]]، توسط نخست وزیر تعیین می‌شود.
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا یکی [[تمرکززدایی]] شده ترین کشورهای اروپایی است. تمام بخشهای خودمختار در اسپانیا دارای مجلس منتخب مستقل، دولت و ادارت دولتی مستقل، بودجه مستقل، نظام آموزشی و بهداشتی مستقل می‌باشند. بر افزون بر اینها باسک و ناوارا دارای نظام مالی مستقل خود هستند. در بخشهای خودمختار کاتالونیا و باسک نیروی پلیس محلی جانشین پلیس ملی شده است.
| |
| − |
| |
| − | === تقسیمات کشوری ===
| |
| − | {{نقشه استانهای اسپانیا}}
| |
| − | {{اصلی|تقسیمات کشوری اسپانیا}}
| |
| − | {{اصلی|بخشهای خودمختار اسپانیا}}
| |
| − | {{اصلی|استانهای اسپانیا}}
| |
| − | {{اصلی|شهرستان‌های اسپانیا}}
| |
| − | {{اصلی|دهستان‌های اسپانیا}}
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا [[بخشهای خودمختار اسپانیا|۱۷ بخش خودمختار]] و دو شهر خودمختار دارد که هر دو گروه بالاترین درجه تقسیمات کشوری محسوب می‌شوند. از سوی دیگر کشور اسپانیا به ۵۰ [[استانهای اسپانیا|استان]] نیز تقسیم شده است که به این ترتیب هر کدام از بخشهای خودمختار خود به یک یا چند استان تقسیم گردیده‌اند. علاوه بر این هر استان به تعدادی [[شهرستان‌های اسپانیا|شهرستان]] تقسیم شده است.<ref>[http://www.statoids.com/ues.html استانهای اسپانیا]</ref>
| |
| − |
| |
| − | === روابط خارجی ===
| |
| − | {{اصلی|روابط خارجی اسپانیا}}
| |
| − | پس از مرگ فرانکو درسال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴) و بازگشت اسپانیا به دموکراسی سیاست خارجی این کشور دچار تغییر شد و انزوای سیاسی دوران فرانکو جای خود را به گسترش [[دیپلماسی]] داد. در سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵) اسپانیا به [[اتحادیه اقتصادی اروپا]] پیوست و با کشورهای غربی وارد معاملات امنیتی شد.
| |
| − | [[پرونده:Tratado de Lisboa 13 12 2007 (081).jpg|بندانگشتی|275px|راست|اسپانیا در سال ۱۹۸۶ به [[اتحادیه اقتصادی اروپا]] پیوست.]]
| |
| − | اسپانیا به عنوان یکی از اعضای [[ناتو]] در فعالیتهای امنیتی چند جانبه ببنالمللی شرکت داشته است. عضویت این کشور در [[اتحادیه اروپا]] یکی مهمترین بخشهای سیاست خارجی اسپانیاست. حتی در مواجه با بسیاری از بحرانهای فراروی کشورهای اروپای غربی، اسپانیا ترجیح داده است تا اقداماتش را با سازوکارهای سیاسی اتحادیه اروپا هماهنگ کند.
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا روابط ویژه خود را با [[فیلیپین]] و [[آمریکایی اسپانیایی|کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی]] حفظ کرده است. سیاست روابط خارجی اسپانیا با این کشورها بر پایه ایجاد و تفویت یک جامعه ایبری-لاتین و تقویت روابط زبانی، فرهنگی، بازرگانی و تاریخی بین شبهجزیره ایبریا و کشورهای آمریکای لاتین استوار است.
| |
| − |
| |
| − | === مناقشات ارضی ===
| |
| − | اسپانیا مدعی مالکیت بر [[جبل طارق]] است در حالی که این منطقه یکی از [[سرزمینهای آن سوی دریاهای بریتانیا]] محسوب می‌شود. در سال ۱۷۰۴ (۱۰۸۳) در خلال [[جنگهای جانشینی اسپانیا]] این شهر به دست نیروهای هلندی انگلیسی که برای [[کارل ششم، امپراتور مقدس روم]] می‌جنگیدند، تسخیر شد.
| |
| − |
| |
| − | وضعیت قانونی این منطقه در سال ۱۷۱۳ (۱۰۹۲) در [[پیمان‌نامه اوترخت]] مشخص شد و طبق آن اسپانیا برای همیشه جبل طارق را به پادشاهی بریتانیا واگذار کرد.<ref>{{cite web|url=http://www.mgar.net/docs/utrech.htm|title=Tratado de Utretch – Gibraltar (Spanish)|accessdate=9 August 2008|publisher=mgar.net}}</ref> از دهه ۱۹۴۰ میلادی اسپانیا خواستار بازپسگیری این منطقه شده است. بیشتر [[مردم جبل طارق]] مخالف پیوستن به اسپانیا یا حاکمیت مشترک دو کشور هستند.<ref>
| |
| − | {{Cite news
| |
| − | |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/2400673.stm
| |
| − | |title=Q&A: Gibraltar's referendum|publisher=BBC News
| |
| − | |date=8 November 2002
| |
| − | |accessdate=19 February 2010
| |
| − | }}</ref> سازمان ملل طی قطعنامه‌هایی از دو کشور اسپانیا و بریتانیا خواسته است تا با انجام مذاکره به توافق برسند.<ref>
| |
| − | {{cite web
| |
| − | |url=http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/218/33/IMG/NR021833.pdf?OpenElement
| |
| − | |title=Resolution 2070: Question of Gibraltar|date=16 December 1965|format=PDF
| |
| − | |publisher=United Nations
| |
| − | |accessdate=19 February 2010
| |
| − | }}</ref><ref>
| |
| − | {{cite web
| |
| − | |url=http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/005/34/IMG/NR000534.pdf?OpenElement
| |
| − | |title=Resolution 2231: Question of Gibraltar|date=20 December 1966|format=PDF
| |
| − | |publisher=[[سازمان ملل متحد|United Nations]]
| |
| − | |accessdate=19 February 2010
| |
| − | }}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[جزایر ساواگه]] منطقه دیگری است که مورد ادعای اسپانیا می‌باشد. این جزایر جزو خاک [[پرتغال]] می‌یاشند و این کشور ادعای همسایه خود اسپانیا را بر جزایر ساواگه بی‌اساس می‌داند. بر طبق ادعای اسپانیایی‌ها ساواگه مجموعه‌ای از صخره‌ها است و جزیره محسوب نمی‌شود پس هیچ آب سرزمینی‌ای برای پرتغال دراین منطقه وجود ندارد. در ژوئیه ۲۰۱۳ اسپانیا طی نامه‌ای این نظر خود را به اطلاع سازمان ملل رساند.
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا مدعی حاکمیت بر جزیره کوچک و خالی از سکنه [[جزیره پرخیل|پرخیل]] نیز می‌باشد. پرخیل در ۲۵۰ متری ساحل مراکش، ۸ کیلومتری [[سبته]] و ۱۳ کیلومتری سرزمین اصلی اسپانیا قرار دارد. در سال ۲۰۰۲ (۱۳۸۱) اختلاف اسپانیا با مراکش بر سر حاکمیت بر این جزیره منجر به حادثه‌ای مسلحانه شد که با توافق طرفین به ادامه وضع موجود فیصله یافت. این جزیره هم اکنون کاملاً خالی از سکنه است و پرچم هیچ کشوری در آن دیده نمی‌شود.
| |
| − |
| |
| − | مناطقی از خاک اسپانیا نیز مورد ادعای سایر کشورهاست. مراکش مدعی بر حاکمیت خود بر دو جزیره سبته و ملیله است و پرتغال حاکمیت اسپانیا بر شهر [[اولیونزا]] را به رسمیت نمی‌شناسد.
| |
| − | [[پرونده:Spanish military images (1).jpg|بندانگشتی|300px|نیروهای نظامی اسپانیا]]
| |
| − |
| |
| − | === نیروهای مسلح ===
| |
| − | {{Main|نیروهای نظامی اسپانیا}}
| |
| − |
| |
| − | نیروهای نظامی اسپانیا {{اسپانیایی|Fuerzas Armadas Españolas}} شامل [[نیروی زمینی اسپانیا|نیروی زمینی]]، [[نیروی هوایی اسپانیا|نیروی هوایی]] و [[نیروی دریایی اسپانیا|نیروی دریایی]] می‌باشد. نیروهای نظامی اسپانیا تحت فرمان [[فرمانده کل|فرماندهی کل قوا]] [[خوان کارلوس اول اسپانیا|پادشاه خوان کارلوس اول]] می‌باشند.
| |
| − |
| |
| − | == اقتصاد ==
| |
| − | {{Main| اقتصاد اسپانیا}}
| |
| − |
| |
| − | === پیش از بحران مالی ===
| |
| − | اقتصاد [[سرمایه‌داری|سرمایه‌داریِ]] [[اقتصاد مختلط|مختلط]] اسپانیا [[فهرست کشورها بر پایه تولید ناخالص داخلی|سیزدهمین]] اقتصاد بزرگ جهان، پنجمین اقتصاد بزرگ [[اتحادیه اروپا]] و چهارمین اقتصاد بزرگ [[منطقه یورو]] می‌باشد.
| |
| − |
| |
| − | در آغاز دهه ۱۹۹۰ برخی شرکت‌های اسپانیایی به شرکت‌هایی چند ملیتی تبدیل شدند. بیشتر فعالیت این شرکت‌ها در حوزه کشورهای آمریکای لاتین بود. هم اکنون نیز اسپانیا پس از آمریکا بزرگترین سرمایه‌گذار خارجی در آمریکای لاتین محسوب می‌شود. برخی دیگر از شرکت‌های اسپانیایی حوزه فعالیت خود را به آسیا و کشورهای هند و چین نیز گسترش داده‌اند. این گسترش جهانی برای اسپانیا برتری رقابتی در برابر دیگر همسایه‌های اروپایی محسوب می‌شود. دلیل این امر ممکن است در درجه اول تمایل به زبان و فرهنگ اسپانیایی در آسیا و آفریقا و همچنین وجود فرهنگ مشارکتی که ریسک کردن در بازارهای ناپایدار را به اسپانیایی ها یاد داد باشد.
| |
| − |
| |
| − | پس گذشت دوره بحران اقتصادی در اوایل دهه ۱۹۹۰ اسپانیا شاهد رشد اقتصادی خوبی بود. این رشد اقتصاد بالا به دولت کمک کرد تا بدهی‌های خارجی‌اش را کاهش دهد و همچنین باعث شد نرخ بیکاری در این کشور به طور قابل توجهی کاهش یابد. در سال ۱۹۹۹ (۱۳۷۸) اسپانیا در شرایطی به منطقه یورو پیوست که بودجه دولت متعادل و نرخ تورم تحت کنترل بود.
| |
| − | [[پرونده:Zara - London, UK 27.jpg|بندانگشتی|چپ|220px|یکی از شعبه‌های فروشگاه‌های [[زارا (فروشگاه)|زارا]] در لندن]]
| |
| − | پیش آغاز بحران شدید اقتصادی اخیر دولت نخست وزیر پیشین [[خوزه ماریا اسنار]] در الحاق اسپانیا به کشورهای پایه‌گذار [[یورو]] موفق بود. نرخ [[بیکاری]] در اکتبر ۲۰۰۶ برابر با ۶/۷٪ بود که در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی و در مقایسه با نرخ بیکاری در اوایل دهه ۱۹۹۰ (حدود ۲۰٪) نرخ پایینی محسوب می‌شد. نقاط ضعف همیشگی اقتصاد اسپانیا تورم بالا<ref>{{cite web|url=http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php/aid/1592/Spain%92s_economy_.html|title=Spain's Economy: Closing the Gap|publisher=[[سازمان همکاری اقتصادی و توسعه|OECD]] Observer|month=May | year=2005|accessdate=15 August 2008}}</ref>، وجود یک [[بازار سیاه]] وسیع<ref>{{cite web|url=http://www.frontpagemag.com/Articles/Read.aspx?GUID=3E2579A7-6002-4048-97BB-46679C5D8A88|title=Going Underground: America's Shadow Economy|publisher=FrontPage magazine|month=January | year=2005|accessdate=15 August 2008}}</ref> و نظام آموزشی ضعیف (که بر اساس گزارش‌های [[سازمان همکاری اقتصادی و توسعه]] یکی از ضعیف‌ترین نظام‌های آموزشی در میان کشورهای توسعه یافته می‌باشد) هستند.<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/dataoecd/51/21/37392840.pdf|title=OECD report for 2006|format=PDF|accessdate=9 August 2008|publisher=OECD}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | شرکت‌های اسپانیایی در زمینه‌های گوناگونی فعال هستند. مهمترین آنها عبارتند از [[ایبردرولا]] که یکی از بزرگترین شرکت فعال در زمینه [[تجاری‌سازی انرژی‌های تجدید پذیر|انرژی‌های برگشت پذیر]] می‌باشد. <ref>{{cite news| url=http://www.forbes.com/feeds/afx/2008/05/25/afx5046256.html | work=Forbes | title=Spain's Iberdrola signs investment accord with Gulf group Taqa | date=25 May 2008}}</ref>؛ شرکت‌های [[تلفونیکا]]ٰ، [[ابنگوا]]، [[شرکت موندراگون|موندراگون]]، [[مویستار]]، [[هیسدسات]]، [[ایندرا]] که در زمینه [[فناوری ارتباطات]] متخصص هستند؛ شرکت‌های [[کونستروکسیونس ای اوکسیلیار د فروکاریلس]] و [[تالگو]] که در صنعت راه آهن و ترابری ریلی فعالند؛ شرکت‌های نساجی مانند [[ایندیتکس]]، شرکت‌های پتروشیمی مانند [[رپسول]] و شرکت‌های فعال در زمینه ساخت زیربناها مانند [[فروویال]]، [[آکسیونا]]، [[گروپو آسی‌اس|گروه آسی‌اس]]، [[اوبراسکون هارته لاین]] و [[فومنتو د کونستروکسیونس ای کونتراتس]]؛ با ذکر این نکته که ۶۰ درصد شرکت‌های بین‌المللی فعال در زمینه زیربناهای حمل و نقل اسپانیایی هستند.
| |
| − |
| |
| − | === رونق و رکود در بازار مسکن ===
| |
| − | با انتخاب یورو به جای پزوتا در آغاز قرن جدید اقتصاد اسپانیا شاهد کاهش [[نرخ بهره]] به کمترین میزان خود در تاریخ بود. رشد بازار مسکن که از سال ۱۹۹۷ (۱۳۷۶) آغاز شده بود، شتاب گرفته و در عرض چند سال به یک [[حباب بازار مسکن اسپانیا|حباب]] تبدیل شد. بازار املاک توسط بانک‌های موسوم کاخا (بانک های پس انداز منطقه‌ای تحت نظارت دولتهای منطقه‌ای) تامین مالی و با نرخه بهره پایینی که در تاریخ بی‌نظیر بود و رشد شدید مهاجرت تقویت می‌شد. اقتصاد اسپانیا به خاطر دور بودنش از نرخ رشد صفر مجازی نسبت به دیگر شرکای اروپایی‌اش اعتبار داشت.<ref>{{cite web|url=http://stats.oecd.org/WBOS/ViewHTML.aspx?QueryName=198&QueryType=View&Lang=en|title=OECD figures|publisher=OECD|accessdate=13 August 2008}}</ref> اقتصادی که بیش نیمی از شغل‌های جدید ایجاد شده در اتحادیه اروپا را در پنج ساله منتهی به پایان سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴) ایجاد کرده بود.<ref>{{Cite news|url=http://www.guardian.co.uk/world/2006/jul/26/spain.gilestremlett|title=Economic statistics|work=Guardian |location=London |accessdate=13 August 2008 | first=Giles | last=Tremlett | date=26 July 2006}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.la-moncloa.es/NR/rdonlyres/2E85E75E-E2D9-4148-B1DF-950B06696A6C/74823/Chapter_2.PDF|title=Official report on Spanish recent Macroeconomics, including tables and graphics|format=PDF|accessdate=13 August 2008|publisher=La Moncloa}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | حباب مسکن اسپانیا در سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۷) ترکید و باعث فروپاشی اقتصادی بخشهای مربوط به مسکن و ساخت و ساز، اخراج گسترده کارکنان و کارگران و توقف روند تقاضای کالا و خدمات شد. تا پایان ماه مه ۲۰۰۹ (اردیبهشت ۱۳۸۸) [[بیکاری در اسپانیا|نرخ بیکاری]] به ۱۸/۷٪ رسید. (۳۷٪ در بین جوانان)<ref>[http://web.archive.org/web/20090704003625/http://www.cbc.ca/money/story/2009/07/02/euro-zone-unemployment-may.html Euro zone unemployment reaches 15 million]</ref><ref>[http://www.telegraph.co.uk/finance/comment/ambroseevans_pritchard/5742937/The-unemployment-timebomb-is-quietly-ticking.html The unemployment timebomb is quietly ticking]</ref><ref>Spanish cajas and the financial crisis New York Times Clash of Cultures Upends Spain’s Cajas</ref>
| |
| − |
| |
| − | بانک‌ها و موسسه‌های مالی اسپانیا در ابتدا تلاش کردند تا از بحران پیش آمده برای همتایان بریتانیایی و آمریکایی خود دوری کنند. بانک‌های بین‌المللی اسپانیا، [[سانتاندر گروپ|بانک سانتاندر]] و [[بانکو بیلبائو ویسکایا آرخنتاریا|بانک بی‌بی‌وی‌ای]] که [[سبد سهام|سبدهای سهام]] متنوع بین‌المللی داشتند خیلی سریع فعالیت خود را در بازار پر خطر مسکن محدود کردند. با این حال با عمیق‌تر شدن رکود اقتصادی و افت قیمت مسکن، بدهی سنگین رو به افزایش بانک‌های پس انداز منطقه‌ای، دولت و بانک مرکزی را مجبور به مداخله از طریق تدوین طرح‌های تثبیتی کرد و در نهایت در سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) دولت مجبور شد از [[بانک مرکزی اروپا]] کمک مالی دریافت کند.
| |
| − |
| |
| − | === کیفیت زندگی ===
| |
| − | بر اساس پژوهش‌های انجام شده در سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴) اسپانیا از نظر [[کیفیت زندگی]] پس از کشورهایی مانند فرانسه، آلمان، بریتانیا و کره جنوبی در بین ده کشور نخست جهان قرار دارد.<ref>http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf</ref>
| |
| − |
| |
| − | در سالهای اخیر [[بیکاری]] به بزرگترین نگرانی جامعه اسپانیا تبدیل شده است. نرخ بیکاری در سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ (۱۳۸۵ و ۱۳۸۶) ۸٪ بود که پس از بحران مالی به ۲۰٪ در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) و ۲۵٪ (۵۶٪ در بین جوانان) در سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۲) رسید.<ref>{{cite web|author=Stephen Burgen in Barcelona |url=http://www.theguardian.com/business/2013/aug/30/spain-youth-unemployment-record-high |title= Spain youth unemployment reaches record 56.1% |publisher=''[[The Guardian]]'' |date= 30 August 2013|accessdate= 12 October 2013}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === کشاورزی ===
| |
| − | [[پرونده:Viñedo-en-Ventosa-LaRioja.jpg|بندانگشتی|220px|[[تاکستان|تاکستان‌های]] [[ریوخا (شراب)|شراب لاریوخا]] در [[لاریخا|لا ریوخا]].]]
| |
| − | زمین‌های کشاورزی به دو روش کلی مورد بهره برداری قرار گرفته‌اند. زمین‌هایی که با تکیه بر کشت بدون آبیاری و تنها بوسیله بارندگی به عنوان منبع آب مورد استفاده قرار می‌گیرند که این زمین‌ها ۸۵٪ کل زمین‌های زیر کشت را تشکیل می‌دهد. مناطق مرطوب شمال و شمالغرب تحت این روش مورد بهره برداری قرار می‌گیرند. مناطق حاصلخیزتر به روش کشت با آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرند که تا سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵) ۳ میلیون هکتار از مساحت کشور را پوشانده بودند که دولت امیدوار است که سطح زیر کشت به روش دو برابر شود. یکی از مناطق قابل توجه از نظر گسترش کشاورزی [[استان آلمریا]] می‌باشد - یکی از خشک‌ترین و متروک‌ترین استانهای اسپانیا - که محصولات زمستانی متنوعی شامل میوه و سبزیجات را به اروپا صادر می‌کند.
| |
| − |
| |
| − | با وجود این که ۱۷٪ سطح زیر کشت زمین‌های کشاورزی در اسپانیا به روش آبیاری مورد استفاده قرار می گیرند اما ۴۰ تا ۴۵ درصد ارزش خالص کل محصولات و ۵۰ درصد حجم کل صادرات مربوط به این بخش از کشاورزی است. بیش از نیمی از مساحت زیر کشت در این بخش به [[ذرت]]، [[درخت میوه|درختان میوه]] و [[تره‌بار]] اختصاص دارد. دیگر محصولات شامل [[انگور]]، [[پنبه]]، [[چغندر قند]]، [[سیب زمینی]]، [[حبوبات]]، [[زیتون]]، [[انبه]]، [[توت فرنگی]]، [[گوجه فرنگی]] و [[علوفه|علوفه دام]] می‌باشد.
| |
| − |
| |
| − | === گردشگری ===
| |
| − | {{Main| گردشگری در اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:Muelle 1 Malaga.jpg|بندانگشتی|راست|220px|[[بندر مالاگا]].]]
| |
| − | در طول چهار دهه گذشته صنعت گردشگری اسپانیا بسیار پیشرفت کرده است به طوری که به دومین صنعت گردشگری بزرگ دنیا بدل شده است و در سال ۲۰۰۶ ارزش آن حدود ۴۰ میلیارد یورو برابر با ۵٪ تولید ناخالص داخلی کشور بوده است.<ref name="guru">{{cite web|url=http://www.theglobalguru.com/article.php?id=60&offer=GURU001|title=Global Guru {{pipe}} analysis|accessdate=13 August 2008|publisher=The Global Guru}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bde.es/informes/be/boleco/coye.pdf|format=PDF|publisher=[[Bank of Spain]]|title=Economic report|accessdate=13 August 2008}}</ref> امروزه [[اقلیم اسپانیا|اقلیم]]، آثار تاریخی و فرهنگی، موقعیت جغرافیایی و امکانات رفاهی اسپانیا باعث شده تا گردشگری به یکی از صنایع اصلی و همچنین منبع درامد و اشتغال ثابت برای این کشور بدل شود. سازوکار رتبه‌بندی هتل‌ها و اقامتگاه‌ها در اسپانیا بسیار سختگیرانه‌تر از دیگر کشورهای اروپایی است و به همین دلیل هتل‌های اسپانیایی سطح بالاتر و گرانتر از دیگر کشورهای اروپایی است. <ref>{{cite news|last=Trend |first=Nick |url=http://www.telegraph.co.uk/travel/columnists/nicktrend/5422970/European-hotel-star-ratings-explained.html |title=European hotel star ratings explained |work=The Daily Telegraph |location=London |date=2 June 2009 |accessdate=4 September 2010}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === انرِِِژی ===
| |
| − | {{Main|انرژی‌های تجدید پذیر در اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:PS10 solar power tower.jpg|بندانگشتی|چپ|نخستین نیروگاه خورشیدی تجاری جهان در [[سویا (استان)|استان سویا]]]]
| |
| − | اسپانیا یکی از کشورهای پیشرو در تولید انرژی‌های تجدید پذیر است. اسپانیا در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) با افتتاح یک نیروگاه بزرگ خورشیدی به نام لا فلوریدا در منطقه آلوارادو با پیشی‌گیری از ایالات متحده به بزرگترین [[تولید برق از انرژی خورشیدی در اسپانیا|تولیدکننده انرژی برق از خورشید]] تبدیل شد.<ref>{{cite web|author=Morning Edition |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=128532115 |title=Spain Is World's Leader In Solar Energy |publisher=Npr.org |date=15 July 2010 |accessdate=4 September 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.europeanfutureenergyforum.com/renewable-energy-news/spain-becomes-solar-power-world-leader |title=Spain becomes solar power world leader |publisher=Europeanfutureenergyforum.com |date=14 July 2010 |accessdate=4 September 2010}}</ref> همچنین اسپانیا در میان کشورهای اروپایی بیشترین مقدار برق را از [[توان بادی|انرژی بادی]] تولید می‌کند. در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) میزان تولید برق از این روش ۴۲۹۷۶ گیگاوات‌ساعت برابر با ۱۶٪ کل برق تولید شده در اسپانیا بود.<ref>{{cite web|url=http://www.eolicenergynews.org/?p=4082 |title=Spain becomes the first European wind energy producer after overcoming Germany for the first time |publisher=Eolic Energy News |date=31 December 2010 |accessdate=30 April 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aeeolica.es/ |title=Asociación Empresarial Eólica – Spanish Wind Energy Association – Energía Eólica |publisher=Aeeolica.es |date= |accessdate=30 April 2011}}</ref><ref name="Graber2005">{{Cite news
| |
| − | |last=Méndez
| |
| − | |first=Rafael |url=http://www.elpais.com/articulo/sociedad/eolica/supera/primera/vez/mitad/produccion/electrica/elpepusoc/20091109elpepisoc_2/Tes |title=La eólica supera por primera vez la mitad de la producción eléctrica |language=Spanish |date=9 November 2009
| |
| − | |work=El País |publisher=Ediciones El Pais
| |
| − | |accessdate=8 August 2010
| |
| − | }}</ref> در ۹ نوامبر ۲۰۱۰ (۱۸ آبان ۱۳۸۹) میزان تولید برق از انرژی بادی به صورت آنی به اوج خود در تاریخ کشور رسید به طوری که ۵۳٪ از نیاز برق سرزمین اصلی اسپانیا را پوشش می‌داد<ref>{{cite web|url=http://www.renovablesmadeinspain.es/noticia/pagid/205/titulo/La%20eólica%20en%20España%20bate%20de%20nuevo%20su%20marca%20de%20potencia%20instantánea/len/en/ |title=Wind power in Spain breaks new instantaneous power record |publisher=www.renovablesmadeinspain.es |date=9 November 2010 |accessdate=5 June 2011}}</ref> و این انرژی تولید شده برابر با انرژی تولید شده توسط ۱۴ [[رآکتور هسته‌ای|واکنشگاه هسته‌ای]] می‌باشد.<ref>{{cite web|author=Morning Edition |url=http://www.elpais.com/articulo/sociedad/reactores/nucleares/movidos/viento/elpepusoc/20101109elpepusoc_4/Tes|title=14 reactores nucleares movidos por el viento |publisher=www.elpais.com |date=9 November 2010 |accessdate=5 June 2011}}</ref> دیگر انرژی‌های برگشت پذیری که در اسپانیا بکارگیری می شوند عبارتند از [[نیروی برق‌آبی|انرژی برق‌آبی]]، [[بیومس]] و [[انرژی دریایی]] (۲ نیروگاه انرژی دریایی در حال ساخت می‌باشد).
| |
| − |
| |
| − | منابع انرژی تجدید ناپذیری که در اسپانیا استفاده می‌شوند شامل [[نیروگاه هسته‌ای|انرژی هسته‌ای]] (۸ نیروگاه)، [[نیروگاه سوخت فسیلی|گاز طبیعی]]، [[نیروگاه سوخت فسیلی|زغال سنگ]] و [[نیروگاه سوخت فسیلی|نفت]] می‌باشند.
| |
| − |
| |
| − | === ترابری ===
| |
| − | {{Main|ترابری در اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:AVE-Bridge-00.gif|بندانگشتی|300px|خط آهن قطار تندروی مادرید-وایادولید]]
| |
| − | شبکه بزرگراه‌های اسپانیا عمدتاً بر شش بزرگراهی که [[مادرید]] را به [[سرزمین باسک (منطقه خودمختار)|باسک]]، [[کاتالونیا]]، [[بخش خودمختار والنسیا|والنسیا]]، [[آندلس]]، [[اکسترمادورا]] و [[گالیسیا]] متصل می‌کنند متمرکز است. همچنین بزرگراه‌های [[فرول]] به [[ویگو]] در خط ساحلی اقیانوس اطلس، [[ابیدو|اویدو]] به [[سن سباستین]] در خط ساحلی کانتابریا و [[خرنا (شهر)|خرنا]] به [[کادیس]] در خط ساحلی مدیترانه اطراف اسپانیا را به هم متصل می‌کند.
| |
| − |
| |
| − | اسپانیا پس از چین دومین شبکه بزرگ قطار تندروی جهان و بزرگترین شبکه بزرگ قطار تندروی اروپا را در اختیار دارد.<ref>{{cite web|url=http://blog.raileurope.com/high-speed-rail-news/the-need-for-speed-high-speed-rail-in-europe-do-you-speak-spanish |title=The Need for Speed–High Speed Rail in Europe: Do You Speak Spanish? Europe on Track |publisher=Blog.raileurope.com |date= |accessdate=1 November 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theolivepress.es/spain-news/2010/11/17/spain-speeds-ahead/ |title=Spain has developed Europe's largest high-speed rail network | Olive Press Newspaper | News |publisher=Theolivepress.es |date= |accessdate=1 November 2011}}</ref><ref>[http://beta2.tbo.com/business/business/2010/oct/15/foreign-companies-vying-for-florida-high-speed-rai-ar-23443/ ]{{dead link|date=November 2011}}</ref> شبکه قطار تندروی اسپانیا در مجموع ۳۵۰۰ کیلومتر طول دارد که با سرعت ۳۰۰ کیلومتر در ساعت بین شهرهای [[مالاگا]]،[[سویا (شهر)|سویا]]، [[مادرید]]،[[بارسلونا]]، [[والنسیا]] و [[وایادولید]] در تردد است. به طور میانگین شبکه قطار تندروی اسپانیا پر سرعت‌ترین شبکه قطار تندروی جهان است که پس از اسپانیا شبکه قطار تندروی ژاپن، [[شینکانسن]] و شبکه قطار تندروی فرانسه، [[ت ژ و]] در رده‌های بعدی قرار دارند.<ref>{{cite web|url=http://www.elmundo.es/mundodinero/2010/11/09/economia/1289304399.html |title=El AVE español, el más veloz del mundo y el segundo en puntualidad |publisher=www.elmundo.es|date=10 November 2010 |accessdate=5 June 2011}}</ref> از نظر وقت‌شناسی قطار تندروی اسپانیا پس از ژاپن دوم است.(۹۸/۵۴٪ رسیدن به موقع)<ref>{{cite web|url=http://www.railpro.co.uk/magazine/?idArticles=34 |title=Spain powers ahead with high-speed rail |publisher=www.railpro.co.uk|date=January 2010 |accessdate=5 June 2011}}</ref> در صورتی که برنامه‌های جاه‌طلبانه گسترش شبکه قطار تندرو به ثمر بنشیند در سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۸) طول این شبکه به ۷۰۰۰ کیلومتر خواهد رسید و تقریباً تمام شهرهای مهم در کمتر به سه الی چهار ساعت به مادرید دسترسی پیدا خواهند کرد.
| |
| − |
| |
| − | ۴۷ فرودگاه در اسپانیا وجود دارد. پررفت‌وآمدترین آنها [[فرودگاه مادرید-باراخاس]] است که با ۴۵ میلیون مسافر در سال ۲۰۱۲ [[فهرست پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌های جهان بر پایه شمار مسافر|نوزدهمین فرودگاه پررفت‌وآمدترین جهان]] و چهارمین در اروپا محسوب می‌شود. دیگر فرودگاه مهم این کشور [[فرودگاه بارسلونا-ال پرات]] می‌باشد که با ۳۵ میلیون مسافر در سال ۲۰۱۲ سی و چهارمین فرودگاه پررفت‌وآمدترین جهان محسوب می‌شود. دیگر فرودگاه‌های اصلی اسپانیا در شهرهای [[فرودگاه پالما د مایورکا|مایورکا]] (با ۲۳ میلیون مسافر)، [[فرودگاه مالاگا|مالاگا]] (با ۱۳ میلیون مسافر)، [[فرودگاه گرن کناریا|لاس پالماس]] (با ۱۱ میلیون مسافر)، [[فرودگاه آلیکانته-الچه|آلیکانته]] (با ۱۰ میلیون مسافر) قرار دارند. سایر فرودگاه‌های بین ۴ تا ۱۰ میلیون مسافر جا به جا می‌کنند و در شهرهای [[فرودگاه تنریف جنوبی|تنریف]]،[[فرودگاه والنسیا|والنسیا]]، [[فرودگاه سن پابلو|سویا]]، [[فرودگاه بیلبائو|بیلبائو]]، [[فرودگاه ایبیزا (اسپانیا)|ایبیزا]]، [[فرودگاه لانزاروته|لانزاروته]] و [[فرودگاه فوئرته‌ونتورا|فوئرته‌ونتورا]] قرار دارند. ۳۰ فرودگاه دیگر نیز کمتر از ۴ میلیون مسافر در سال جا به جا می‌کنند.
| |
| − |
| |
| − | دولت اسپانیا در نظر دارد تا سال ۲۰۱۴ (۱۳۹۳) یک میلیون [[خودروی برقی]] را به منظور [[مصرف بهینه انرژی]] وارد شبکه ترابری کند.<ref>{{cite web|url=http://www.triplepundit.com/pages/algae-based-biofuels-in-plain--003362.php |title=Algae Based Biofuels in Plain English: Why it Matters, How it Works. (algae algaebiofuels carbonsequestration valcent vertigro algaebasedbiofuels ethanol) |publisher=Triplepundit.com |date=30 July 2008 |accessdate=19 November 2008}} {{Dead link|date=September 2010|bot=H3llBot}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == جمعیت‌شناسی ==
| |
| − | {{Main|جمعیت‌شناسی اسپانیا}}
| |
| − | در سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۶) جمعیت اسپانیا رسماً به ۴۶ میلیون نفر رسید.<ref>{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/menu.do?type=pcaxis&path=/t20/e260&file=inebase&L=1|publisher=Instituto Nacional de Estadística (National Statistics Institute)|title=Population Figures|accessdate=13 August 2008}}</ref> تراکم جمعیت اسپانیا ۹۱ نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد که از بیشتر کشورهای اروپای غربی کمتر است. پراکنش جمعیت اسپانیا بسیار نابرابر می‌باشد. به جز [[مادرید]] و حومه آن بیشتر جمعیت در مناطق ساحلی زندگی می‌کنند. جمعیت اسپانیا در سال ۱۹۰۰ (۱۲۷۸) برابر با ۱۸ میلیون نفر بود که تاکنون دو برابر شده است. بیشتر رشد جمعیت مربوط به دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ است.<ref>Joseph Harrison, David Corkill (2004). "''Spain: a modern European economy''". Ashgate Publishing. p.23. ISBN 0-7546-0145-5</ref> در ۱۹۸۰ نرخ تولد رو به کاهش گذاشت و نرخ رشد جمعیت نیز کاهش یافت اما جمعیت باز هم رو به فزونی نهاد که دلیل آن بازگشت اسپانیایی‌هایی بود که در دهه ۱۹۷۰ به دیگر کشورهای اروپایی مهاجرت کرده بودند. در سالهای اخیر نیز با وجود کاهش نرخ تولد به دلیل ورود خیل عظیم مهاجران که هم اکنون ۱۲٪ جمعیت را تشکیل می‌دهند؛ جمعیت رو به فزونی بوده است. بیشتر مهاجران ساکن در اسپانیا اهل [[آمریکای لاتین]] (۳۹٪)، [[آفریقای شمالی]] (۱۶٪)، [[اروپای شرقی]] (۱۵٪) و [[آفریقای سیاه]] هستند.<ref>{{cite web|url=http://www.ine.es/inebase/cgi/axi?AXIS_PATH=/inebase/temas/t20/e245/p04/a2005/l0/&FILE_AXIS=00000010.px&CGI_DEFAULT=/inebase/temas/cgi.opt&COMANDO=SELECCION&CGI_URL=/inebase/cgi/|publisher=Instituto Nacional de Estadística|title=Población extranjera por sexo, país de nacionalidad y edad|accessdate=13 August 2008| archiveurl = http://web.archive.org/web/20080325043135/http://www.ine.es/inebase/cgi/axi?AXIS_PATH=/inebase/temas/t20/e245/p04/a2005/l0/&FILE_AXIS=00000010.px&CGI_DEFAULT=/inebase/temas/cgi.opt&COMANDO=SELECCION&CGI_URL=/inebase/cgi/| archivedate = 25 March 2008}}</ref> در سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۳) دولت اسپانیا با اجرای طرح سه ماهه عفو عمومی به عده مشخصی از افراد بیگانه فاقد مدرک، اقامت قانونی اعطا کرد.
| |
| − |
| |
| − | در سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۶) به ۸۴۱۷۰ نفر دز اسپانیا تابعیت داده شد که بیشتر آنها اهل اکوادور، کلمبیا و مراکش بودند. بخش قابل ملاحضه‌ای از اتباع خارجی ساکن در اسپانیا از دیگر کشورهای غربی و مرکزی اروپا آمده‌اند و بیشتر آنها بریتانیایی، فرانسوی، آلمانی، هلندی و نروژی هستند و بیشتر در مناطق ساحلی مدیترانه و جزایر بالئاری به گذران دوره بازنشتگی مشغول هستند.
| |
| − |
| |
| − | جمعیت قابل توجهی از اسپانیایی‌تبارها در سایر نقاط جهان به ویژه در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند. با آغاز قرن پانزدهم جمعیت زیادی از ایبریایی‌ها وارد آمریکای لاتین شدند. امروزه بیشتر سفیدپوستان آمریکای لاتین ریشه‌ای از اسپانیا و پرتغال دارند.
| |
| − |
| |
| − | === شهرهای بزرگ ===
| |
| − | {{بزرگترین شهرهای اسپانیا}}
| |
| − |
| |
| − | === مناطق شهری ===
| |
| − | [[پرونده:EspDens2.jpg|بندانگشتی|325px|پراکندگی جمعیت کشور اسپانیا]]
| |
| − | {| class="wikitable"
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | !رده|| منطقه شهر || بخش خودمختار || استان || جمعیت
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۱ || [[مادرید]] || [[مادرید (بخش خودمختار)|مادرید]] || مادرید ||۶٬۵۰۱٬۷۱۷
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۲ || [[بارسلونا]] || [[کاتالونیا]] || بارسلونا || ۵٬۵۱۱٬۱۴۷
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۳ || [[والنسیا]] || [[بخش خودمختار والنسیا|والنسیا]] || والنسیا || ۲٬۵۷۵٬۳۶۲
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۴ || [[سویا (شهر)|سویا]] || [[اندلس]] || سویا || ۱٬۹۲۷٬۱۰۹
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۵ || [[مالاگا]] || [[اندلس]] || مالاگا || ۱٬۶۲۴٬۱۴۵
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۶ || [[بیلبائو]] || [[سرزمین باسک (منطقه خودمختار)|باسک]] || بیسکای || ۱٫۱۵۲٫۶۵۸
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۷ || [[ابیدو|اویدو]]–[[خیخن]]–[[آبیلس]] || [[آستوریاس]] || آستوریاس || ۸۴۴٬۰۰۰
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۸ || [[آلیکانته]]–[[الچه]] || [[بخش خودمختار والنسیا|والنسیا]] || آلیکانته || ۷۹۳٬۰۰۰
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۹ || [[لاس پالماس]] || [[جزایر قناری]] || لاس پالماس || ۷۵۰٬۰۰۰
| |
| − | |- style="text-align:center;"
| |
| − | | ۱۰ || [[ساراگوسا]] || [[آراگون]] || ساراگوسا || ۷۳۰٬۰۰۰
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − | === گروه‌های اقلیت ===
| |
| − | گروه‌های اقلیتی از مستعمرات سابق به ویژه [[آمریکای لاتین]] و [[آفریقای شمالی]] و همچنین شمار کمتری از کشورهای [[آفریقای سیاه]] در اسپانیا ساکن هستند. همچنین شمار قابل توجهی از مهاجران آسیایی به ویژه مهاجرانی از [[خاورمیانه]]، [[آسیای جنوبی]] و [[چینی‌ها|چین]] و جمعیتی بزرگی از مهاجران بریتانیایی، [[آلمانی‌ها|آلمانی]] و فرانسوی در اسپانیا زندگی می‌کنند.
| |
| − |
| |
| − | دیگر گروه اقلیتی بزرگ در اسپانیایی‌ها [[کولی|کولی‌ها]] هستند که از قرن شانزدهم بدین سو وارد اسپانیا شده‌اند. جمعیت کولی‌ها در حدود ۷۰۰۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود.
| |
| − |
| |
| − | === مهاجرت ===
| |
| − | {{Main|مهاجرت به اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:Puerto banus 2-2-09.jpg|بندانگشتی|250px|شهر [[ماربیا]] در [[مالاگا (استان)|استان مالاگا]] که جمعیت بزرگی از بریتانیایی‌ها در آن زندگی می‌کنند.]]
| |
| − | بر اساس آمارهای دولت اسپانیا در سال ۲۰۱۱ (۱۳۸۹) ۵/۷ میلیون خارجی معادل ۱۲/۲٪ از کل جمعیت اسپانیا در این کشور زندگی می‌کنند. بیش از ۸۶۰٬۰۰۰ [[مردم رومانی|رومانیایی]]، ۷۷۰٬۰۰۰ [[مراکشی‌ها|مراکشی]]، ۳۹۰٬۰۰۰ بریتانیایی و ۳۶۰٬۰۰۰ [[مردم اکوادور|اکوادوری]] در اسپانیا ساکن هستند.<ref>'''2011''': [http://www.ine.es/prensa/np648.pdf INE]</ref> دیگر گروه‌های خارجی شامل [[مردم کلمبیا|کلمبیایی‌ها]]، [[مردم بولیوی|بولیویایی‌ها]]، [[آلمانی‌ها|آلمانی]]، [[مردم ایتالیا|ایتالیایی‌ها]]، [[بلغارها]] و چینی‌ها می باشند. بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ مهاجر از کشورهای آفریقای سیاه به ویژه از کشورهای [[نیجریه]] و [[سنگال]] در اسپانیایی زندگی می‌کنند.<ref>"[http://www.earthtimes.org/articles/show/295183,financial-crisis-reveals-vulnerability-of-spains-immigrants--feature.html Financial crisis reveals vulnerability of Spain's immigrants – Feature]{{dead link|date=November 2011}}". The Earth Times. 18 November 2009.</ref> از سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۸) بدین سو اسپانیا با [[رشد جمعیت|رشد بالای جمعیت]] حاصل از موج مهاجرت روبرو بوده است. هجوم ناگهانی مهاجران که هم اکنون نیز تا حدودی ادامه دارد به ویژه ورود غیر قانونی با قایق باعث بروز تنش‌های اجتماعی در اسپانیا شده است.<ref>{{cite web|url=http://www.ine.es/prodyser/pubweb/anuario06/anu06_02demog.pdf|publisher=Instituto Nacional de Estadística|title=Avance del Padrón Municipal a 1 de enero de 2006. Datos provisionales|format=PDF|accessdate=13 August 2008}} See also: {{cite web|url=http://www.imdiversity.com/villages/hispanic/world_international/pns_immigration_shift_1204.asp|title=Immigration Shift: Many Latin Americans Choosing Spain Over U.S.|accessdate=13 August 2008|publisher=IMDiversity, Inc}} and {{cite web|url=http://www.businessweek.com/magazine/content/07_21/b4035066.htm|title=Spain: Immigrants Welcome|accessdate=13 August 2008|work=Business Week}} and {{cite web|url=http://www.msnbc.msn.com/id/14628564/site/newsweek/print/1/displaymode/1098/|title=Immigrants Fuel Europe's Civilization Clash|accessdate=13 August 2008|publisher=MSNBC |archiveurl = http://web.archive.org/web/20080513052346/http://www.msnbc.msn.com/id/14628564/site/newsweek/print/1/displaymode/1098/ |archivedate = 13 May 2008}} and {{cite web|url=http://www.iht.com/articles/2007/01/22/news/spain.php|title=Spanish youth clash with immigrant gangs|accessdate=13 August 2008|work=International Herald Tribune|archiveurl=http://web.archive.org/web/20080214141447/http://www.iht.com/articles/2007/01/22/news/spain.php|archivedate=14 February 2008}}</ref>
| |
| − | [[پرونده:Bellver Castle 2008 Palma Mallorca 130.JPG|بندانگشتی|چپ|230px|شهر [[پالما د مایورکا]] جایی که جمعیت قابل توجهی از آلمانی‌ها در آنجا زندگی می‌کنند.]]
| |
| − | در بین کشورهای اروپایی اسپانیا پس از [[قبرس]] بالاترین نرخ مهاجرت را تا سال ۲۰۰۸ داشت<ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-NK-06-001/EN/KS-NK-06-001-EN.PDF|publisher=Eurostat|title=Population in Europe in 2005|format=PDF|accessdate=13 August 2008}}</ref> به طوریکه شمار مهاجران از رقم ۵۰۰٬۰۰۰ در سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۴) به ۵/۲ میلیون نفر در سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۶) رسید. این نرخ بالای مهاجرت به اسپانیا دلایلی دارد از جمله نزدیکی‌های فرهنگی با کشورهای آمریکای لاتین، موقعیت جغرافیایی این کشور، عدم استحکام مرزها، وجود بازار سیاه بزرگ و دوام و استحکام بخشهای کشاورزی و ساختمانی که به نیروی کار ارزان نیاز دارد. یکی دیگر عوامل مهم مهاجرت به اسپانیا محبوبیت سواحل این کشور برای سایر اروپایی‌هاست. پیش از بروز بحران اقتصادی در اسپانیا ''فایننشال تایمز'' با اتنشار گزارشی اعلام کرد که اسپانیا محبوب‌ترین مقصد برای شهروندان اروپایی غربی به منظور مهاجرت یا کار است.
| |
| − |
| |
| − | در سال ۲۰۰۸ دولت اسپانیا "برنامه بازگشت داوطلبانه" را اجرا کرد که طی آن مهاجران بیکاری که اهل کشورهایی به غیر از کشورهای اتحادیه اروپا بودند می‌توانستند به کشورشان بازگردند و مشوق‌هایی نیز دریافت کنند. مشوق‌هایی مانند دریافت مزایای بیکاری و اجازه انتقال دریافتی‌های خود از نهادهای اجتماعی و دولتی به کشورشان.<ref>[http://www.planderetornovoluntario.es/index_uno.html Plan de Retorno Voluntario] Gobierno de España</ref> این برنامه با موفقیت چندانی روبرو نشد و در دو ماه تنها ۱۴۰۰ مهاجر از این برنامه استفاده کردند.<ref>[http://online.wsj.com/article/SB123275552359911807.html Spain's Jobs Crisis Leaves Immigrants Out of Work], The Wall Street Journal, 24 January 2009</ref> کاری که این طرح‌ها و طرح‌های دیگر برای تشویق مهاجران به خروج از اسپانیا نتوانست انجام دهد توسط بحران اقتصادی و با اوج‌گیری آن طی سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ انجام شد و ده‌ها هزار مهاجر به خاطر نبود کار کشور را ترک کردند. تنها در سال ۲۰۱۱ نیم میلیون نفر اسپانیا را ترک کردند.<ref name=emigracion/> برای نخستین بار در قرن بیست و یکم نرخ خالص مهاجرت در اسپانیا منفی شد و ۹۰٪ افرادی که کشور را ترک کردند مهاجران خارجی بودند.<ref name=emigracion>[http://www.elpais.com/articulo/sociedad/580000/personas/van/Espana/elpepisoc/20111008elpepisoc_2/Tes 580.000 personas se van de España]. El País. Edición Impresa. 8 October 2011</ref>
| |
| − |
| |
| − | === زبان ===
| |
| − | [[پرونده:Languages of Spain.svg|thumb|left|250px|'''زبان‌ها اسپانیا'''
| |
| − | {| style="width:100%; background:none;"
| |
| − | | align=top |{{legend|#f30000|اسپانیایی زبان رسمی است و در تمام کشور به کار برده می‌شود}}
| |
| − | {{legend|#e090e0|[[زبان کاتالان|کاتالانی/والنسیایی]] زبان رسمی منطقه‌ای}}
| |
| − | {{legend|#356585|[[زبان باسکی|باسکی]] زبان رسمی منطقه‌ای}}
| |
| − | {{legend|#ffffbb|[[زبان گالیسی|گالیسی]] زبان رسمی منطقه‌ای}}
| |
| − | | align=top |
| |
| − | {{legend|#55ee99|[[زبان اکسیتان|اکسیتان]] زبان رسمی منطقه‌ای}}
| |
| − | {{legend|#009f00|[[زبان آستوری|آستوری]] به رسمیت شناخته شده}}
| |
| − | {{legend|#2070ff|[[زبان آراگونی|آراگونی]] به رسمیت شناخته شده}}
| |
| − | {{legend|#eee400|[[زبان لئونی|لئونی]] زبان غیر رسمی}}
| |
| − | {{legend|#107010|[[زبان اکسترامادورایی|اکسترامادورایی]] زبان غیر رسمی}}
| |
| − | {{legend|#906010|[[زبان فالا|فالا]] زبان غیر رسمی}}
| |
| − | |}]]
| |
| − | اسپانیا کشوری چندزبانه است. بر طبق قانون اساسی اسپانیا از حقوق انسانی، فرهنگ، رسوم و زبان تمام مردم اسپانیا محافظت خواهد کرد.<ref name=preamble>Preamble to the Constitution {{cite web |url=http://www.tribunalconstitucional.es/en/constitucion/Pages/ConstitucionIngles.aspx#i1 |title=Spanish Constitution |author=[[کرتس خنرالس|Cortes Generales]] |date=27 December 1978 |work= |publisher=Tribunal Constitucional de España |accessdate=28 January 2012}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[زبان اسپانیایی|اسپانیایی]] یا اسپانیولی (در قانون اساسی به نام [[اسپانیایی کاستیلی|کاستیلی]] ذکر شده است) زبان رسمی تمام کشور به حساب می‌آید و طبق قانون وظیفه و حق هر اسپانیایی است که این زبان را بیاموزد. بر طبق قانون اساسی تمام زبان‌های دیگر اسپانیا نیز در مناطقی به کار برده می‌شوند رسمی به حساب می‌آیند.
| |
| − |
| |
| − | دیگر زبان‌های رسمی در اسپانیا عبارتند از:
| |
| − | * [[زبان باسکی]] در [[سرزمین باسک (منطقه خودمختار)|باسک]] و [[نابارا|ناوارا]]؛
| |
| − | * [[زبان کاتالان|زبان کاتالان]] در [[کاتالونیا]] و [[بخش خودمختار والنسیا|والنسیا]] که در والنسیا گونه متمایزی از کاتالانی یعنی [[گویش والنسیایی]] به رسمیت شناخته شده است؛
| |
| − | * [[زبان گالیسی]] در [[گالیسیا]]
| |
| − |
| |
| − | از نظر درصد گویشوران زبان باسکی ۲٪، کاتالانی و والنسیایی ۱۷٪ و گالیسی ۷٪ کار برد دارد.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sp.html |title=CIA – The World Factbook – Spain |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=30 April 2011}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در [[کاتالونیا]] یک لهجه محلی از [[زبان اکسیتان]] به نام [[آرانسی]] از سال ۲۰۰۶ به رسمیت شناخته شده است که فقط ۶۷۰۰ گویشور دارد. شهر اسپانیایی [[ملیله]] در شمال آفریقا [[زبان ریفیان]] توسط بخش قابل توجهی از ساکنان به کار برده می‌شود.
| |
| − | {{-}}
| |
| − | === دین ===
| |
| − | {{Main|دین در اسپانیا}}
| |
| − | {{bar box
| |
| − | |title=ادیان در اسپانیا
| |
| − | |titlebar=#ddd
| |
| − | |float=left
| |
| − | |bars=
| |
| − | {{bar percent|مسیحیت کاتولیک|blue|70.9}}
| |
| − | {{bar percent|بی دین|green|24.6}}
| |
| − | {{bar percent|دیگر ادیان|gray|2.4}}
| |
| − | {{bar percent|بی‌پاسخ|purple|2.1}}
| |
| − | |caption=تماتی اعداد از × گرفته شده است.<ref name=CIS>{{cite web|url=http://datos.cis.es/pdf/Es2941mar_A.pdf|title=Barómetro abril 2012|date=April 2012|page=17|accessdate=15 May 2012|author=Centro de Investigaciones Sociológicas}}</ref>
| |
| − | }}
| |
| − | {{-}}
| |
| − | [[کاتولیسیزم|مسیحیت کاتولیک]] به مدت طولانی دین اصلی اسپانیا بود. اما بر طبق قانون دیگر هیچ دینی جایگاه رسمی در قانون ندارد. با این وجود مذهب کاتولیک تنها مذهبی است که به طور رسمی آموزش داده می‌شود. بر اساس مطالعات مرکز پژوهش‌های جامعه‌شناسی اسپانیا ۷۱٪ از مردم این کشور خود را مسیحی کاتولیک معرفی می‌کنند. همچنین ۲۴٪ مردم [[بی‌دین]] هستند (۹/۴٪ نیز هیچ اعتقاد به وجود خدا ندارند) و سایر مذاهب نیز ۲/۷٪ از جمعیت را تشکیل می‌دهند. بیشتر اسپانیایی‌ها به طور منظم در مراسم‌های مذهبی شرکت نمی‌کنند. پژوهشی در این باره نشان می‌دهد که ۵۹٪ کسانی که خود را مذهبی می‌دانند به ندرت به کلیسا می‌روند، ۱۵٪ در طول یک سال تنها چند بار به کلیسا می‌روند، ۸٪ آنها چند روز در ماه و ۱۴٪ دیگر هر یکشنبه یا چند بار در هفته در کلیسا حاضر می‌شوند.<ref name=CIS/>
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Basílica de Santiago 02.JPG|بندانگشتی|upright|چپ|[[کلیسای جامع سانتیاگو د کمپوستلا]]، [[استان لاکرونیا]]؛ نقطه پایان [[مسیر سنت جیمز]]]]
| |
| − | در مجموع ۲۲٪ از تمام جمعیت اسپانیا دست کم یکبار در ماه در مراسم‌های مذهبی شرکت می‌جویند.<ref>{{cite
| |
| − | web|url=http://mas.lne.es/documentos/archivos/20-11-06-cis.pdf|publisher=Centre of Sociological Investigations|title=October poll, questions 32 and 32a|format=PDF|accessdate=13 August 2008}}</ref> این نشان‌دهنده تمایل هر چه بیشتر جامعه اسپانیایی به سمت سکولاریسم در چند دهه گذشته است. هر چند ورود مهاجران از آمریکای لاتین که به مسیحیت به شدت مقید هستند به احیای کلیسای کاتولیک کمک کرده است.
| |
| − |
| |
| − | دیگر مذاهب مسیحیت نیز پیروانی دارند. کلیسای [[پروتستانتیسم|پروتستان]] دارای ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ عضو می‌باشد.<ref>{{cite web|url=http://www.ferede.org/general.php?pag=estad#1 |title=Federación
| |
| − | de Entidades Religiosas Evangélicas de España – FEREDE |publisher=Ferede.org |date= |accessdate=4 September 2010}}</ref> [[شاهدان یهوه]] دارای ۱۰۵٬۰۰۰ پیرو، [[کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخر الزمان]] دارای ۴۶٬۰۰۰ پیرو می‌باشند.<ref>{{cite web|url=http://lds.org/ldsnewsroom/eng/contact-us/spain|archiveurl=http://web.archive.org/web/20071213224340/http://www.lds.org/ldsnewsroomeng/contact-us/spain|archivedate=13 December 2007 |title=Spain – LDS Newsroom |publisher=Lds.org |date= |accessdate=4 September 2010}}</ref>
| |
| − | بر اساس مطالعه انجام شده توسط ''اتحادیه جوامع اسلامی اسپانیا'' ۱٬۷۰۰٬۰۰۰ نفر با پیش‌زمینه [[مسلمان]] در اسپانیا ساکن هستند که ۳ تا ۴٪ جمعیت را تشکیل می‌دهند. بخش عظیمی از آنها را مهاجرانی از [[مراکش]] و سایر کشورهای آفریقایی تشکیل می‌دهند. بیش از ۵۱۴٬۰۰۰ نفر از آنها دارای تابعیت اسپانیایی هستند.<ref>{{cite journal|title=Explotación estadística del censo de ciudadanos musulmanes en España referido a fecha 31/12/2012|journal=Unión De Comunidades Islámicas De
| |
| − | España|year=2012|pages=6–9|url=http://oban.multiplexor.es/estademograf.pdf|ref=harv}}</ref>
| |
| − | موج جدید مهاجرت به اسپانیا باعث افزایش شمار جمعیت [[هندو|هندوها]]، [[بوداگرایی|بودایی‌ها]]، [[سیک|سیکها]] و [[مسلمان|مسلمانان]] شده است. پس از اخراج مسلمانان از اسپانیا در سال ۱۴۹۲ مسلمانان برای قرن‌ها در اسپانیا حضور نداشتند. در اواخر قرن نوزدهم و پس از ورود استعمارگران اسپانیایی به شمال غرب آفریقا به شماری از ساکنان مسلمان [[مراکش]] و [[صحرای غربی]] تابعبت اسپانیایی اعطا شد. در سالهای اخیر ورود مهاجرانی از [[مراکش]] و [[الجزایر]] باعث افزایش حمعیت مسلمانان شده است.
| |
| − |
| |
| − | [[یهودیت|یهودیان]] پس از اخراجشان در سال ۱۴۹۲ تا قرن نوزدهم در اسپانیا حضور نداشتند. در قرن نوزدهم به یهودیان اجازه اقامت داده شد. هم اکنون ۶۲٬۰۰۰ نفر معادل ۰/۱۴٪ از جمعیت یهودی هستند. یبشتر آنها در طول قرن اخیر وارد اسپانیا شده‌اند اما برخی از آنها نوادگان یهودیان قدیمی اسپانیایی هستند. بر طبق برخی براوردها تقریباً ۸۰٬۰۰۰ یهودی پیش از [[تفتیش عقاید اسپانیایی|تفتیش عقاید]] در اسپانیا زندگی می‌کردند.
| |
| − |
| |
| − | == فرهنگ ==
| |
| − | [[پرونده:Escorial-sur.jpg|بندانگشتی|200px|[[ال اسکوریال]]، اثری که در فهرست
| |
| − | [[میراث جهانی یونسکو]] قرار دارد.]]
| |
| − | {{Main|فرهنگ اسپانیا|فهرست میراث جهانی یونسکو در اسپانیا}}
| |
| − | از نظر فرهنگی اسپانیا یک [[جهان غرب|کشور غربی]] است. به خاطر وجود جنبه‌های قدرتمندی از میراث فرهنگی روم در تمام زوایای زندگی اسپانیایی‌ها، اسپانیا کشوری [[لاتین]] به حساب می‌اید. با این حال فرهنگی
| |
| − | اسپانیایی به خاطر تاریخ و قدمت طولانی این کشور از جنبه‌های گوناگون از هنر گرفته تا کشاورزی تا آشپزی و موسیقی تحت تاثیر دیگر کشورهای اروپایی و کشورهای مدیترانه‌ای بوده است.
| |
| − | ۴۴ مکان تاریخی و فرهنگی در اسپانیا در فهرست [[میراث جهانی یونسکو]] قرار دارند. اسپانیا از نظر تعداد میراث فرهنگی مورد حمایت یونسکو پس از ایتالیا و چین در رده سوم جهان قرار دارد.<ref>{{cite
| |
| − | web|url=http://whc.unesco.org/en/list|title=World Heritage List|publisher=UNESCO|accessdate=2 June 2013}}</ref>
| |
| − | * [[ادبیات اسپانیا]]
| |
| − | * [[آندره سگوویا]]
| |
| − | * [[فلامنکو]]
| |
| − |
| |
| − | === هنر ===
| |
| − | {{Main|هنر اسپانیایی}}
| |
| − | [[پرونده:Las Meninas, by Diego Velázquez, from Prado in Google Earth.jpg|بندانگشتی|upright|''[[لاس منیناس|بانوان]]'' (۱۶۵۶)، اثر [[دیه‌گو ولاسکز|دیگو ولاسکز]]، [[موزه دل پرادو]].]]
| |
| − | هنرمندان اسپانیایی تاثیرات به سزایی بر پیشرفت [[جنبش هنری|جنبش‌های هنری]] گوناگون اروپا داشته‌اند. البته هنر اسپانیایی به دلیل گوناگونی‌های تاریخی، جفرافیایی تاثیر زیادی نیز پذیرفته است. میراث مورها در اسپانیا به ویژه در [[آندلس]] هنوز مشهود است.
| |
| − |
| |
| − | در زمینه نقاشی آثاری از [[ال گرکو]]،[[خوسپه دی ریبرا]] و [[فرانسیسکو دی زورابان]] که مربوط به [[دوران طلایی]] می‌باشند یافت شده‌اند. همچنین در دوران بارکو، [[دیه‌گو ولاسکز|دیگو ولاسکز]] چندین اثر مشهور اسپانیایی از جمله [[لاس منیناس|بانوان]] و [[لاس هیلاندراس]] را خلق کرد.
| |
| − |
| |
| − | نقاشی‌های [[فرانسیسکو گویا]] مربوط به دوره [[جنگ شبه جزیره|جنگ استقلال اسپانیا]] بسیار چشمگیر است. در سبک امپرسیونیسم [[خواکین سورویا]] و همچنین در مدرنیسم [[پابلو پیکاسو]]،[[سالوادور دالی]]،[[خوان گری]] و [[خوان میرو]] نقاشان مطرح اسپانیایی به حساب می آیند.
| |
| − |
| |
| − | === سینما ===
| |
| − | {{Main|سینمای اسپانیا}}
| |
| − |
| |
| − | در طول تاریخ سینمای اسپانیا [[لوئیس بونوئل|لوئیس بونیوئل]] نخستین کسی بود که در عرصه جهانی شناخته شد. پس از او [[پدرو آلمودوار]] در دهه هشتاد میلادی توجهات را به سوی خود جلب کرد. همچنین سینمای اسپانیا در طول تاریخ خود توسط [[کارگردان|کارگردانانی]] چون [[سگوندو دی چومون]]، [[فلورین ری]]، [[لوئیس گارسیا برلانگا]]، [[کارلوس سائورا]]، [[خولیو مدم]]، [[آلخاندرو آمنابار]] و برادران تروبا به موفقیت بین‌المللی دست یافته است. در سالهای اخیر نیز سینمای اسپانیا به موفقیت‌های بین‌المللی از جمله دریافت [[جایزه اسکار]] توسط فیلم‌های [[هزارتوی پن]] و [[بازگشت (فیلم)|بازگشت]] دست یافته است.<ref>{{Cite book|last=Jordan|first=Barry|first2=Rikki |last2=Morgan-Tamosunas|title=Contemporary spanish cinema|publisher=[[Manchester University Press]]|year=1998}}</ref> بازیگرانی اسپانیایی چون [[سارا مونتیل]] و [[پنلوپه کروز]] جز ستارگان هالیوودی به حساب می‌آید.
| |
| − |
| |
| − | === معماری ===
| |
| − | {{Main|معماری اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:Sagrada Familia 03.jpg|بندانگشتی|upright| کلیسای ''[[ساگرادا فامیلیا]]'' (خاواده مقدس) طراحی توسط [[آنتونی گادی]]، بارسلونا]]
| |
| − | معماری اسپانیایی به سبب گوناگونی‌های تاریخی و جغرافیایی در طول تاریخ تاثیرات زیادی پذیرفته است. شهر [[کوردوبا (اسپانیا)|کوردوبا]] که توسط رومی‌ها و با [[معماری رومی‌وار]] ساخته شده بعدها با ورود مسلمانان و ساخت بناهایی با معماری عربی در دوره [[دودمان اموی|امویان]] از نمونه‌های بارز معماری اسپانیایی است. پس از اموی‌ها معماری عربی در دوره‌های بعدی حکومت‌های اسلامی به رشد خود ادامه داد و در نهایت با حکومت [[دودمان نصریان|نصریان]] که کاخ‌های مشهور خود را در [[گرانادا]] بنا نهادند به پایان رسید. در دوره بین قرون ۱۲ تا ۱۷ میلادی و پس از آشنایی اروپاییان با سبک، الگو و عناصر معماری عربی سبکی به نام سبک معماری [[مدجن|مُدَجَّنی]] شکل گرفت.
| |
| − |
| |
| − | همزمان پادشاهی‌های مسیحی کم کم پدید آمدند و سبک معماری آنها به مرور گسترش پیدا کرد. این سبک که سبک معماری پیش از روم بود برای مدتی در اوایل قرون جدید از تاثیر نفوذ جریان‌های معماری معاصر در اروپا در امان ماند و معماران اسپانیای مسیحی بعدها سبک‌های معماری [[معماری گوتیک]] و [[معماری رومی‌وار|رومی]] را با هم در آمیختند. پس سبک گوتیک در سراسر قلمروی اسپانیا به طرز شگفت‌آوری رشد و گسترش یافت.
| |
| − |
| |
| − | === موسیقی و رقص ===
| |
| − | {{Main|موسیقی اسپانیا}}
| |
| − | [[پرونده:Belen maya.jpg|بندانگشتی|upright|[[فلامنکو]] سبکی از آواز، موسیقی و رقص اسپانیایی]]
| |
| − | خارج از اسپانیا موسیقی اسپانیایی با [[فلامنکو]] هم ارز در نظر گرفته می‌شود. فلامنکو یک سبک موسیقی متعلق به غرب منطقه آندلس اسپانیاست که بر خلاف دیدگاه عموم در دیگر نقاط اسپانیا مرسوم نیست. سبک‌های دیگری از موسیقی بومی در دیگر نقاط نیز رایج است. در زمینه موسیقی کلاسیک آهنگسازان برجسته‌ای چون [[ایساک آلبنیس]]، [[مانوئل د فایا]]، [[انریکه گرانادوس]] و خوانندگانی همانند [[پلاسیدو دومینگو]]، [[خوزه کارراس]]، [[مونتسرات کابایه]]، [[آلیسیا د لاروچا]]، [[آلفردو کرائوس]]، [[پابلو کاسالس]]، [[ریکاردو وینیاس]]، [[خوزه ایتوربی]]، [[پابلو دو ساراساته]]، [[یوردی ساوای]] و [[ترزا برگانزا]] اهل اسپانیا هستند. در این کشور بیش از چهل [[ارکستر]] حرفه‌ای وجود دارد از جمله ارکستر ملی اسپانیا، ارکستر سمفونیک بارسلونا و ارکستر سمفونیک مادرید و همچنین خانه‌های اپرای بزرگی چون تئاتر سلطنتی، تئاتر لوسیو و قصر هنر ملکه سوفیا در اسپانیا فعال هستند.
| |
| − |
| |
| − | هزاران هوادار موسیقی هر سال برای شرکت در جشنواره شناخته شده موسیقی تابستانه [[سونار]] ؛که در سبک‌های موسیقی پاپ و تکنو فعال است؛ به اسپانیا سفر می‌کنند. دیگر جشنواره موسیقی سالانه در اسپانیا جشنواره موسیقی [[بنیکاسیم]] است که موسیقی راک و رقص را اجرا می‌کند.<ref>{{cite web|url=http://www.spoonfed.co.uk/london/festivals/ |title=Music Festivals, UK Festivals and London Festivals |publisher=Spoonfed.co.uk |date= |accessdate=1 November 2011}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | پرطرفداراترین ابزار موسیقی یعنی [[گیتار]] ریشه‌ای اسپانیایی دارد.ref>{{cite web|url=http://www.linguatics.com/guitar.htm |title=The History of the Guitar in Spain |publisher=Linguatics.com |date= |accessdate=30 April 2011}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === آشپزی ===
| |
| − | == پانویس ==
| |
| − | {{ویکی‌سفر}}
| |
| − | {{ویکی‌انبار-رده|Spain}}
| |
| − | {{پانویس|۲}}
| |
| − | {{کشورهای مستقل اروپا}}
| |
| − | {{کشورهای اتحادیه اروپا}}
| |
| − | {{اعضای ناتو}}
| |
| − | {{سازمان امنیت و همکاری اروپا}}
| |
| − | {{پادشاهی‌ها}}
| |
| − | {{قلمروهای دور کشورهای اروپایی}}
| |
| − | {{سازمان‌های اطلاعاتی جهان}}
| |
| − | {{برندگان جایزه نوبل ۲۰۱۰}}
| |
| | [[رده:اسپانیا|*]] | | [[رده:اسپانیا|*]] |
| | [[رده:اروپای غربی]] | | [[رده:اروپای غربی]] |
انسان مدرن نخستین بار در حدود ۳۵۰۰۰ سال پیش قدم به شبه جزیره ایبریا گذاشت. در حدود ۲۰۰ سال پیش از میلاد از این منطقه تحت فرمان حکومت روم قرار گرفت و هیسپانیا نامیده می‌شد. هیسپانیا در قرون وسطی توسط قبایل ژرمن و پس از آن توسط مورها تصرف شد. در قرن پانزدهم پس از ازدواج‌های بین حکومتی فرمانروایان کاتولیک و اتحاد این حکومت‌ها و همچنین سقوط کامل آندلس و بازپس گیری آن از دست موروهای مسلمان در سال ۱۴۹۲ اسپانیا به شکل کشوری یکپارچه پدیدار شد. در اوایل دوران جدید اسپانیا به یک امپراتوری پر قدرت جهانی تبدیل شد و اسپانیایی‌ها به عنوان یکی از نخستین فاتحان دنیای جدید به قاره آمریکا وارد و در آنجا ساکن شدند. بیش از پانصد میلیون نفر اسپانیایی زبان ساکن در آمریکا میراثی است که اسپانیایی‌ها در این قاره بر جای گذاشتند.
